عزت الله قنواتی؛ سید رضا حسین زاده؛ امیر کرم؛ میترا فرخ زاد
چکیده
کلان‌شهر مشهد ازلحاظ موقعیت جغرافیایی در دشت آبرفتی وسیعی گسترده شده است. قرارگیری در بین ارتفاعات رسوبی کپه‌داغ و هزار مسجد و ارتفاعات آذرین بینالود به ایجاد مورفولوژی خاص برای دشت آبرفتی مشهد انجامیده ...
بیشتر
کلان‌شهر مشهد ازلحاظ موقعیت جغرافیایی در دشت آبرفتی وسیعی گسترده شده است. قرارگیری در بین ارتفاعات رسوبی کپه‌داغ و هزار مسجد و ارتفاعات آذرین بینالود به ایجاد مورفولوژی خاص برای دشت آبرفتی مشهد انجامیده است. رودخانة کشف‌رود در بخش شمالی شهر، زهکشی تمامی رودخانه‌های دشت مشهد را بر عهده دارد و رودخانه‌های زهکش ارتفاعات بینالود از شهر مشهد می‌گذرند و به رودخانة کشف‌رود تخلیه می‌شوند. توسعة فیزیکی شهر در سال‌های متمادی به تغییر مورفولوژی رودخانه‌های شهر انجامیده و در بعضی مسیرها روی بستر رودخانه‌های متروکه، ساخت‌وسازهای مرتفع با درجه اهمیت بسیار بنا شده و احتمال وقوع مخاطرات ژئومورفولوژیکی را افزایش داده است. در این پژوهش موقعیت شهر مشهد و رشد فیزیکی آن که به تخریب و تغییر مورفولوژی رودخانه‌ها انجامیده، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای 1353، 1359، 1390 و نقشه‌های قدیمی شهر مشهد و زمین‌شناسی و توپوگرافی در دوره‌های زمانی متفاوت مطالعه شده است. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت تطبیقی رودخانه‌ها با کانال‌های احداث‌شدة شهری و مخاطرات ناشی از آن است. در این زمینه مشخص شد بسیاری از کانال‌های شهری بدون توجه به مورفولوژی طبیعی رودخانه‌ها و درنظرگرفتن ظرفیت جریان آب طراحی شده‌اند. جنس طبیعی بستر رودخانه‌ها رسوباتی شامل شیل، رس، ماسه و سنگ به همراه اشکال میان‌بستری پیچان‌رودی است؛ اما کانال‌های احداث‌شده، دیواره‌های بتنی ضخیم و مسیری کاملاً مستقیم دارند.
