برنامه ریزی گردشگری
آزاده فلاحی؛ میثم مدرسی؛ عظیم زارعی
چکیده
گردشگری اجتماع‌محور، نوعی رویکرد در دستیابی به گردشگری پایدار، بر مولدبودن جامعه متمرکز است. مولدبودن در بستر جامعه در حوزة گردشگری اجتماع‌محور به مشارکت فعالانه نیاز دارد که این مشارکت به میزان زیادی متأثر از جوّ فرهنگی جامعه است. بدین منظور پژوهش حاضر چالش‌های فرهنگی مشارکت ذی‌نفعان گردشگری در ایران را شناسایی و اولویت‌بندی ...
بیشتر
گردشگری اجتماع‌محور، نوعی رویکرد در دستیابی به گردشگری پایدار، بر مولدبودن جامعه متمرکز است. مولدبودن در بستر جامعه در حوزة گردشگری اجتماع‌محور به مشارکت فعالانه نیاز دارد که این مشارکت به میزان زیادی متأثر از جوّ فرهنگی جامعه است. بدین منظور پژوهش حاضر چالش‌های فرهنگی مشارکت ذی‌نفعان گردشگری در ایران را شناسایی و اولویت‌بندی کرده است. در ابتدا نُه چالش عمده براساس ادبیات داخلی و خارجی استخراج و در ادامه با استفاده از روش SWARA براساس ادغام نظرات هفت خبرة گردشگری، امور شهری و دانشگاهی بومیسازی و اولویت‌بندی شد. روابط ساختاری بین چالشها با استفاده از مدلسازی ساختاری تفسیری انجام شد که در این بخش چالشها در پنج سطح ترازبندی شدند. برای تأیید نتایج از روش دیمتل استفاده شد. براساس یافتههای پژوهش حاضر از چالش‌های فرهنگی مربوط به گردشگری اجتماع‌محور، ناکارآمدی رسانههای جمعی و فقدان حس تعلق، بیشترین تأثیرگذاری و بیاعتمادی و تعاملات محدود، ابهام و بیعلاقگی افراد به ترتیب بیشترین تعامل با دیگر چالشها را داشته‌اند.
آب و هواشناسی
حسین عساکره؛ سید ابوالفضل مسعودیان؛ فاطمه ترکارانی
چکیده
تنوع عوامل مکانی (نظیر موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های توپوگرافیک) موجبات تنوع مکانی عناصر اقلیمی ازجمله بارش را فراهم کرده است. همراه با تغییرات زمانی بارش، عوامل مکانی نقش‌های مختلفی ایفا می‌کنند؛ از این رو برخلاف ثبات نسبی عوامل مکانی، می‌توان استنباط کرد که این عوامل در بستر تغییرات بارش نقش‌های مختلف ایفا می‌کنند. بهمنظور ...
بیشتر
تنوع عوامل مکانی (نظیر موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های توپوگرافیک) موجبات تنوع مکانی عناصر اقلیمی ازجمله بارش را فراهم کرده است. همراه با تغییرات زمانی بارش، عوامل مکانی نقش‌های مختلفی ایفا می‌کنند؛ از این رو برخلاف ثبات نسبی عوامل مکانی، می‌توان استنباط کرد که این عوامل در بستر تغییرات بارش نقش‌های مختلف ایفا می‌کنند. بهمنظور ردیابی نقش عوامل مکانی نظیر موقعیت (مختصات جغرافیایی) و عوامل توپوگرافیک (ارتفاع، شیب و جهت شیب) در بارش، از مدل شبکة عصبی مصنوعی استفاده شد. یافتههای پژوهش حاضر نشان داد از دهۀ اول (1355- 1364) به سمت دهۀ چهارم (1385- 1394) میانگین بارش کشور کاهش زیادی داشته است. در این میان دهۀ دوم (1365- 1374) افزایش نسبتاً زیادی را تجربه و روند عمومی کاهشی را مختل کرده است. میزان بارش حاصل از مدل‌های برازش‌یافته در هریک از دهه‌ها، الگوی تغییرات زمانی‌مکانی بارش واقعی را به‌خوبی بازتاب میدهد و توجیه می‌کند. براساس یافتههای الگوی برازش‌یافته مشخص شد نقش بعضی از متغیرهای موقعیت جغرافیایی و عوامل توپوگرافیک از دهه‌ای به دهۀ دیگر بسیار تغییرپذیر بوده است و بعضی از متغیرها نقش‌های نسبتاً ثابتی داشته‌اند. این امر گواهی بر این واقعیت است که تغییر کاهندۀ اثر یک متغیر با تغییر فزایندۀ اثر متغیرهای دیگر جبران میشود و نیز متناسب با تغییرات دهه‌ای بارش شکل می‌گیرد. در این میان نقش عرض جغرافیایی تغییرات زیادی داشته است. بیشترین و کمترین نقش این متغیر به‌ترتیب در دهۀ اول و دوم بوده است. در دو دهۀ انتهایی، تغییر همزمان نقش عرض جغرافیایی با تغییر میزان میانگین دهه‌ای بارش بسیار چشمگیرتر از دو دهۀ دیگر است. این واقعیت را می‌توان به تغییراتی نسبت داد که در مسیر چرخندها رخ داده است. این تغییر مسیر چرخندها در مطالعات پیشین بررسی و تأیید شده است؛ علاوه بر این افزایش بارندگی در دهۀ دوم با ضریب‌های متفاوت از دهه‌های دیگر، نقش منحصربه‌فرد عوامل مکانی- توپوگرافیک را در دورههای پربارش و کم‌بارش نشان میدهد.
آب و هواشناسی
سید ابوالفضل مسعودیان؛ محمد صادق کیخسروی کیانی
چکیده
بررسی پوشش برف در کشوری همچون ایران، امری بسیار حیاتی است و تمدن ایرانی به پوشش برفی کوهستان‌های این کشور وابسته است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تغییرات زمانی و مکانی زمان‌بندی فصل انباشت پوشش برف در ایران است. بدین منظور در گام نخست، دادههای نسخة ششم سنجندة مودیس تررا و مودیس آکوا برای دورة زمانی 1/1/1379 تا 31/6/1397 به‌صورت روزانه و در ...
بیشتر
بررسی پوشش برف در کشوری همچون ایران، امری بسیار حیاتی است و تمدن ایرانی به پوشش برفی کوهستان‌های این کشور وابسته است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تغییرات زمانی و مکانی زمان‌بندی فصل انباشت پوشش برف در ایران است. بدین منظور در گام نخست، دادههای نسخة ششم سنجندة مودیس تررا و مودیس آکوا برای دورة زمانی 1/1/1379 تا 31/6/1397 به‌صورت روزانه و در تفکیک مکانی 500×500 متر برای کل گسترة ایران دریافت شد؛ سپس بهمنظور کاهش اثر ابرناکی در دادههای ماهواره‌ای، سه روش کاهش اثر ابرناکی بر دادههای خام اولیه اعمال شد. در مرحلة دوم به تفکیک هر سال آبی روی هریک از 7541502 یاخته‌ای که گسترة ایران را می‌پوشاند، نخستین روز گزارش برف با سنجندة مودیس (برپایة روز اول مهر) استخراج و به‌مثابة شروع فصل برف روی یاختة مدنظر ثبت شد. درنهایت آرایهای در ابعاد 7541502×1 ساخته شد که روی هریک از ستونهای آن، شمار روز مربوط به نخستین بارش برف ثبت شده بود. این فرایند روی 18 سال دادة موجود تکرار و درنهایت آرایهای در ابعاد 7541502×18 تولید شد که در آن سطرها، نمایندة زمان و ستونها، نمایندة یاختههای مکانی بودند. بررسی‌ها نشان میدهد در ارتفاعات غربی و شمال شرقی کشور، آغاز فصل انباشت پوشش برف در حال پیشروی به سوی زمستان است؛ این در حالی است که در ارتفاعات شمالی و شمال غرب کشور، شروع فصل انباشت پوشش برف در حال رفتن به عقب یعنی پسروی به سوی پاییز است.
غلامحسن جعفری؛ مینا آوجی
چکیده
دریاچه‌ها به‌صورت سیستمی عمل می‌کنند. اقلیم، موقعیت ریاضی، ویژگی‌های فیزیوگرافی (مساحت حوضه، محیط، طول، شکل، شیب، جهت شیب و زمان تمرکز)، ناهمواری‌ها و ثقل (ثقل هندسی حوضه، ثقل هندسی دریاچه، ثقل هیدرولوژی و ثقل ژئومورفولوژیکی)، ازجمله عوامل مؤثر در بقا یا نابودی دریاچه‌ها هستند. با توجه به قله‌ها، خطوط توپوگرافی و آبراهه‌ها، ...
بیشتر
دریاچه‌ها به‌صورت سیستمی عمل می‌کنند. اقلیم، موقعیت ریاضی، ویژگی‌های فیزیوگرافی (مساحت حوضه، محیط، طول، شکل، شیب، جهت شیب و زمان تمرکز)، ناهمواری‌ها و ثقل (ثقل هندسی حوضه، ثقل هندسی دریاچه، ثقل هیدرولوژی و ثقل ژئومورفولوژیکی)، ازجمله عوامل مؤثر در بقا یا نابودی دریاچه‌ها هستند. با توجه به قله‌ها، خطوط توپوگرافی و آبراهه‌ها، مرز ۱۴ حوضة داخلی ایران (ارومیه، گاوخونی، مهارلو، میقان، قم، درانجیر، جازموریان، ابرکوه، بافق، اردستان، یزد، قطروئیه، سیرجان و لوت) در نقشه‌های توپوگرافی 50000/1 با بهرهگیری از نرمافزار Arc GIS تعیین حدود شد. ارتفاع خط تعادل آب و خشکی دریاچه‌های ارومیه، گاوخونی، میقان، قم و مهارلو از منابع اسنادی و بقیة حوضه‌ها از شواهد بازتاب‌دهندة دریاچه‌ها در نقشه‌های توپوگرافی استخراج شد. در ادامه از پایگاه دادههای اسفزاری با بازة زمانی ۵۰سال برای بررسی دما و بارش حوضه‌ها استفاده و حجم آب دریاچه‌ها با توجه به خط تعادل آب و خشکی و حجم بارش سالانه براساس متوسط درازمدت بارش و مساحت حوضه در سیستم اطلاعات جغرافیایی محاسبه شد. سپس از تقسیم حجم آب دریاچه بر حجم بارش، ضریب آبگیری دریاچه‌ها برآورد و سپس مرکز ثقل ژئومورفولوژیکی حوضه‌ها، ثقل هندسی دریاچه و حوضه و مرکز ثقل هیدرولوژیکی براساس دادههای دبی رودخانه‌ها مشخص شد. بررسی ضریب آبگیری چاله‌ها بیان‌کنندة این مطلب است که حوضه‌های لوت، درانجیر، گاوخونی، ابرکوه و قم کمترین ضریب آبگیری را به خود اختصاص داده‌اند. ضریب مشابه حوضة گاوخونی و قم با لوت، بیان‌کنندة اثرپذیری ضریب آبگیری از فاصلة مرکز توپوگرافیکی از مرکز هندسی حوضه است. ضریب آبگیری زیاد حوضه‌های قطروئیه، اردستان و سیرجان مدیون انطباق پست‌ترین قسمت توپوگرافی با مرکز هندسی حوضه و هم‌ردیف‌شدن حوضة بافق ازنظر ضریب آبگیری با حوضه‌های میقان و مهارلو ناشی از قرارگیری دریاچه در مرکز توپوگرافیکی حوضه است.
جغرافیای شهری
هاشم داداش پور؛ مینا ساسانی
چکیده
تعیین جایگاه مناطق مختلف در تقسیم کار فضایی و شناخت ساختار صنعت در سطح کشور اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از مهمترین عناصر ساختار صنعت، تمرکز جغرافیایی است. با توجه به اینکه در بیشتر مطالعات مربوط به توسعة منطقهای، موضوع تمرکز جغرافیایی و تخصصی‌شدن منطقهای صنایع همواره در کنار هم مطرح شده‌اند، هدف این مقاله نیز تحلیل نقش تمرکز فضایی ...
بیشتر
تعیین جایگاه مناطق مختلف در تقسیم کار فضایی و شناخت ساختار صنعت در سطح کشور اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از مهمترین عناصر ساختار صنعت، تمرکز جغرافیایی است. با توجه به اینکه در بیشتر مطالعات مربوط به توسعة منطقهای، موضوع تمرکز جغرافیایی و تخصصی‌شدن منطقهای صنایع همواره در کنار هم مطرح شده‌اند، هدف این مقاله نیز تحلیل نقش تمرکز فضایی صنایع و تخصصی‌شدن منطقهای در شکل‌گیری تقسیم کار فضایی در ایران در بازة زمانی 1390 –1376 است. روش پژوهش کمّی و رویکرد آن توصیفی- تحلیلی است. برای دستیابی به هدف، روشهای تحلیل کمّی شامل ضریب جینی تمرکز، ضریب جینی تخصصی‌شدن و ضریب مکانی به کار رفته است. درنهایت با بهرهگیری از ضریب پیرسون، همبستگی بین تخصصی‌شدن و تمرکز جغرافیایی در بخش‌های صنعتی مختلف ایران سنجیده شده است. نتایج یافتهها نشان میدهد متوسط تمرکز در دورة مدنظر 21 درصد افزایش یافته است که حاکی از گرایش صنایع به تمرکز جغرافیایی است؛ این تمرکز عمدتاً در استانهای تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی بوده است؛ اگرچه در پایان دوره به سمت استان‌هایی مانند خراسان، یزد و خوزستان نیز گرایش یافته است؛ همچنین نتایج یافتههای این پژوهش نشان میدهد بین تخصصی‌شدن منطقهای و تمرکز جغرافیایی صنعت در ایران رابطة معناداری وجود دارد و استانهای با تمرکز جغرافیایی بیشتر تخصصی هم شده‌اند؛ از این رو تقسیم کار فضایی در بعضی مناطق ایران شکل گرفته است.
امیدرضا کفایت مطلق؛ سید ابوالفضل مسعودیان
چکیده
از آنجا که پوشش گیاهی و تغییرات آن دارای نقش تأثیرگذاری در فراسنج‌های اقلیمی هستند، آگاهی از تغییرات پوشش گیاهی هر منطقۀ جغرافیایی اهمیت بسیاری دارد. در پژوهش حاضر، روند تغییرات نمایۀ NDVI ایران در کمربندهای ارتفاعی بررسی شد؛ به این منظور، ابتدا دادههای 16 روزۀ نمایۀ تفاضل به‌هنجار‌شدۀ پوشش گیاهی (NDVI) مودیس‌آکوا برای بازۀ زمانی ...
بیشتر
از آنجا که پوشش گیاهی و تغییرات آن دارای نقش تأثیرگذاری در فراسنج‌های اقلیمی هستند، آگاهی از تغییرات پوشش گیاهی هر منطقۀ جغرافیایی اهمیت بسیاری دارد. در پژوهش حاضر، روند تغییرات نمایۀ NDVI ایران در کمربندهای ارتفاعی بررسی شد؛ به این منظور، ابتدا دادههای 16 روزۀ نمایۀ تفاضل به‌هنجار‌شدۀ پوشش گیاهی (NDVI) مودیس‌آکوا برای بازۀ زمانی 13/4/1381 تا 23/12/1393 از تارنمای مودیس دریافت شدند. سپس بر مبنای نزدیک به 10 میلیارد یاخته، میانگین بلندمدت 16 روزۀ NDVI ایران محاسبه و یک آرایۀ مکان- زمان به ابعاد 293×111 حاصل شد که ردیفهای آن، طبقههای ارتفاعی ایران با بازۀ 50 متر از منفی 50 تا 5500 متر تعریف شدند و ستونهای آن، میانگین بلندمدت نمایۀ NDVI با بازۀ 16 روزه را نشان دادند. بررسی روند تغییرات با آزمون من کندال در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد طبقههای ارتفاعی 400 تا 450، 450 تا 500، 500 تا 550، 700 تا 750 و 1250 تا 1300 متری دارای روند مثبت نمایۀ NDVI و دیگر طبقههای ارتفاعی بدون روند هستند و هیچ ارتفاعی در ایران روند منفی ندارد.
اسماعیل نصرآبادی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، واکاوی تغییرات زمانی - مکانی توزیع فراوانی بارش روزانۀ روزهای بارشی ایران است. به این منظور، از دادههای بارش روزانۀ میان‌یابی‌شده به روش کریگینگ 1437 ایستگاه همدید، اقلیمی و باران‌سنجی ایران طی دورۀ آماری 01/01/1340 تا 29/12/1382 پایگاه دادۀ اسفزاری استفاده شد. برای بررسی تغییرات توزیع فراوانی بارش کل، دادهها به دو دوره ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، واکاوی تغییرات زمانی - مکانی توزیع فراوانی بارش روزانۀ روزهای بارشی ایران است. به این منظور، از دادههای بارش روزانۀ میان‌یابی‌شده به روش کریگینگ 1437 ایستگاه همدید، اقلیمی و باران‌سنجی ایران طی دورۀ آماری 01/01/1340 تا 29/12/1382 پایگاه دادۀ اسفزاری استفاده شد. برای بررسی تغییرات توزیع فراوانی بارش کل، دادهها به دو دوره تقسیم شدند. با برنامه‌نویسی در محیط نرمافزار متلب، توابع توزیع خانوادۀ نرمال (نرمال استاندارد و لوگ نرمال) و گاما (گامای دوفراسنجی و نمایی) بر تک‌تک 7187 یاخته در هر دورۀ جداگانه برازش داده شدند و شاخصهای برازنده‌ترین تابع توزیع فراوانی محاسبه و پراکنش مکانی و تغییرات آنها در هر دوره بررسی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهند فقط دو توزیع خانوادۀ گاما با سطح اعتماد 95 درصد شرایط لازم آزمون آماری کلموگراف - اسمیرنف در هر دو دوره را احراز کرده‌اند. تغییرات گستردۀ زمانی و مکانی در توزیع بارش به‌عنوان یکی از مؤلفههای ردیابی تغییر اقلیم تأیید نمی‌شود. محاسبۀ شاخصهای برازنده‌ترین توزیع با روش گشتاور خطی، تغییرات جزئی در الگوی پراکندگی فضایی این شاخص‌ها را نشان میدهد؛ برای نمونه، شاخص انحراف معیار نشان میدهد در 63 درصد مساحت کشور ازجمله ایران مرکزی و جنوب ایران، اعتماد به بارش در دورۀ دوم نسبت به دورۀ اول کاهش یافته است و افزایش‌یافتن نبود اطمینان به بارش، زنگ خطری برای آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های حساس این مناطق است.
محمد صادق کیخسروی کیانی؛ ابوالفضل مسعودیان
چکیده
گستره و وردش‌پذیری پوشش‌های برفی، فراسنج‌های مهمی در سامانه‌های آب‌شناختی و آب و هواشناسی است. برای مناطقی که منبع اساسی آب آنها از انباره‌های برفی حاصل میشود، مطالعۀ روند تغییرات پوشش‌های برفی اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از رودخانه‌های پرآب ایران، از انباره‌های برفی کوهستان‌ها سرچشمه می‌گیرد؛ بنابراین بررسی تغییرات ...
بیشتر
گستره و وردش‌پذیری پوشش‌های برفی، فراسنج‌های مهمی در سامانه‌های آب‌شناختی و آب و هواشناسی است. برای مناطقی که منبع اساسی آب آنها از انباره‌های برفی حاصل میشود، مطالعۀ روند تغییرات پوشش‌های برفی اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از رودخانه‌های پرآب ایران، از انباره‌های برفی کوهستان‌ها سرچشمه می‌گیرد؛ بنابراین بررسی تغییرات پوشش برف در کشوری همچون ایران بسیار ضروری و مهم است. در پژوهش حاضر، تغییرات روزهای برفپوشان ایران در کمربندهای ارتفاعی مختلف به کمک دادههای رقومی پوشش برف‌سنجنده‌های مودیس تررا و مودیس آکوا واکاوی شد. برای این منظور، خردترین گونۀ دادههای پوشش برف این دو سنجنده که در تفکیک مکانی 500 متر در دسترس است، به‌صورت روزانه و برای بازۀ زمانی 1393-1382 به‌کارگرفته شد. همچنین، الگوی رقومی ارتفاعی (Dem) هماهنگ با سیستم تصویر دادههای برف در تفکیک مکانی 500 متر از تارنمای ناسا دریافت شد. برای واکاوی هرگونه تغییری در روزهای برفپوشان در کمربندهای ارتفاعی، نخست فراوانی روزهای برفپوشان برای هر طبقۀ ارتفاعی از 1500 متر تا 5500 متر در گام‌های 100متری محاسبه و سپس به کمک آزمون منکندال، روند روزهای برفپوشان بررسی شد. یافتهها نشان داد، در ماههای فروردین، تیر، امرداد، شهریور، آذر، بهمن و اسفند در هیچ‌یک از کمربندهای ارتفاعی روند معناداری دیده نمی‌شود. این درحالی است که در ماه اردیبهشت در 21 کمربند ارتفاعی و در ماه خرداد نیز در 10 کمربند ارتفاعی روند کاهش روزهای برفپوشان دیده میشود. همچنین، روند افزایش روزهای برفپوشان تنها در ماههای مهر، آبان و دی دیده شد. در ماه مهر دو کمربند، در ماه آبان یک کمربند و در ماه دی نیز یک کمربند ارتفاعی، روند افزایش روزهای برفپوشان را از خود نشان دادند.
محمد صادق کیخسروی کیانی؛ ابوالفضل مسعودیان
چکیده
در این پژوهش، دادههای روزانۀ دو سنجندۀ مودیس تررا و مودیس آکوا برای فصلبندی پوشش برف در ایرانزمین به کار گرفته شد. دادههای این دو سنجنده در تفکیک مکانی 500 متر و به صورت رقومی در دسترس است. دادههای به‌کارگرفته‌شده در این پژوهش، خردترین تفکیک موجود دادههای سنجندۀ مودیس است. برای فصلبندی پوشش برف ایرانزمین، نخست ...
بیشتر
در این پژوهش، دادههای روزانۀ دو سنجندۀ مودیس تررا و مودیس آکوا برای فصلبندی پوشش برف در ایرانزمین به کار گرفته شد. دادههای این دو سنجنده در تفکیک مکانی 500 متر و به صورت رقومی در دسترس است. دادههای به‌کارگرفته‌شده در این پژوهش، خردترین تفکیک موجود دادههای سنجندۀ مودیس است. برای فصلبندی پوشش برف ایرانزمین، نخست دادههای رقومی پوشش برف در محیط نرمافزار متلب گردآوری و سپس چند الگوریتم روی دادهها به منظور کاهش ابرناکی به کار بسته شد. پس از آمادهسازی دادهها، آرایۀ میانگین بلندمدت دوازده ماه خورشیدی از فروردین تا اسفند در نرمافزار متلب محاسبه شد. ابعاد این آرایه 7541502 × 12 بود که سطرهای آن نمایندۀ هر ماه و ستونهای این آرایه نمایندۀ یاختههای مکانی در ایران است. در گام بعدی فواصل اقلیدسی یاختهها به کمک روش ادغام وارد در نرمافزار متلب محاسبه شد. یافتههای این پژوهش نشان داد که روی هم رفته در ایرانزمین چهار فصل برفپوشان دیده میشود: فصل بیبرفی شامل ماههای اردیبهشت تا خرداد؛ فصل گذار شامل ماههای فروردین و آبان؛ فصل پوستۀ برفپوشان شامل ماههای آذر و اسفند و فصل هستۀ برفپوشان که شامل ماههای دی و بهمن میشود. همچنین برای هر یک از فصول اقلیمی و هر کدام از ماههای خورشیدی شمار روزهای برفپوشان و مساحتهای آنها بررسی شد. مطالعات نشان داد بیشترین گسترۀ مساحت روزهای برفپوشان یک روزه در ماه دی دیده میشود. در این ماه، روزهای برفپوشان یک روزه 15 درصد از گسترۀ کشور را پوشش میدهند. در گام پایانی، رابطۀ میان شمار روزهای برفپوشان و ارتفاع برای هر یک از فصول اقلیمی به کمک مدل رقومی ارتفاع ایران (Dem) محاسبه گردید. یافتهها گویای آن بود که در هر یک از فصول اقلیمی، این رابطه متفاوت است.
حسین میر موسوی؛ مهدی دوستکامیان؛ فاطمه ستوده
چکیده
بارش از متغیرترین عناصر اقلیمی است. این تغییرات هم در بعد مکان و هم در بعد زمان در قالب اقلیم منطقه رخ میدهد. هدف از این مطالعه، بررسی خودهمبستگی فضایی تغییرات دروندههای بارشهای سنگین و فوق‌سنگین ایران طی نیم قرن اخیر است. به این منظور، دادههای بارش روزانه با استفاده از 664 ایستگاه همدیدی و اقلیمی طی دورۀ 1390-1340 استخراج و ...
بیشتر
بارش از متغیرترین عناصر اقلیمی است. این تغییرات هم در بعد مکان و هم در بعد زمان در قالب اقلیم منطقه رخ میدهد. هدف از این مطالعه، بررسی خودهمبستگی فضایی تغییرات دروندههای بارشهای سنگین و فوق‌سنگین ایران طی نیم قرن اخیر است. به این منظور، دادههای بارش روزانه با استفاده از 664 ایستگاه همدیدی و اقلیمی طی دورۀ 1390-1340 استخراج و به‌عنوان پایگاه دادهها (دادههای اسفزاری[1]) استفاده شد. بهمنظور دستیابی به تغییرات دروندههای بارش ایران از روشهای زمین‌آماری، مانند خودهمبستگی فضایی از تحلیل لکههای داغ[2]، آماره گتیس- ارد جی (G*) و از امکانات برنامه‌نویسی در محیط Matlab و Surfer و GIs بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد، که کرانههای ساحلی دریای خزر و امتداد دامنههای غربی زاگرس، دارای بیشنه وقوع بارشهای سنگین و فوق‌سنگین است. الگوی فضایی بارشهای سنگین نشان میدهد، بیشینه الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت بارشهای سنگین به‌لحاظ مکانی و زمانی با‌وجود اینکه در دورههای مختلف نوساناتی داشته است، اما بیشتر شامل نواحی غرب، شمال غرب و کرانههای ساحلی دریای خزر میشود. این در حالی است که الگوی خودهمبستگی فضایی منفی بارشهای سنگین بیشتر مربوط به نواحی مرکزی و لکههایی از شرق کشور به‌ویژه زابل است. الگوی بارشهای فوق‌سنگین مشابه بارشهای سنگین است. با این تفاوت که از گسترۀ مکانی آنها کاسته شده است. [1]- این دادهها را با تفکیک مکانی 15 در 15 کیلومتر، دکتر مسعودیان در دانشگاه اصفهان تهیه کرده است. [2]- Hot Spot Analysis
محمد زارع؛ سمانه پورمحمدی؛ حمید سودایی زاده
چکیده
مناطق خشک از نظر شکل اراضی، خاک، جامعۀ گیاهی و جانوری و منابع آب و اقلیم بسیار متنوع هستند. یکی از مؤلفههای معرف اقلیم، تعیین شاخصهای خشکی در هر منطقه است. اطلاع از دامنه و شدت خشکی، در مدیریت و برنامهریزی مناسب منابع طبیعی و پایداری زیست‌بوم (اکوسیستم) هر منطقه، به‌ویژه مناطق خشک مفید است. استفاده از روشهای گشتاورهای خطی ...
بیشتر
مناطق خشک از نظر شکل اراضی، خاک، جامعۀ گیاهی و جانوری و منابع آب و اقلیم بسیار متنوع هستند. یکی از مؤلفههای معرف اقلیم، تعیین شاخصهای خشکی در هر منطقه است. اطلاع از دامنه و شدت خشکی، در مدیریت و برنامهریزی مناسب منابع طبیعی و پایداری زیست‌بوم (اکوسیستم) هر منطقه، به‌ویژه مناطق خشک مفید است. استفاده از روشهای گشتاورهای خطی و تحلیل خوشهای در تعیین مناطق همگن اقلیمی نقش مؤثری دارد. هدف اصلی این پژوهش، استفاده از روشهای گشتاورهای خطی و تحلیل خوشهای در تعیین مناطق همگن اقلیمی با استفاده از شاخص خشکی یونپ در نیمۀ شرقی ایران است. به این‌منظور، دادههای اقلیمی 20 ایستگاه هواشناسی همدیدی در نیمۀ شرقی کشور جمع‌آوری و برای محاسبۀ تبخیر- تعرق مرجع با استفاده از مدل فائو- پنمن- مانتیث استفاده شد. سپس شاخص خشکی یونپ [1] برای هر20 ایستگاه محاسبه شد. در مرحلۀ بعد، با استفاده از روش تحلیل خوشهای، منطقۀ مورد مطالعه به پنج منطقۀ همگن تقسیم و با بهرهگیری از تحلیل عاملی مهمترین مؤلفههای مؤثر بر شاخص خشکی یونپ در هر منطقه همگن تعیین شد. براساس نتایج، تخمین منطقهای گشتاور خطی، بهترین تابع توزیع منطقهای برای هر منطقۀ همگن تعیین شد. نتایج این پژوهش کارآیی مناسب ترکیب روشهای گشتاور خطی و تحلیل خوشهای را برای تعیین مناطق همگن نشان میدهد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، بهتر است در ابتدا مناطق همگن با روش تحلیل خوشهای تعیین و سپس به‌کمک روش گشتاورهای خطی بررسی و تأیید شود.
[1] UNEP
محمد دارند
چکیده
پایش زمانی بسامد رخدادهای فرین بزرگ بارش با بهرهگیری از دنباله توزیع فراوانیها بر روی یک نقطه و مکان از جمله نمایههای واکاوی تغییر اقلیم در آن مکان به شمار میرود. بزرگی گستره پیامدهای وردایی در ویژگی‌های نمایه یاد شده بسیار فراگیرتر از تغییرات در میانگین بارش است. در این پژوهش دادههای میانیابی شدهی بارش ...
بیشتر
پایش زمانی بسامد رخدادهای فرین بزرگ بارش با بهرهگیری از دنباله توزیع فراوانیها بر روی یک نقطه و مکان از جمله نمایههای واکاوی تغییر اقلیم در آن مکان به شمار میرود. بزرگی گستره پیامدهای وردایی در ویژگی‌های نمایه یاد شده بسیار فراگیرتر از تغییرات در میانگین بارش است. در این پژوهش دادههای میانیابی شدهی بارش پایگاه داده اسفزاری[i] طی بازهی زمانی 1/1/1340 تا 11/10/1383 به مدت 15992 روز بر روی یاختههای 1515 کیلومتر به کار گرفته شد. یک پایگاه داده گاهجای در ابعاد 718715992 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(روز) و بر روی ستونها مکان(یاختهها) قرار داشتند. برای هر روز تقویمی از سال، صدک 90، 95 و 99اُم بارش برای هر کدام از یاختهها جداگانه حساب شد. طی دوره آماری مورد مطالعه روزی که بارش بر روی یاخته مورد نظر برابر یا بیشتر از صدکهای محاسبه شده بود، به عنوان روز همراه با بارش سنگین در نظر گرفته شد. بسامد ماهانه و سالانه برای هر یاخته جداگانه شمارش شد. به کمک روش ناپارامتریک منکندال روند بسامد رخداد بارشهای سنگین در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شد. یافتهها نشان داد که بسامد رخداد بارشهای سنگین بر روی ایران زمین روند معناداری در سطح اطمینان 95 درصد از خود نشان میدهند. در ماه شهریور گسترۀ روند منفی در ایران زمین به اوج خود میرسد. در تیرماه روند رخداد بارشهای سنگین در نیمۀ شمالی کشور روبه افزایش است. در ماههای آذر و اسفند بسامد رخداد بارشهای سنگین در نیمۀ غربی و جنوبغرب کشور افزایش یافته است.
صیاد اصغری؛ سعید جهانبخش؛ محمود خسروی؛ بتول زینالی؛ محمود خسروی؛ خلیل ولی زاده؛ سعید جهانبخش
دوره 26، شماره 2 ، شهریور 1394، ، صفحه 263-276
چکیده
در این تحقیق از داده های ساعتی گرد و غبار 87 ایستگاه سینوپتیکی کشور در سال 2008 استفاده شده است. بعد از استخراج روز های گرد و غباری سال 2008 برای هر ایستگاه، روز اول ژوئیه 2008 بخاطر داشتن قدرت دید افقی کمتر از 1000 متر در اکثر ایستگاه های مورد مطالعه در نیمه غربی ایران، به صورت موردی برای مطالعه انتخاب گردید. سپس برای آشکار سازی و پایش این توفان ...
بیشتر
در این تحقیق از داده های ساعتی گرد و غبار 87 ایستگاه سینوپتیکی کشور در سال 2008 استفاده شده است. بعد از استخراج روز های گرد و غباری سال 2008 برای هر ایستگاه، روز اول ژوئیه 2008 بخاطر داشتن قدرت دید افقی کمتر از 1000 متر در اکثر ایستگاه های مورد مطالعه در نیمه غربی ایران، به صورت موردی برای مطالعه انتخاب گردید. سپس برای آشکار سازی و پایش این توفان از تصاویر سنجنده AVHRR ماهواره ی نوا استفاده گردید. هدف این تحقیق شناخت قابلیت این سنجنده در تفکیک محدوده های گرد و غباری، شناسایی منابع گرد و غبار ورودی به کشور و مناطق تحت تأثیر آن می باشد. با توجه به اینکه در باند 5 این سنجنده نسبت به باند 4 آن گرد و غبار دارای تابش و دمای بالاتری نسبت به بخار آب می باشد و بر عکس. بنابراین از اختلاف دمای روشنی باند های 4 و 5 تحت عنوان شاخص های BTD و AVI برای تشخیص پدیده گرد و غبار بر روی تصاویر استفاده گردید. هر یک از باند های 2 و 4 این سنجنده نیز برای آشکار سازی پدیده گرد و غبار مورد استفاده قرار گرفت تا علاوه بر ارزیابی قابلیت آنها، توانایی روش های طبقه بندی نظارت شده نیز بر اساس آنها در این امر تعیین گردد. نتایج نشان داد که از بین تمام روش های مطالعه شده شاخص های دمای روشنی با وجود تعدادی معایب برای آشکار سازی و پایش این پدیده بر روی تصاویر AVHRR مناسب می باشند. مطابق با نتایج حاصل از پایش، در روز 30 ژوئن، هسته های تولید گرد و غبار بر روی عراق، جنوب سوریه و جنوب عربستان بوده است. در روز اول ژوئیه گرد و غبار وارد غرب ایران شده و با کاهش شدت آن تا روز 4 ژوئیه تداوم داشته که در روز 5 ژوئیه بطور کامل از ایران خارج شده است.
همت‌الله رورده؛ یدالله یوسفی؛ جعفر معصوم‌پور سماکوش؛ وحید فیضی
دوره 25، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 25-36
چکیده
بارش از جمله عناصر اقلیمی است که در بُعد زمان و مکان دارای تغییرات بسیاری است. در این بین مطالعه بارشهای حدی به سبب اثرات مخرب و زیانبار آن، دارای اهمیت بسزائی است. هدف اصلی مقاله، بررسی تغییرات درون سالانۀ مقادیر حدی بارش در ایران با استفاده از تکنیک تحلیل هارمونیک است. برای رسیدن به نتیجۀ مطلوب، دادههای بارش از آمار 40 ایستگاه سینوپتیک ...
بیشتر
بارش از جمله عناصر اقلیمی است که در بُعد زمان و مکان دارای تغییرات بسیاری است. در این بین مطالعه بارشهای حدی به سبب اثرات مخرب و زیانبار آن، دارای اهمیت بسزائی است. هدف اصلی مقاله، بررسی تغییرات درون سالانۀ مقادیر حدی بارش در ایران با استفاده از تکنیک تحلیل هارمونیک است. برای رسیدن به نتیجۀ مطلوب، دادههای بارش از آمار 40 ایستگاه سینوپتیک کشور با دورۀ آماری 2010-1966 (45 ساله) استخراج گردید. تحلیل هارمونیک به واسطۀ عمل در فضای طیفی، دارای قابلیت زیادی در بررسی تغییرپذیری بارش است. تحلیل هارمونیک نشان داد که در بیشتر مناطق کشور، عمدتاً تغییرات مقادیر حدی بارش دارای الگوی سالانه بوده و PVR(1) بیشترین سهم را در توضیح و تبیین واریانس دادهها بر عهده دارد. بیشترین میزان PVR(1) در بخش‌های مرکزی و جنوب غربی (به میزان بیش از 80% به طور مثال در ایستگاههای دزفول و کاشان) مشاهده شد. در سواحل جنوبی دریای خزر و سواحل جنوبی ایران، هارمونیک اول از میزان قابل توجهی (بیش از 70%) برخوردار بوده است. به طورکلی دو هارمونیک اول، واریانس دادهها را به میزان زیادی در بیشتر نواحی ایران توضیح داده و نیاز به هارمونیک‌های بیشتر وجود ندارد. به عبارتی دیگر، تغییرپذیری سالانه و شش ماهه، مهمترین تغییرات در بارشهای حدی ایران می‌باشند. بدین ترتیب نقش پدیده‌های بزرگ مقیاس جوی در ایجاد بارشهای حدی بیشتر از سایر عوامل است. در بخش-هایی از شمال غرب و جنوب شرق هارمونیک دوم نقش بیشتری در توضیح واریانس دارد. میزان متفاوت T1 بارشهای حدی ایران نیز حکایت از تفاوت‌های زمانی و مکانی بسیار بالای رخدادهای حدی بارش در این منطقه دارد.
محمد دارند
دوره 25، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 253-268
چکیده
در این پژوهش به کمک دادههای دمای کمینه‌ی درون‌یابی شدهی روزانه‌ی پایگاه داده‌ی اَسفَزاری طی بازهی زمانی 1/1/1962 تا 31/12/2004(15706روز) امواج سرمای ایران زمین مورد ارزیابی قرار گرفت. پایگاه داده‌ای در ابعاد 7187 15706 ایجاد شد که بر روی ستونها یاختهها و بر روی ردیف‌ها روزها قرار داشتند. برای شناسایی امواج سرما از 6 نمایه‌ی مختلف بر پایه‌ی ...
بیشتر
در این پژوهش به کمک دادههای دمای کمینه‌ی درون‌یابی شدهی روزانه‌ی پایگاه داده‌ی اَسفَزاری طی بازهی زمانی 1/1/1962 تا 31/12/2004(15706روز) امواج سرمای ایران زمین مورد ارزیابی قرار گرفت. پایگاه داده‌ای در ابعاد 7187 15706 ایجاد شد که بر روی ستونها یاختهها و بر روی ردیف‌ها روزها قرار داشتند. برای شناسایی امواج سرما از 6 نمایه‌ی مختلف بر پایه‌ی صدک 10، 5 و 1اُم استفاده شد. نمایه‌ها دوام، شدت و بسامد امواج سرما را می‌سنجند. سپس در سطح اطمینان 95 درصد معناداری روند نمایه‌ها بر روی هر یاخته به کمک روش ناپارامتری من-کندال، مورد آزمون قرار گرفت. نرخ و شیب روند نیز با استفاده از روش رگرسیون خطی محاسبه شد. یافتههای پژوهش نشان داد که نه تنها از بسامد رخداد امواج سرمای ایران کاسته شده، بلکه دوام و شدت آنها نیز طی دوره‌ی مورد پژوهش روند نزولی از خود نشان میدهند. تنها بر روی گستره‌ی کوچکی از ایران زمین، بر روی بلندیها، روند امواج سرما مثبت است. بر روی مناطق کم‌ارتفاع و دشت‌های داخلی ایران روند منفی است. شدت و نرخ روند کاهشی نمایه‌ها در همه‌ی نقاط یکسان نیست. بیشترین نرخ روند کاهشی نمایههای امواج سرما در شمال تهران و منطقه‌ی بین یاسوج و شیراز مشاهده شد. افزایش آستانه‌های صدکی دمای کمینه بیانگر کاهش شدت امواج سرما و افزایش دمای کمینه(شبانه) بر روی ایران زمین است. همچنین یافتهها نشان داد که نرخ کاهشی امواج سرمای بادوام و طولانی شدیدتر از نرخ کاهشی امواج سرمای زودگذر و کوتاه مدت است.
طیبه محمودی
دوره 25، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 79-90
چکیده
ایران سرزمین متکثری است که تنوع و تفاوت‌های سرزمینی، فرهنگی و هویتی آن از جمله ویژگی‌های بارز و شاخص آن بشمار می آید. با این وجود در ادوار تاریخی همواره با همه قبض و بسط‌های مقطعی، همگرایی خود را تحت عنوان یک واحد فرهنگی تعریف شده حفظ نموده بطوریکه برای این سرزمین تاریخ استقلالی مانند دیگر کشورهای منطقه، مکتوب و منظور نشده است. پرسش ...
بیشتر
ایران سرزمین متکثری است که تنوع و تفاوت‌های سرزمینی، فرهنگی و هویتی آن از جمله ویژگی‌های بارز و شاخص آن بشمار می آید. با این وجود در ادوار تاریخی همواره با همه قبض و بسط‌های مقطعی، همگرایی خود را تحت عنوان یک واحد فرهنگی تعریف شده حفظ نموده بطوریکه برای این سرزمین تاریخ استقلالی مانند دیگر کشورهای منطقه، مکتوب و منظور نشده است. پرسش اصلی در مقوله پایداری تاریخی یک جمع متکثر با فرهنگها، زبان‌ها، اقوام و نحله‌هایی گوناگون فکری، چرایی و چگونگی شکل گرفتن این واحد نیوتونی است. بررسی‌های محققان جغرافیا در دهه‌های اخیر بر این نکته تاکید دارند که اگرچه هر تکثر و تنوعی می تواند همواره عامل افتراق و جدایی باشد و اصولا تفاوت‌ها، افتراق آفرین و تفکیک کننده هستند ولی مفهوم فضای ترامتنی محیطی می‌تواند نوعی ارتباط بین اجزا متفرق بوجود آورد و تکثر وتنوع را به جریانی ارتباطی بدل سازد، به گونه ای که این تفاوت‌ها در عین تکثر به وحدت خاصی منجر گردد که اصطلاحا به آن "هویت آینه ای" گفته می شود. هویت آینه ای نظریه جدیدی است که برای نوعی کلیت کسر ناپذیر مجموعه ای متکثر بکار می رود وسعی دارد با تمسک به مفهوم فضای ترامتنی وشار محیطی علت وحدت ویکپارچگی تاریخی سرزمین ایران را با اتکا به هویت مکانی تشریح وتوجیه نماید بدین نحو که همان گونه که تصویر دسته گلی چند شاخه ای در آینه یک کلیت واحد را به معرض دید می گذارد و با شکسته و چند پاره شدن آینه، تصویر دسته گل در همه پاره‌های آینه یک کل واحد را نشان و انفکاک و جدایی آنها را باعث نمی شود، هویت آینه ای نیز چنین نقشی را برای جمعیت متکثر ایران بوجود آورده است. در این ایده سعی شده است با طرح مفاهیمی چون واحد نیوتنی، فضای ترا متنی، شار محیطی و هویت مکانی وبرقراری ارتباط ارگانیک این مفاهیم، رمز مانایی و پایــــداری وحدت ایرانیان در سرزمین پارس، باز گو گردد و عواملی که سبب جیوه ای، یا آینه ای شدن چنین هویتی می شود را در حوزه جغرافیا با اتکا به تحلیل‌های ژئومرفولوژیک بیان نماید.
اسماعیل شاهکوئی؛ عبدالعظیم قانقرمه؛ عبدالعظیم قانقرمه؛ غلامرضا روشن
دوره 24، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 179-194
چکیده
این تحقیق بدنبال شبیه سازی اثر گرمایش جهانی بروی نیاز آبی غلات دیم(پاییزه) در مناطق مختلف ایران می باشد. در این تحقیق برای شبیه سازی مولفه های آب و هوایی تا سال 2100 از مدل MAGICC/SCENGEN 5.3 استفاده گردید. در این پژوهش برای شبیه سازی تغییر اقلیم آینده از نتایج مدلINMCM-30 برای دما و ترکیب دو مدل GISS—EH و CNRM-CM3 برای بارش استفاده گردیده و از سناریوی واحدی ...
بیشتر
این تحقیق بدنبال شبیه سازی اثر گرمایش جهانی بروی نیاز آبی غلات دیم(پاییزه) در مناطق مختلف ایران می باشد. در این تحقیق برای شبیه سازی مولفه های آب و هوایی تا سال 2100 از مدل MAGICC/SCENGEN 5.3 استفاده گردید. در این پژوهش برای شبیه سازی تغییر اقلیم آینده از نتایج مدلINMCM-30 برای دما و ترکیب دو مدل GISS—EH و CNRM-CM3 برای بارش استفاده گردیده و از سناریوی واحدی بنامp50 که میانگین سناریوی SRES یا سناریوهای انتشار می باشد استفاده گردد. نتایج روند تغییرات دما در دوره های مشاهداتی گویای افزایش دما در هر دهه برای اکثر نواحی آب و هوایی ایران می باشد. اما این افزایش معنادار در مولفه حداقل دما از شتاب بیشتری برخوردار بوده است. پروژه شبیه سازی دما تا سال 2100 نشان دهنده افزایش میانگین دمای ایران به میزان 4.25 درجه سانتیگراد نسبت به میانگین درازمدت 1961 تا 1990 است که این افزایش دما برای تمام فصول مشاهده می گردد. قابل ذکر است که علی رغم افزایش36 درصدی بارش سالانه کشور تا سال 2100 نسبت به میانگین دراز مد 1990-1961، نسبت به روند صعودی دما پتانسل تبخرپذر بالا برده و تکافوی نیاز آبی را نخواهد کرد. نتیجه اینکه کمبود آب در دوره رشد غلات دیم (پاییز تا بهار) از5.2 درصد در سال 1980 به 23 درصد در سال 2050 و در نهایت به 38 درصد در سال 2100 منتهی خواهد شد.
سید ابوالفضل مسعودیان؛ محمد دارند
دوره 24، شماره 2 ، شهریور 1392، ، صفحه 129-140
چکیده
در این پژوهش از دادههای روزانه‌ی دمای کمینه‌ی درون یابی شدهی پایگاه داده اسفزاری در بازهی زمانی 1/1/1340 تا 11/10/1383 استفاده شده است. برای تحلیل همدید و شناسایی روزهای همراه با یخبندان فراگیر و بادوام، دو معیار گستره و دوام در نظر گرفته شد. معیار فراگیری یخبندان روزی در نظر گرفته شد که دمای کمینه دست کم در 50 درصد از گستره‌ی ایران زیر ...
بیشتر
در این پژوهش از دادههای روزانه‌ی دمای کمینه‌ی درون یابی شدهی پایگاه داده اسفزاری در بازهی زمانی 1/1/1340 تا 11/10/1383 استفاده شده است. برای تحلیل همدید و شناسایی روزهای همراه با یخبندان فراگیر و بادوام، دو معیار گستره و دوام در نظر گرفته شد. معیار فراگیری یخبندان روزی در نظر گرفته شد که دمای کمینه دست کم در 50 درصد از گستره‌ی ایران زیر صفر درجهی سانتیگراد باشد و از لحاظ دوام دستکم سه روز ادامه داشته باشد. برای روزهایی که دو شرط یاد شده را داشتند، دادههای فشار تراز دریا از پایگاه مرکز ملی جو و اقیانوسشناسی امریکا(NCEP/NCAR)استخراج شد. سپس به کمک تحلیل خوشهای با روش ادغام وارد دادههای فشار تراز دریا دستهبندی شدند. نتایج نشان داد که 5 الگوی فشار تراز دریا با آرایشهای متفاوت منجر به رخداد یخبندان‌های فراگیر و بادوام ایران زمین میشوند. همزمان با رخداد هر کدام از الگوها نقشهی مربوط به میانگین دمای کمینه‌ی ایران نیز ترسیم شد. شدت یخبندان در مناطق مختلف ایران هماهنگ با مسیر زبانههای سامانه‌های جوی واچرخندی است. به نظر میرسد که نحوه قرارگیری، شدت و جابجایی کمفشار جنبقطبی مهمتر از شدت سامانه‌های واچرخندی سیبری و اروپایی است.
امیرحسین حلبیان؛ مهران شبانکاری
دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1391، ، صفحه 151-166
چکیده
در این پژوهش، تغییرات زمانی پرفشار سیبری ( SH ) در تراز Slp با استفاده از دادههای روزانه فشار تراز دریا در ساعت GMT 12 پایگاه داده ( NCEP/NCAR ) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی در یک دوره زمانی 55 ساله شامل 20089 روز از اول ژانویه سال 1951 (یازدهم دی‌ماه 1329) تا 31 دسامبر سال 2005 (دهم دی‌ماه 1384) بررسی شد. بدین منظور با انتخاب چارچوب پوش مناسب، میانگین ...
بیشتر
در این پژوهش، تغییرات زمانی پرفشار سیبری ( SH ) در تراز Slp با استفاده از دادههای روزانه فشار تراز دریا در ساعت GMT 12 پایگاه داده ( NCEP/NCAR ) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی در یک دوره زمانی 55 ساله شامل 20089 روز از اول ژانویه سال 1951 (یازدهم دی‌ماه 1329) تا 31 دسامبر سال 2005 (دهم دی‌ماه 1384) بررسی شد. بدین منظور با انتخاب چارچوب پوش مناسب، میانگین فشار تراز دریا برای هر یک از روزهای تقویم خورشیدی1383- 1330 محاسبه و استانداردسازی شد. بدین ترتیب، آرایهای به ابعاد 1×19724 با عنوان شاخص استاندارد شده شدت پرفشار سیبری ( SSHI ) به دست آمد که شامل ناهنجاری های فاز مثبت (نمود پرفشار سیبری) و منفی (نبود پرفشار سیبری) در هر روز بود . تحلیل سری‌های زمانی شاخص مزبور آشکار ساخت که شاخص مزبور سرشتی دو وضعیتی دارد. مقایسه فراوانی روزهای رخداد فاز مثبت با فراوانی روزهای رویداد فاز منفی در تراز مورد بررسی نیز نشان داد که در طی نیم سده گذشته روزهای حضور پرفشار سیبری کمتر از روزهای نبود این سامانه بوده است. در عین حال تعداد روزهای فعالیت این سامانه در نیم سده گذشته رو به افزایش بوده است. در مجموع، شاخص استانـدارد شده شدت پرفشار سیبری ( SSHI ) که در این پژوهش تعریف و محاسبه گردید؛ این توانایی را نشان داد که به عنوان معیاری برای بررسی رفتار زمانی این سامانه پرفشار مورد استفاده قرار گیرد. اجرای روش جدول توافقی و محاسبه آماره کای دو(2 χ ) در طول دوره آماری(1382-1340) آشکار ساخت که در سطح اطمینان 95 درصد، کمینه دمای روزانه در 93 درصد از ایستگاههای مورد بررسی(393 ایستگاه از مجموع 423 ایستگاه) مستقل از تأثیر پرفشار سیبری در تراز Slp نیست و به عبارتی متأثر از آن است.
سید ابوالفضل مسعودیان؛ محمد دارند
دوره 23، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 1-14
چکیده
در این پژوهش ناهنجاری فشار تراز دریا در روزهای همراه با رخداد سرماهای فرین ایران بررسی شده است. برای انجام این بررسی به کمک داده های دمای663 ایستگاه همدید و اقلیمی ایران در بازه ی زمانی 1/1/1340 تا 29/12/1382 و به یاری روش کریگینگ دمای ایران بر روی یاختههای 18*18 کیلومتر برای کل ایران میانیابی شد و یک آرایهی 5214*15705 به دست آمد. دادههای ...
بیشتر
در این پژوهش ناهنجاری فشار تراز دریا در روزهای همراه با رخداد سرماهای فرین ایران بررسی شده است. برای انجام این بررسی به کمک داده های دمای663 ایستگاه همدید و اقلیمی ایران در بازه ی زمانی 1/1/1340 تا 29/12/1382 و به یاری روش کریگینگ دمای ایران بر روی یاختههای 18*18 کیلومتر برای کل ایران میانیابی شد و یک آرایهی 5214*15705 به دست آمد. دادههای فشار تراز دریا نیز در همین بازه ی زمانی از پایگاه داده‌ی NCEP/NCAR وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده امریکا فراهم شد. نخست روزهای همراه با سرمای فرین به کمک نمایه ی انحراف استاندار شده ی دما آشکارسازی شد. سپس مقادیر این نمایه بر حسب بزرگی و گستره ی رخداد سرما مرتب شد و پانصد مورد از سردترین و فراگیرترین سرماهای ایران برگزیده شد. سپس ناهنجاری فشار تراز دریا در روزهای برگزیده محاسبه شد. بررسی ها نشان داد که سردترین و فراگیرترین سرماهای ایران با چهار الگوی ناهنجاری فشار تراز دریا همراه است.
فرامرز خوش اخلاق؛ ابراهیم غریبی؛ ذلیخا شفیعی
دوره 22، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 199-216
چکیده
دما متغیر جوی بسیار مهمی است که تغییر آن منشاء بسیاری از تحولات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی است. اندازه گیری دما توسط انسان در مقایسه با سایر عناصر جوی از سابقه طولانی تری بر خوردار است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات زمانی و مکانی دمای حداقل، تعداد روزهای با دمای مساوی و کمتر از 4- درجه سلسیوس است. بدین منظور داده های آماری حداقل ...
بیشتر
دما متغیر جوی بسیار مهمی است که تغییر آن منشاء بسیاری از تحولات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی است. اندازه گیری دما توسط انسان در مقایسه با سایر عناصر جوی از سابقه طولانی تری بر خوردار است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات زمانی و مکانی دمای حداقل، تعداد روزهای با دمای مساوی و کمتر از 4- درجه سلسیوس است. بدین منظور داده های آماری حداقل مطلق دما در 20 ایستگاه همدید کشور با روش تحلیل روند، تحلیل واریانس و میانگین متحرک در دوره آماری 1956-2005 واکاوی شد و در ادامه نمودارهای سالانه، فصلی و ماهانه میانگین دمای حداقل در طول دوره آماری ترسیم و تحلیل گردید. نتایج این بررسی‌ها نشان می دهد که الگوی تغییرات حداقل مطلق دما در کشور در طول دوره آماری یکسان نبوده به طوری که، نوسانات و تغییرات مقادیر حداقل مطلق دما در بین مناطق مختلف ایران دارای اختلافات زیادی است. با وجود روند افزایشی سری زمانی دما، داده های دمای حداقل دارای افت و خیزها و دوره های کوتاه مدت سرمایشی و گرمایشی است. همچنین نتایج این تحقیق بیانگر تغییرات شدید مکانی و زمانی حداقل دما در بین ایستگاههای شمالغرب و نواحی کوهستانی منفرد کشور و نیز تغییرات ملایم در ایستگاههای مرکزی و جنوبی کشور است. تغییرات و توزیع تعداد روزهای مساوی و کمتر از4- درجه سلسیوس نیز الگوی مشابهی را در کشور نشان میدهد. به طور کلی حداقل دما در سطح کشور در طول دوره آماری روند افزایشی را طی کرده است.
قاسم عزیزی؛ علی حنفی؛ محسن سلطانی؛ موسی آقاجانی
دوره 22، شماره 1 ، خرداد 1390، ، صفحه 1-14
چکیده
در این پژوهش به منظور بررسی الگوی سینوپتیکی یخبندان شدید و دیر هنگام دوره 23 تا 26 فروردین ماه 1388، نقشه‌های هواشناسی میانگین فشار سطح دریا، 850 و 500 هکتوپاسکال بررسی شده است، و با استفاده از نقشه‌های همدیدی، موقعیت و جابجایی سیستم‌های جوی همچون: سیکلون‌ها، آنتی سیکلون‌ها و میدان‌های باد مطالعه شده است. نتایج نشان دهنده آن است که ...
بیشتر
در این پژوهش به منظور بررسی الگوی سینوپتیکی یخبندان شدید و دیر هنگام دوره 23 تا 26 فروردین ماه 1388، نقشه‌های هواشناسی میانگین فشار سطح دریا، 850 و 500 هکتوپاسکال بررسی شده است، و با استفاده از نقشه‌های همدیدی، موقعیت و جابجایی سیستم‌های جوی همچون: سیکلون‌ها، آنتی سیکلون‌ها و میدان‌های باد مطالعه شده است. نتایج نشان دهنده آن است که فعالیت سامانه پرفشاری در شمال دریای خزر سبب ریزش هوای سرد عرضهای بالا به کشور شده به طوری که باعث وقوع یخبندان در بیشتر ایستگاههای کشور شده است. و میدان باد ترازهای پایین، نقش مهمی در تغذیه رطوبتی سامانه‌های جوی داشته است که طی دوره فعالیت این سامانه الگوی مناسب میدان باد ترازهای پایین، سبب تغذیه رطوبتی قابل ملاحظهای به کشور شده، به طوری که در برخی ایستگاهها ریزش برف مشاهده شد. همچنین نتایج حاصل از پهنه بندی مقادیر حداقل دمای 24 ساعته، نشان داد که طی این دوره، بخش‌های غربی و جنوب غربی کشور نسبت به دیگر نواحی یخبندان‌های شدیدتری را تجربه کرده‌اند.
محمدحسین سرایی؛ عبدالحمید زارعی فرشاد
دوره 22، شماره 1 ، خرداد 1390، ، صفحه 97-106
چکیده
جای‌پای بوم‌شناختی یک ابزار ارزیابی میزان ارتباط انسان با طبیعت است. این شاخص، کیفیت نیازهای یک گروه انسانی را که با مقدار مشخصی از سطح زمین و آب، به تولید منابع مصرفی و دفع مواد زائد حاصل از زندگی خود اقدام می‌کند، اندازه‌گیری مینماید. جای پای بوم شناختی، مقایسه جامعی از تقاضا و مقدار عرضه منابع طبیعی ارائه میدهد. در ارزیابی‌های ...
بیشتر
جای‌پای بوم‌شناختی یک ابزار ارزیابی میزان ارتباط انسان با طبیعت است. این شاخص، کیفیت نیازهای یک گروه انسانی را که با مقدار مشخصی از سطح زمین و آب، به تولید منابع مصرفی و دفع مواد زائد حاصل از زندگی خود اقدام می‌کند، اندازه‌گیری مینماید. جای پای بوم شناختی، مقایسه جامعی از تقاضا و مقدار عرضه منابع طبیعی ارائه میدهد. در ارزیابی‌های جای‌پای بوم‌شناختی، جای‌پای بوم‌شناختی واقعی یک منطقه(مانند: شهر، کشور و غیره) با جای پای بوم شناختی بالقوه‌ای که برای پایداری آن منطقه مورد نیاز خواهد بود، سنجیده میشود. مدیریت منابع طبیعی به توانایی و سرعت تجدید آن منابع در راستای توسعه پایدار مربوط میشود. هم اکنون جای‌پای بوم‌شناختی به عنوان یک شاخص توسعه پایدار به طور گسترده پذیرفته شده است. کشورها، شهرها یا سازمان‌ها با سنجش مقدار جای‌پای بوم‌شناسی شان می‌توانند پایداری فعالیت‌هایشان را ارزیابی کنند. تاکنون تخمین‌های بسیاری از مقدار جای‌پای بوم‌شناختی در سطوح مختلف جهانی، ملی و منطقهای ارائه شده است. کاهش جای پای بوم شناختی یک جمعیت یا سازمان اساساً به تغییر در رفتار افراد مربوط میشود. کاهش جای پای بوم شناختی یک شخص یا یک فعالیت ویژه، ممکن است به واسطه تغییر در مواردی، نظیر: منابعی که مصرف شده‌اند، چگونگی به وجود آمدن مواد زائد و نوع غذای مصرف شده باشد. چنین جای پای‌های بوم‌شناختی ناشی از اختلاف بین کشورها در مراحل مختلف توسعه اقتصادی و خصوصیات جغرافیایی مختلف آنها است. ما در این پژوهش به دنبال این هستیم تا منابع بوم‌شناختی ایران را از انقلاب اسلامی تا سال 1380 بررسی کنیم. با بررسی‌های و همچنین آمارهای ارائه شده، مشخص گردید که منابع اکولوژیک در ایران به صورت ناپایدار استفاده شده است.
اکرم پرنده خوزانی؛ حسن لشکری
دوره 22، شماره 1 ، خرداد 1390، ، صفحه 123-136
چکیده
به منظور بررسی شرایط سینوپتیکی مربوط به بارش 31 دسامبر1984 تا 4 ژانویه 1985 رود خانه دالکی،الگوی گردش فوقانی وتحتانی ونحوه فرارفت آن در زمان بارش بررود خانه دالکی مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی این بارش ابتدا نقشه‌های روزانه سطح زمین و ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال از 48 ساعت قبل از وقوع بارش استخراج ومورد بررسی وتحلیل قرار گرفت ونتایج ...
بیشتر
به منظور بررسی شرایط سینوپتیکی مربوط به بارش 31 دسامبر1984 تا 4 ژانویه 1985 رود خانه دالکی،الگوی گردش فوقانی وتحتانی ونحوه فرارفت آن در زمان بارش بررود خانه دالکی مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی این بارش ابتدا نقشه‌های روزانه سطح زمین و ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال از 48 ساعت قبل از وقوع بارش استخراج ومورد بررسی وتحلیل قرار گرفت ونتایج زیر حاصل گردید:بر روی نقشه سطح زمین، نقش اصلی و کنترل کننده باپر فشار سیبری،پر فشار دینامیکی آزور و حالت ادغام شده دو سیستم کم فشار سودان و مدیترانه میباشد. در ترازهای بالاتر نیز سیستم‌های اصلی کنترل کننده، مرکز ارتفاع زیاد آزور در پشت سیستم و مرکز ارتفاع زیاد عربستان در جلو سیستم و تراف عمیق شمال آفریقا میباشد.نتایج این مطالعه می‌تواند درپیش بینی بارشهای سنگین و سیل زا وهمچنین پیش آگاهی برای برنامه ریزی و مدیریت بهترمنابع آب منطقه به کار برده شود.
فرهنگ مظفر؛ یداله آقایی؛ مسعود تقوایی؛ رعنا شیخ بیگلو
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1389، ، صفحه 13-28
چکیده
توسعه ی یکپارچه ی منطقهای از موضوعات بسیار مهم در برنامهریزی منطقهای است. استانهای ایران در سطوح متفاوتی از توسعه قرار دارند که درعین حال، نابرابریهای درون منطقهایِ آشکاری نیز در داخل آنها وجود دارد. علیرغم سیاست منطقهای در ایران مبنی بر کاهش شکاف توسعه بین مناطق مختلف و ایجاد تعادل نسبی در توسعهی مناطق، ...
بیشتر
توسعه ی یکپارچه ی منطقهای از موضوعات بسیار مهم در برنامهریزی منطقهای است. استانهای ایران در سطوح متفاوتی از توسعه قرار دارند که درعین حال، نابرابریهای درون منطقهایِ آشکاری نیز در داخل آنها وجود دارد. علیرغم سیاست منطقهای در ایران مبنی بر کاهش شکاف توسعه بین مناطق مختلف و ایجاد تعادل نسبی در توسعهی مناطق، هنوز برخی از مناطق با کمبود شدید خدمات و امکانات پایه و اولیه روبرو هستند. به منظور اتخاذ سیاستها و اجرای برنامههای مناسب برای توسعهی متعادل مناطق، برنامهریزان نخست باید وضعیت موجود سطح توسعه را بررسی و تحلیل نمایند. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل شاخصهای توسعه در شهرستانهای استان مازندران میباشد؛ بدین منظور، 50 شاخص توسعه با استفاده از روش تحلیل عاملی مورد ارزیابی قرار گرفت که نتیجهی آن، استخراج 5 عامل مرتبط با 33 شاخص بود که عبارتند از: عامل زیربنایی، کشاورزی-صنعتی، درمانی، آموزشی و ارتباطی که تقریباً 76 درصد واریانس را توضیح میدهند. نتایج نشان داد که نابرابریهای آشکاری در میزان توسعهیافتگی شهرستانهای استان مازندران وجود دارد. بنابراین، ارتقاء شاخصهای توسعه به ویژه در شهرستانهای محروم و کمتر توسعه یافته ضروری است که مطالعهی حاضر، شهرستانهای گلوگاه و جویبار را به عنوان محرومترین شهرستانهای استان قلمداد مینماید.
