مقاله پژوهشی
جغرافیای شهری
اکبر رحیمی؛ سید رامین نقشبندی
چکیده
رشد سریع جمعیت در نواحی شهری پیامدهای منفی بر زندگی شهرنشینان داشته و با گسترش بیرویه و نسنجیده شهرها فرم و قالب آن به هم میریزد و باعث ایجاد به هم ریختگی در سلسلهمراتب ساختاری شهر میشود. ورودی شهرها از گذشته تاکنون، شکلها و نقشهای گوناگونی بر عهده داشتهاند که به فراخور زمان دچار تغییراتی شده و در این فرآیند تغییر، ورودی ...
بیشتر
رشد سریع جمعیت در نواحی شهری پیامدهای منفی بر زندگی شهرنشینان داشته و با گسترش بیرویه و نسنجیده شهرها فرم و قالب آن به هم میریزد و باعث ایجاد به هم ریختگی در سلسلهمراتب ساختاری شهر میشود. ورودی شهرها از گذشته تاکنون، شکلها و نقشهای گوناگونی بر عهده داشتهاند که به فراخور زمان دچار تغییراتی شده و در این فرآیند تغییر، ورودی در شکلی جدید متبلور گشته است. امروزه بافت ورودی شهر را ساختمانهای بیهویت و فرسوده و زمینهای رهاشده به خود اختصاص داده است که نهتنها پاسخ گوی نیاز کارکردی نیستند، بلکه فاقد هویت و عملکرد اتصال دو فضای متفاوت بوده و لبهها نا آشکاری به شهر بخشیدهاند. هدف این پژوهش شناخت عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت ورودیهای شهر از دیدگاه مردم میباشد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی، روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی مقطعی و براساس ماهیت دادهها کمی به شمار میرود در نهایت برحسب نحوه اجرا از نوع تحقیق پیمایشی میباشد. نتایج حاصل از این بررسی براساس نظریات مردم نشان میدهد متغیرهای محیطزیست و فضای سبز، متغیر ترافیکی و امکانات و مبلمان ترجیح بیشتری داشته-اند. همچنین ادغام رویکردهای ادراک عمومی و متخصص در فرایندهای مدیریت منظر، میتواند به پیشرفتهای منظر شهری کمک کرده در نهایت میتوان گفت اگر در طراحی مناظر شهری خواستههای مردم در نظر گرفته شود محیط ساختهشده حاصل از آن، پذیرش و رضایت بهتری توسط افراد جامعه را خواهد داشت.
مقاله پژوهشی
ژئوموفولوژی
امید بیات؛ علیرضا کریمی
چکیده
مقدمه: افقهای وزیکولار در سطح لندفرمهای مناطق خشک معمول هستند و نفش مهی در ویژگیهای چرخه هیدرولوژی و فرایندهای پدوژنیک در این مناطق دارند. یکی از از ویژگیهای اصلی این افقها، حضور خلل و فرج زیاد در این افقها است که بهصورت کروی و بیضوی شکل و با ابعاد در اندازه میکرومتر تا میلیمتر قابل مشاهده هستند. منطقه شرق اصفهان در شرق ...
بیشتر
مقدمه: افقهای وزیکولار در سطح لندفرمهای مناطق خشک معمول هستند و نفش مهی در ویژگیهای چرخه هیدرولوژی و فرایندهای پدوژنیک در این مناطق دارند. یکی از از ویژگیهای اصلی این افقها، حضور خلل و فرج زیاد در این افقها است که بهصورت کروی و بیضوی شکل و با ابعاد در اندازه میکرومتر تا میلیمتر قابل مشاهده هستند. منطقه شرق اصفهان در شرق حوضه رودخانه زاینده رود قرار دارد و بهدلیل خشکی محیطی شدید، فعالیتهای مخرب انسانی و فرایندهای بیابانزایی، از نظر زیستمحیطی بهشدت تخریب شده است. اگرچه افقهای وزیکولار در خاکها و لندفرمهای منطقه شرق اصفهان، فراوان میباشند؛ اما اطلاعاتی در مورد ویژگیهای ژئوشیمیایی و کانیشناسی این افقها وجود ندارد. هدف از این مطالعه بررسی ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی، ژئوشیمیایی و کانیشناسی افقهای وزیکولار در سطوح مختلف ارتفاعی سه لندفرم در ناحیه شرق اصفهان بود.
مواد و روشها: منطقه مورد مطالعه در مرکز ایران، شرق اصفهان و در اطراف پلایای سگزی قرار دارد. بر اساس اطلاعات ایستگاه هواشناسی شرق اصفهان، میانگین بارندگی و دمای سالانه آن در دوره زمانی 1977-2015 به ترتیب حدود 105 میلیمتر و 3/15 درجه سلسیوس است. آبهای زیرزمینی در منطقه مورد بررسی، عمیق بود و هیچ نشانهای از فعالیت آبهای زیرزمینی در خاکها و لندفرمهای مورد مطالعه مشاهده نشد. لندفرمهای مورد مطالعه شامل یک سطح قدیمی باقیمانده در امتداد رودخانه زاینده رود (RP)، یک پدیمنت در شهر صنعتی جی (JP) و یک مخروط افکنه در نزدیکی زفره (ZA) بود.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی در محیط های شهری
سرور پورمحمدی؛ علی لطفی؛ مهرداد الرعنایی
چکیده
آلودگی هوا به عنوان یکی از مهمترین مشکلات محیطزیستی در شهرها، به خصوص در شهرهای صنعتی شناخته میشود که باعث بروز بیماریهای قلبی و عروقی و مرگ و میر انسانهای زیادی میشود. ارزیابی روند تغییرات مکانی پراکنش آلودگی هوا در مناطق دارای صنایع سنگین، برای توسعه پایدار این مناطق ضروری است. پژوهش حاضر به بررسی غلظت آلایندههای NO2، ...
بیشتر
آلودگی هوا به عنوان یکی از مهمترین مشکلات محیطزیستی در شهرها، به خصوص در شهرهای صنعتی شناخته میشود که باعث بروز بیماریهای قلبی و عروقی و مرگ و میر انسانهای زیادی میشود. ارزیابی روند تغییرات مکانی پراکنش آلودگی هوا در مناطق دارای صنایع سنگین، برای توسعه پایدار این مناطق ضروری است. پژوهش حاضر به بررسی غلظت آلایندههای NO2، SO2، O3 و PM10 در مناطق مختلف ناحیهی صنعتی شهرستان ماهشهر، نقشه سازی آنها و بررسی آن در ارتباط با کاربریهای مختلف میپردازد. در این مطالعه از تصاویر ماهوارهای سنتیل 2 و نرم افزار ENVI 5.3 و روش طبقهبندی نظارت شده حداکثر احتمال به منظور طبقهبندی کاربری پوشش اراضی استفاده شده است. همچنین با استفاده از روش درونیابی KRIGING و اطلاعات ایستگاه پایش کیفیت هوا، غلظت آلایندههای مذکور به صورت فصلی در سطح منطقه پهنهبندی شد و از آنالیز واریارنس (ANOVA) جهت بررسی تفاوت میان غلظت آلایندهها در کاربریها و در فصول مختلف سال استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بیشترین کاربری در معرض خطر، کاربری صنعتی و کمترین کاربری در معرض خطر، کاربری کشاورزی است. همچنین کمترین میزان غلظت آلایندههای مورد مطالعه مربوط به ایستگاه سربندر است. نتایج ANOVA نیز نشان داد که در میان فصول مختلف سالهای 1398-1399، فصول پاییز و زمستان دارای بیش-ترین اختلاف معنیدار هستند. نتایج این مطالعه میتواند به شناسایی آلودگی هوا و ارتباط آن با تغییرات کاربری اراضی و همچنین کاهش میزان غلظت آلاینده ها در منطقه مورد مطالعه کمک کند.
مقاله پژوهشی
آب و هواشناسی
حدیث صادقی؛ حسین محمدی؛ علی اکبر شمسیپور؛ مصطفی کریمی
چکیده
شناسایی مناطق همگن آب وهوایی نقش مؤثری در موفقیت برنامههای توسعه منطقهای دارد. سامانه آب وهوا از عناصر، عوامل و متغیرهای مختلفی تشکیل شده که باهم سازگان اقلیمی یک منطقه را ایجاد می کنند. روش های چند متغیره قابلیت ترکیب و همپوشانی انواع عناصر و متغیرها را با وزنهای متناسبی در ناحیه بندی اقلیمی دارند. در این پژوهش، پهنهبندی آبوهوایی ...
بیشتر
شناسایی مناطق همگن آب وهوایی نقش مؤثری در موفقیت برنامههای توسعه منطقهای دارد. سامانه آب وهوا از عناصر، عوامل و متغیرهای مختلفی تشکیل شده که باهم سازگان اقلیمی یک منطقه را ایجاد می کنند. روش های چند متغیره قابلیت ترکیب و همپوشانی انواع عناصر و متغیرها را با وزنهای متناسبی در ناحیه بندی اقلیمی دارند. در این پژوهش، پهنهبندی آبوهوایی ناحیه خزری با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای انجام گردید. بدین منظور یک ماتریس 30 در 30 شامل 30 ایستگاه هواشناسی و 30 متغیر اقلیمی و محیطی تشکیل شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که آب وهوای منطقه متأثر از 5 عامل بارشی- رطوبتی، دمایی، بادی، تابش آفتاب و عوامل محیطی است. این عامل ها در مجموع 5/92 درصد واریانس داده ها را تبیین کردند. سپس تحلیل خوشهای به روش ادغام سلسله مراتبی وارد بر روی پنج عامل مذکور انجام شد. نتایج گویای چهار خوشه آب وهوایی در سطح منطقه مورد مطالعه بود.
مقاله پژوهشی
جغرافیای کشاورزی
زهره مصلح؛ علیرضا ضیائی جاوید؛ جواد سیدمحمدی؛ محمد جمشیدی
چکیده
برای استفاده مناسب از منابع آب و جلوگیری از تخریب خاک باید مناسبترین سامانه آبیاری استفاده شود. هدف از انجام این پژوهش، پهنهبندی ارزیابی تناسب اراضی بر مبنای ویژگیهای خاک برای سامانههای آبیاری سطحی و قطرهای در 46000 هکتار از اراضی دشت سیستان میباشد. 600 خاکرخ با فواصل تقریبی 700 تا 800 متر حفر گردید و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی ...
بیشتر
برای استفاده مناسب از منابع آب و جلوگیری از تخریب خاک باید مناسبترین سامانه آبیاری استفاده شود. هدف از انجام این پژوهش، پهنهبندی ارزیابی تناسب اراضی بر مبنای ویژگیهای خاک برای سامانههای آبیاری سطحی و قطرهای در 46000 هکتار از اراضی دشت سیستان میباشد. 600 خاکرخ با فواصل تقریبی 700 تا 800 متر حفر گردید و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی تمامی افقها تعیین شد. ارزیابی تناسب برای روشهای مختلف آبیاری بر مبنای ویژگیهای خاک و توپوگرافی با استفاده از روش پارامتریک انجام شد. پس از تعیین کلاس و زیرکلاس تناسب سرزمین برای خاکرخهای مورد مطالعه، با استفاده از روش وزن-دهی معکوس فاصله، نقشههای پیوسته زیرکلاسهای تناسب برای هر دو روش آبیاری در شهرستانهای مختلف تهیه شدند. نتایج نشان داد که در تمامی مناطق، شرایط برای آبیاری قطرهای به مراتب بهتر از آبیاری سطحی بود. اگرچه در بسیاری از مناطق برای آبیاری قطرهای نیز محدودیتهایی وجود دارد که استفاده مناسب و کارآمد از این نوع سامانه، ملزم به رفع محدودیتها در این مناطق میباشد. در تمامی شهرستانها، مهمترین محدودیت برای روشهای آبیاری مورد بررسی، محدودیت شوری- قلیائیت و ویژگیهای فیزیکی خاک (وجود بافت شنی، رسی و رسی سیلتی) بوددر تمامی مناطق، وجود بافت رسی سیلتی و لومی سیلتی مهمترین کلاسهای بافتی محدودکننده بودند. با توجه به اینکه تغییر ویژگیهای فیزیکی به راحتی امکان-پذیر نمیباشد به نظر میرسد که عملیات اصلاح کردن خاکها با توجه به مقادیر شوری و قلیائیت میتواند به رفع محدودیتها یا کاهش آنها کمک قابل توجهی نماید.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی در محیط های روستایی
زلیخا نادرخانی؛ یوسف قنبری؛ حمید برقی
چکیده
باوجود مشکلات و تنگناهای فراوان ، کشاورزان دهقانی به دلیل شناختی که از روستا و کشاورزی دارند مهمترین عامل در رسیدن به توسعه کشاورزی و روستایی محسوب می شوند.
این تحقیق به بررسی چالش های بهره برداران دهقانی در استان زنجان پرداخته است، پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی می باشد. گردآوری داده های مورد نیاز برای پژوهش ...
بیشتر
باوجود مشکلات و تنگناهای فراوان ، کشاورزان دهقانی به دلیل شناختی که از روستا و کشاورزی دارند مهمترین عامل در رسیدن به توسعه کشاورزی و روستایی محسوب می شوند.
این تحقیق به بررسی چالش های بهره برداران دهقانی در استان زنجان پرداخته است، پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی می باشد. گردآوری داده های مورد نیاز برای پژوهش با استفاده از شیوه پیمایشی (پرسش نامه، مصاحبه و مشاهده) انجام شد. جامعه آماری پژوهش 40 روستا از 8 شهرستان دارای کشت دهقانی می باشند که در مجوع 340 پرسشنامه بین خانوارهای روستایی توزیع شده و برای تجزیه و تحلیل از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ تحقیق 847. بدست آمده است که پایایی پرسشنامه را تائید می کند. نتایج تجزیه و تحلیل عاملی نشان داد که در مجوع 5 عامل ( اقتصادی ، مدیریتی، زیربنایی – محیطی ، اجتماعی و جامعه محلی) توانستند 66 درصد از واریانس چالش های بهره برداران دهقانی را توضیح و تببیین کنند. در "عامل اقتصادی"، درآمد کم و ناخوشایند ناشی از کشت و کار برای بهره برداران (773.)، در "عامل مدیریتی"، عدم حمایت به موقع و مناسب دولت و نهادها از کشاورزان (715.)، در "عامل محیطی- زیربنایی"، تخریب و تغییر کاربری باغات و زمین های کشاورزی (746.)، در" عامل اجتماعی"، ضعف اعتماد به نفس، مهارت و خودباوری در کشاورزان (695.)، و در عامل "جامعه محلی"، کیفیت پایین و تکه تکه شدن زمین های کشاورزی(609.)، مهمترین و تاثیرگذارترین فاکتورها در هر عاملی از نظر بهره برداران محسوب می شود.
مقاله پژوهشی
ژئوموفولوژی
عطرین ابراهیمی؛ داود مختاری؛ شهرام روستایی
چکیده
ژئوتوریسم به عنوان یکی از ارکان گردشگری، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق دارد. یکی از مناطقی که پتانسیل بالایی جهت اهداف توسعه ژئوتوریسم دارد، مناطق کارستیک است. شهرستان به دلیل قرار گرفتن در منطقه کارستیک، پتانسیل ژئوتوریسمی بالایی دارد به همین دلیل در این پژوهش به بررسی وضعیت ژئوتوریسمی شهرستان کامیاران و همچنین ارائه ...
بیشتر
ژئوتوریسم به عنوان یکی از ارکان گردشگری، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق دارد. یکی از مناطقی که پتانسیل بالایی جهت اهداف توسعه ژئوتوریسم دارد، مناطق کارستیک است. شهرستان به دلیل قرار گرفتن در منطقه کارستیک، پتانسیل ژئوتوریسمی بالایی دارد به همین دلیل در این پژوهش به بررسی وضعیت ژئوتوریسمی شهرستان کامیاران و همچنین ارائه الگوهای بهینه ژئوتوریسمی در این شهرستان پرداخته شده است. در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر از اطلاعات کتابخانه ای، مصاحبه، بازدیدهای میدانی، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر، نقشههای زمینشناسی 1:100000 و نقشههای توپوگرافی 1:50000 به عنوان دادههای تحقیق استفاده شده است. نرمافزارهای ArcGIS و SPSS به عنوان ابزارهای تحقیق محسوب میشوند. این تحقیق در 3 مرحله انجام شده است که در مرحله اول پس از شناسایی ژئوسایتها، با استفاده از مدل کوبالیکوا به ارزیابی آنها پرداخته شده است. در مرحله دوم با استفاده از مدلهای منطق فازی و ANP، به شناسایی مناطق مستعد توسعه ژئوتوریسم پرداخته شده و در مرحله سوم نیز بر مبنای نتایج حاصله از مراحل قبل و همچنین موقعیت ژئوسایتها، مسیرهای بهینه بازدید از ژئوسایتها تعریف شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که ژئوسایتهای مناطق غربی شهرستان کامیاران از نظر روش کوبالیکوا دارای بالاترین امتیاز هستند و همچنین بخش زیادی از این مناطق در پهنههای خیلی مناسب جهت اهداف توسعه ژئوتوریسم قرار دارند.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی در محیط های روستایی
محمد محسن زاده؛ حسین کریم زاده؛ محسن آقایاری هیر
چکیده
طرح مسئله: از آنجاییکه امنیت غذایی بهعنوان شاخص سلامتی در سطوح خانوار و فرد مطرح است و از طرفی ناامنی غذایی میتواند پیشساز مشکلات تکاملی، سلامتی و تغذیهای باشد، تعیین عوامل مرتبط با آن در هر جامعهای ضروری به نظر میرسد. امنیت غذایی از جمله پدیدههایی است که تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را تحت تأثیر قرار میدهد. آگاهی ...
بیشتر
طرح مسئله: از آنجاییکه امنیت غذایی بهعنوان شاخص سلامتی در سطوح خانوار و فرد مطرح است و از طرفی ناامنی غذایی میتواند پیشساز مشکلات تکاملی، سلامتی و تغذیهای باشد، تعیین عوامل مرتبط با آن در هر جامعهای ضروری به نظر میرسد. امنیت غذایی از جمله پدیدههایی است که تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را تحت تأثیر قرار میدهد. آگاهی در مورد وضعیت امنیت غذایی هر منطقه میتواند برنامهریزی را کارآمدتر و نتیجهی حاصل را امیدوار کنندهتر کند. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت امنیت غذایی در نقاط روستایی شهرستانهای هریس و بستانآباد میباشد.
روش: از نظر هدف کاربردی و از نظر روششناسی، توصیفیتحلیلی است. قلمرو مکانی تحقیق نیز شهرستانهای هریس و بستانآباد میباشد. بدین منظور 22 شاخص کشاورزی مستخرج از نتایج سرشماری عمومی کشاورزی سال 1393 جهت بررسی وضعیت امنیت غذایی در مناطق روستایی محدوده مورد مطالعه مورد استفاده قرار گرفته شد و جهت تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات از روش آنتروپی شانون و منطق فازی (FGIS) استفاده شد.
نتایج: یافتههای پژوهش نشان داد، از کل 293 نقطه روستایی مورد مطالعه، 73/2 درصد روستاها (8 روستا) در وضعیت خیلی خوب، 51/7 درصد (22 روستا) در وضعیت خوب، 06/17 درصد (50 روستا) در وضعیت متوسط، 54/37 درصد (110 روستا) در وضعیت ضعیف و 15/35 درصد (103 روستا) در وضعیت خیلی ضعیف قرار دارند. به طور کلی وضعیت امنیت غذایی در 70/72 درصد روستاهای محدوده مورد بررسی در وضعیت خطرناکی از بعد کشاورزی قرار دارد و نیازمند توجه ویژه مسئولین بویژه در زمینه توسعه پایدار بخش کشاورزی این روستاها میباشد.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی در محیط های شهری
فضل اله کریمی قطب آبادی؛ علی زنگی آبادی
چکیده
تابآوری در برابر سوانح طبیعی که درواقع نحوه تأثیرگذاری ظرفیتهای جغرافیایی، اقتصادی، نهادی و... جوامع در برابر سوانح میباشد، ازجمله مسایلی است که باید در هر جامعه به آن توجه شود. نوع نگرش به مقوله تابآوری و نحوه تحلیل آن ازیکطرف، در چگونگی شناخت تابآوری وضع موجود و علل آن نقش کلیدی دارد و از طرف دیگر سیاستها و اقدامات کاهش ...
بیشتر
تابآوری در برابر سوانح طبیعی که درواقع نحوه تأثیرگذاری ظرفیتهای جغرافیایی، اقتصادی، نهادی و... جوامع در برابر سوانح میباشد، ازجمله مسایلی است که باید در هر جامعه به آن توجه شود. نوع نگرش به مقوله تابآوری و نحوه تحلیل آن ازیکطرف، در چگونگی شناخت تابآوری وضع موجود و علل آن نقش کلیدی دارد و از طرف دیگر سیاستها و اقدامات کاهش خطر و نحوه رویارویی با آن را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل تأثیر متقابل متغیرهای مؤثر بر تابآوری سکونتگاههای شهری جدید منطقه شهری اصفهان در برابر خطر زلزله است. با توجه به مؤلفههای مورد بررسی و ماهیت موضوع، رویکرد حاکم بر این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل 6 سکونتگاه شهری جدید شاهینشهر، مجلسی، سپاهان شهر، فولادشهر، بهارستان و شهید کشوری میباشند. این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی بوده و در بخش ادبیات تحقیق برای جمعآوری اطلاعات از روش اسنادی و کتابخانهای اقدام شده است. نتایج حاصل از تحلیل دادههای ماتریس مستقیم نشان داده است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی در خصوص زلزلهخیزی محل سکونت و تراکم جمعیت به عنوان مهمترین متغیرهای تأثیرگذار و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و نزدیکی به نواحی مخاطرهآمیز بهعنوان مهمترین متغیرهای تأثیرپذیر شناساییشدهاند. همچنین نتایج تحلیل دادههای ماتریس غیرمستقیم نیز نشان داده است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی در خصوص زلزلهخیزی منطقه و تراکم جمعیت بهعنوان مهمترین متغیرهای تأثیرگذار غیرمستقیم و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و مدیریت ریسک جامعهمحور بهعنوان مهمترین متغیرهای تأثیرپذیر غیرمستقیم شناسایی شدهاند.