Analysis of the Interaction of Resilience Variables of New Urban Habitations against Earthquake Risk: A Case Study of Isfahan Metropolitan)

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD Candidate, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography, University of Isfahan, Isfahan, Iran

Abstract

 
Introduction
Among natural disasters, earthquakes are one of the most important natural disasters that pose a threat to the development of the society. Each year, it causes various physical, social, and economic damage around the world. The consequences of an earthquake, both in terms of recurrence and in terms of the damage it causes, affect society. Because, on the one hand, earthquakes contribute to the lack of security for residents at risk, and on the other hand, they reduce the risk of achieving sustainable development. Therefore, earthquakes, both psychologically and financially, due to the speed of occurrence and the volume of destruction, have devastating effects and are at the forefront of natural disasters. Until the 1980s, the dominant approach to crisis management worldwide was based on reducing vulnerability, but since the 1980s, efforts have been made to change the prevailing crisis management paradigm. Thus, the prevailing view has shifted from focusing solely on reducing vulnerability to increasing disability resilience. In this new paradigm, the shift from reactivity to deterrence and participation has changed. Meanwhile, analyzing the interaction of earthquake resilience variables to identify key factors is one of the issues that should be considered in any society. It is noteworthy that the type of attitude towards the issue of resilience and how it is analyzed, on the one hand, plays a key role in how resilience recognizes the current situation and its causes, and on the other hand, affects policies and measures to reduce risk and how to deal with it. Therefore, analyzing the interaction of resilience variables against earthquakes and reducing their effects according to the results will be of great importance.
Keywords: Resilience, Interaction, New Urban Habitations, Earthquake Risk, Isfahan Urban Area.
Methodology
Due to the studied components and the nature of the subject, the approach of this research is descriptive-analytical. The interaction analysis method was used to analyze the data. Interaction/structural interaction analysis is a method for analyzing the possible occurrence of an issue in a predicted set. The probabilities of this can be adjusted by judgments about the potential for interaction between the predicted subjects. In this study, using 86 variables in the form of 6 indicators, the interaction of the studied resilience variables in the new urban Habitations of the Isfahan metropolitan was analyzed using MIC Mac software.
 
Discussion
Preliminary analysis of the matrix data indicates that there are a total of 3496 relationships for the matrix. Also, the degree of saturation of the matrix is %63.29, which indicates that the selected factors have a relatively large and scattered effect on each other, and in fact, the system has been in an unstable state. Out of 4791 evaluable relations in this matrix, 2778 relations have zero numbers, which means that the factors have not affected or have not affected each other. Also, the studied matrix was %100 desirable and optimized based on statistical indices with two data rotations. The results of direct matrix data analysis have shown that the variables of geographical confinement diversity, level of awareness about seismicity of the habitation, and population density with scores of 159, 158, and 146, respectively. As the most important influential variables of the severity of the damage, compensation capacity proximity to hazardous areas with 191, 162, and 157 points, respectively, have been identified as the most important variables. In a cross-matrix, the sum of the row numbers of each factor indicates the degree of influence, and the sum of its columns indicates the degree of influence of that factor on other factors. Also, the results of indirect matrix data analysis have shown that the variables of geographical environment diversity, level of knowledge about seismicity in the region, and population density with scores of 1312373, 1272025, and 1200271, respectively, were the most important indirect variables. Severity, damage capacity and compensation capacity, and community-based risk management with scores of 15372702, 1298828, and 1298341, respectively, have been identified as the most important indirectly affected variables. What can be understood from the scattering plane of the variables affecting the resilience of new urban Habitations in the Isfahan metropolitan, the concentration of most variables around the diagonal axis, which indicates the instability of the system under study?
 
Conclusion
In this study, using Mick Mac software, the effective variables on resilience forecasting of new urban Habitations in the Isfahan urban area have been investigated. The results of direct matrix data analysis have shown that the variables of geographical confinement diversity, level of awareness about seismicity of habitat, and population density were the most important influential variables. Severity, compensation capacity, and proximity were the most important risk areas. The analysis of indirect matrix data has also shown that the variables of geographical environment diversity, level of knowledge about seismicity of the region, and population density were the most important indirect variables. The variables of the severity of the damage, and compensation capacity were the most important indirectly affected risk-based risk management variables.
 
E
References
- Ahmad Pour, A., Abdali, Y., Sadeghi, A., & AllahGholi Pour, S. (2018). Analysis of resilience components in the central tissue of Hamedan using Moran spatial autocorrelation. Quarterly Journal of Physical Development Planning, 5(1), 93-106.
- Aksha, S. K., & Emrich, C. T. (2020). Benchmarking community disaster resilience in Nepal. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6), 1-22.
- Delavar, M. R., Sadrykia, M., & Zare, M. (2017). A GIS-based fuzzy decision making model for seismic vulnerability assessment in areas with incomplete data. International Journal of Geo-Information, 6(4), 119.
- Febriyanti, F., Martini, S., Hidajah, A. C., & Dwirahmadi, F.  (2021). A study on community economic resilience in response to earthquakes in Jailolo sub–district, North Maluku. Journal Berkala Epidemiologi, 9(2), 105-114.
- Forrester, I. T., Mayaka, P., Brown-Fraser, S., Dawkins, N., Rowel, R., & Sitther, V. (2017). Earthquake disaster resilience: A framework for sustainable gardening in haiti’s vulnerable population. Journal of Hunger & Environmental Nutrition, 12(1), 136-149.
- Godet, M. (2008). Strategic foresight. France, Paris: Lipsor Working Paper.
- Haidarifar, M. R., Sialigli, M., & Soleimanirad, E. (2019). The evaluation of urban resilience components (case study: Kermanshah metropolis). Journal of Geography and Environmental Studies, 7(28), 107-125.
- Kawachi, I., Aida, J., Hikichi, H., & Kondo, K. (2020). Disaster resilience in aging populations: Lessons from the 2011 Great East Japan earthquake and tsunami. Journal of the Royal Society of New Zealand, 50(2), 263-278.
- Khayambashi, E., Taghvaei, M., & Varesi, H. R. (2020). Isfahan metropolitan resilience predictive model in crisis and unexpected incidents. Journal of Geographical Researchers, 35(1), 19-30.
- Liu, B., Chen, X., Zhou, Z., Tang, M., & Li, S. (2020). Research on disaster resilience of earthquake-stricken areas in Longmenshan fault zone based on GIS. Journal of Environmental Hazards, 19(1), 50-69.
- Matsuura, H. (2021). Level of disaster resilience and migration patterns in Japanese and foreign residents. Springer International Publishing.
- Mitchell, J. K. (2014). Crucibles of hazard: Mega–cities and disasters in transition. Tokyo: Tokyo University Press.
- Naimi, K., & Pourmohammadi, M. R. (2016). Identifying key factors affecting the future of Sanandaj's lower urban settlements with emphasis on future research application. Quarterly Journal of Urban Studies, 5(20), 53-64.
- O’Brien, K., Sygna, L., & Haugen, J. E. (2004). Vulnerable or resilience? A multi–scale assessment of climate impacts and vulnerability in Norway. Journal of Climate Change, 64(1-2), 193-225.
- Panday, S., Rushton, S., Karki, J., Balen, J., & Barenes, A. (2021). The role of social capital in disaster resilience in remote communities after the 2015 Nepal earthquake. International Journal of Disaster Risk Reduction, 55, 1-11.
- Parizadi, T., Shaikholeslami, A., & Karimi Razakani, A. (2019). Analysis of the state of urban resilience against natural hazards (case study: Baqer-shahr city). Journal of Research and Urban Planning, 37, 41-54.
- Rabbani, T. (2012). Structural analysis method is a tool for identifying and analyzing variables affecting the outcome of urban issues. Proceedings of the First National Conference on Future Research. February 17, 2012. Tehran.
- Rao, F., & Summers, R. J. (2016). Planning for retail resilience: Comparing Edmonton and Portland. Cities, 58, 97-106.
- Salmani, M.,  Kazemi Sani Ataallah, N., Badri S. A., & Motavaf, Sh. (2016). Identifying and analyzing the impact resilience indicators in the rural areas of north and northeast Tehran. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 3(2), 1-25.
- Song, J., Huang, B., Li, R., & Pandey, R. (2020). Construction of the scale-specific resilience index to facilitate multi-scale decision making in disaster management: A case study of the 2015 Nepal earthquake. Journal of Social Indicators Research, 148(1), 189-223.
- Soofi, S. Y. (2016). Achieving urban resilience: Through urban design and planning principles. Master’s Thesis, Oxford Brookes University. Oxford. UK.
- Spaans, M., & Waterhout, B. (2017). Building up resilience in cities worldwide Rotterdam as participant in the 100 resilient. Cities, 61, 109-116.
- Statistics Center of Iran (2016). The results of the 2016 census of Isfahan province. (n.p).
- Turner Ii, B. L. (2010). Vulnerability and resilience: Coalescing or paralleling for approaches sustainability science?. Journal of Global Environmental Change, 20(4), 570-576.
- Varesi, H. R., & Ahmadi, S. (2011). A study of the performance of new cities with emphasis on population (case study: Majlesi new city). Journal of Population Quarterly, 18(75-76), 157-178.
- Zali, N. (2012). Strategic futurism in regional planning and development. Second Edition. Tehran: Research Institute for Strategic Studies Publications.
- Zangiabadi, A., Nastaran, M., & Mo'meni, Z. (2015). Geographical analysis and location of temporary urban housing centers in environmental crises using GIS (case study: District 6 of Isfahan). Journal of Geography and Planning, 20(56), 149-169.
- Zangiabadi, A., & Tabrizi, N. (2006). Tehran earthquake and spatial assessment of vulnerability in urban areas. Journal of Geographical Research, 38(56), 115-130.
- Zhang, X., Tang, W., Huang, Y., Zhang, Q., Duffield, C. F., Li, J., & Wang, E. (2018). Understanding the causes of vulnerabilities for enhancing social-physical resilience: Lessons from the Wenchuan earthquake. Journal of Environmental Hazards, 17(4), 292-309.
 

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقدمه

امروزه عوامل مختلفی مانند بحران‌های مالی، بی‌ثباتی‌های سیاسی، ناامنی غذایی و ... شهرها را تهدید می‌کند (Spaans & Waterhout, 2017, p. 112) و زمانی که هریک از زیرسیستم‌های شهری برای سازگاری با این شرایط نابود یا تخریب شود، موقعیتی پیش می‌آید که می‌تواند یک بحران مهلک یا حتی نابودی شهر را رقم بزند (Rao & Summers, 2016, p. 99). در این میان، یکی از مشکلاتی که همواره طی قرون متمادی زندگی جوامع شهری را تهدید کرده‌است، وقوع بلایا و سوانح طبیعی است که در صورت ناآگاهی و نبود آمادگی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر ابعاد گوناگون زندگی انسان‌ها وارد می‌کند (O,brien et al., 2004, p. 197). امروزه در سطح جهان، 40 نوع بلای طبیعی شناسایی، و وقوع 31 نوع آن در ایران گزارش شده‌است (زنگی‌آبادی و همکاران، 1395، ص. 150). از میان بلایای طبیعی، زلزله که مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود، تهدیدی در زمینه‌های مربوط به توسعة جامعه است و یکی از فجایع عمده‌ای است که هرساله در سراسر جهان، خسارات مختلف فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی وارد می‌کند (Delavar et al., 2017, p. 3). پیامدهای ناشی از زلزله ازلحاظ تکرار و آسیب‌ها، جامعه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. زیرا از یک‌سو به کمبود یا فقدان امنیت برای ساکنان در معرض خطر دامن می‌زند و از سوی دیگر، موجب کاهش مقابله با خطر برای نیل به توسعة پایدار می‌شود (Mitchell, 2014, p. 36). بنابراین زلزله، چه ازلحاظ روانی و چه ازلحاظ مالی، به‌دلیل سرعت وقوع و حجم تخریب، آثار ویرانگری را به‌دنبال دارد و در صدر بلایای طبیعی قرار می‌گیرد (زنگی‌آبادی و تبریزی، 1385، ص. 116).

تا دهة 1980، رویکرد غالب در مدیریت بحران در سطح جهان مبتنی بر کاهش میزان آسیب‌پذیری بوده، اما از دهة 1980، رفته‌رفته تلاش‌هایی برای تغییر در این رویکرد صورت گرفته‌است؛ به‌طوری‌که رویکرد غالب از تمرکز صِرف بر کاهش آسیب‌پذیری به افزایش تاب‌آوری درمقابل سوانح تغییر یافته‌است. در این رویکرد جدید، نگاه از واکنش‌پذیری به بازدارندگی و مشارکت تغییر کرده‌است (Turner II, 2010, p. 572). در این میان، تحلیل ساختاری متغیرهای تاب‌آوری دربرابر زلزله که با هدف شناسایی عوامل کلیدی انجام می‌شود، ازجمله مسائلی است که باید به آن توجه شود. گفتنی است که نوع نگرش به مقولة تاب‌آوری و نحوة تحلیل آن از یک سو، در چگونگی شناخت تاب‌آوری وضع موجود و علل آن نقش اساسی دارد و از سوی دیگر، بر سیاست‌ها و اقدامات کاهش خطر و نحوة رویارویی با آن تأثیر می‌گذارد. ازاین‌رو تحلیل ساختاری متغیرهای تاب‌آوری دربرابر زلزله و کاهش اثرات آن با توجه به نتایجی که دربرخواهد داشت، از اهمیت زیادی برخوردار است.

به‌منظور غلبه بر مشکلات ناشی از توسعة شهرنشینی، به‌ویژه کاهش مسألة مسکن و جلوگیری از انفجار جمعیت، کاهش تخریب زمین‌های کشاورزی و کنترل ساخت‌وسازها، سکونتگاههای شهری جدید در منطقة شهری اصفهان طراحی و احداث شده‌اند (وارثی و احمدی، 1390، ص. 160). با توجه به آسیب‌پذیری زیاد سکونتگاههای مطالعه‌شده، توجه به مسألة تحلیل ساختاری متغیرهای تاب‌آوری ضروری است تا از این راه بتوان بستر مناسبی را برای تحقق شهر تاب‌آور در سطح این سکونتگاهها در آینده فراهم کرد.

 

 

پیشینة پژوهش

دربارة تاب‌آوری پژوهش‌های گسترده‌ای انجام شده‌است، ازجمله:

 سوفی در یک پژوهش، دستیابی به تاب‌آوری شهری از راه طراحی شهری و مبانی برنامه‌ریزی در منطقة شرق لندن را بررسی کرده‌است. نتایج پژوهش نشان داده‌است که از راه توسعة ظرفیت‌های نوآورانه و طرح‌های بلندمدت می‌توان تاب‌آوری شهری را در منطقه نهادینه کرد (Soofi, 2016).

 فورستر و همکاران یک چهارچوب را برای تاب‌آوری کشاورزی پایدار جمعیت آسیب‌پذیر کشور هائیتی[1] طرح کرده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که این رویکرد شامل ارزیابی نیازها، آموزش تغذیه، مشارکت‌ها، کارآفرینی، تدوین سیاست‌ها، بازاریابی و مشارکت ذی‌نفعان در جوامع محلی و بین‌المللی است (al., 2017 Forrester et).

 ژانگ و همکاران دلایل آسیب‌پذیری در زلزلة وینچوان[2] را با هدف افزایش تاب‌آوری اجتماعی ـ فیزیکی بررسی کرده‌اند. برمبنای نتایج به‌دست آمده رابطه‌ای تعاملی بین آسیب‌پذیری محیط ساخته‌شده و آسیب‌پذیری اجتماعی وجود دارد و برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی ـ فیزیکی، باید تدابیری مانند برنامه‌ریزی کاربری اراضی، استفاده از فناوری‌های مقاوم دربرابر زلزله، آموزش و ... را به‌کار برد تا آسیب‌پذیری محیط‌زیست و محیط ساخته‌شده به کمترین میزان برسد(Zhang et al., 2018).

 سانگ و همکاران به ساخت شاخص درجه‌بندی‌شدۀ تاب‌آوری در زلزلۀ 2015 کشور نپال پرداخته‌اند. نتایج حاکی است که نمرات شاخص تاب‌آوری مقیاس‌محور براساس متغیرهای تأییدشده با داده‌های نظرسنجی در هر دو سطح منطقه و زیرمنطقه تفاوت چندانی ندارند(Song et al., 2020).

 کاواچی و همکاران تاب‌آوری جمعیت سالخورده در زمان وقوع تسونامی و زلزلة بزرگ 2011 مناطق شرقی ژاپن را بررسی کرده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که ارتباطات اجتماعی (سرمایة اجتماعی یک جامعه) در محافظت از اثرهای سوء آسیب روانی و اسکان دوبارة غیرارادی پس از حوادث نقشی حیاتی دارد. همچنین تأکید بر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی برای آمادگی دربرابر بلایا، زمینة ترسیم ساختار زندگی مناسب اجتماعی ساکنان آن منطقه را برای تاب‌آوری در بلایا فراهم می‌کند(Kawachi et al., 2020).

 لیو و همکاران تاب‌آوری مناطق زلزله‌زده در منطقة گسل لانگمین شان[3] استان سیچوان[4]چین را ارزیابی کرده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که اثر نیروی پس‌لرزه بر تاب‌آوری دربرابر بلایا با گذشت زمان به‌طور متناوب کاهش می‌یابد و شدت لرزه‌ای و پیچیدگی توپوگرافی از عوامل داخلی مهمی هستند که بهبود تاب‌آوری دربرابر بلایا را محدود می‌کنند(Liu et al., 2019).

اکشا و امریچ معیارهای تاب‌آوری دربرابر بلایا در مناطق مختلف کشور نپال[5] را بررسی کرده‌اند. آنها در پژوهش خود به این نتیجه رسیده‌اند که تاب‌آوری جامعه دربرابر بلایا در سراسر کشور متفاوت است. جوامع در شهر کاتماندو[6] و در غرب و بخش‌های دورتر از غرب هیل[7] نسبتاً مقاوم‌اند، در حالی که کل منطقة تارای[8] که بیشترین سهم جمعیت نپال را در خود جای داده‌است، در مقایسه با بقیة استان‌ها مقاومت نسبتاً کمی دارد(Aksha & Emrich, 2020).

ماتسورا سطح تاب‌آوری ساکنان ژاپنی و خارجی را دربرابر بلایا بررسی کرده‌است. وی در پژوهش خود دریافته‌است که اتباع خارجی، هم در شهرهای زلزله‌زده و هم در شهرهای زلزله‌نزده، به تاب‌آوری پاسخ نمی‌دهند. به‌نظر می‌رسد آنها طوری رفتار می‌کنند که گویی جامعه‌ای جداگانه برای افراد غیرژاپنی وجود دارد(Matsuura, 2021).

فبریانتی و همکاران تاب‌آوری اقتصادی جامعه در واکنش به زلزله در منطقة جیلولوی[9] اندونزی را ارزیابی کرده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که تاب‌آوری این منطقه در ردة متوسط قرار دارد و بیشترین عامل تاب‌آوری به‌ترتیب به مالکیت خانه و درآمد مربوط بوده‌است(Febriyanti et al., 2021).

پاندی و همکاران نقش سرمایة اجتماعی در مقاومت دربرابر بلایا را در جوامع دورافتاده پس از زلزلة 2015 نپال مطالعه کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان داد که نابرابری‌های اجتماعی ـ فرهنگی موجود مانند سرمایة اجتماعی در خانواده‌ها، نابرابری‌های جنسیتی و دور بودن روستاها، تاب‌آوری آنها را دربرابر زلزله تضعیف کرده‌است. برنامه‌های امدادرسانی دربرابر بلایا باید بر زنان و افراد مسن متمرکز باشد تا تاب‌آوری جوامع حاشیه‌نشین دربرابر بلایای آینده بهبود یابد(Panday et al., 2021).

پریزادی و همکاران (1398) تاب‌آوری شهر باقرشهر دربرابر مخاطرات طبیعی را مطالعه کردند. نتایج نشان داد که از بین ابعاد چهارگانة تاب‌آوری (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی)، بعـد کالبـدی ـ محیطـی بیشترین اهمیت (4/0) را در میزان تاب‌آوری باقرشهر داشته‌است. همچنین در بررسی زیرشاخص‌ها در سطح محله‌ها، مشخص شد که سه محلة جنوب شهر، با توجه به شرایط کالبـدی ـ اجتمـاعـی (25/0)، اقتصادی (15/0) و نهادی (2/0)، تاب‌آوری کمتری نسبت‌به محله‌های شمال شهر دارند.

صالحی‌پور میلانی و همکاران (1400) آسیب‌پذیری و تاب‌آوری شهر رزن دربرابر زلزله را بررسی کردند. آنها دریافتند که 55 درصد از وسعت شهر رزن در محدودة با آسیب زیاد و بسیار زیاد قرار دارد و محلة 5 با میانگین آسیب‌پذیری 798/0، بیشترین آسیب‌پذیری را دارد.

نیک‌پور و همکاران (1400) میزان تاب‌آوری محله‌های شهر نورآباد ممسنی دربرابر سوانح طبیعی (زلزله) را مطالعه کردند. نتایج نشان داده است که نواحی این شهر ازنظر شاخص اقتصادی، کالبدی، نهادی و اجتماعی با یکدیگر تفاوت معناداری دارند و شهر نورآباد ازنظر تاب‌آوری کالبدی، اجتماعی و نهادی، مطلوب و ازنظر اقتصادی، نامطلوب است.

غلامی بیمرغ و همکاران (1400) در بررسی میزان تاب‌آوری فضایی محله‌های مرکزی شهر کاشان دربرابر زلزله، به این نتیجه رسیدند که سطح تاب‌آوری محله‌های مرکزی شهر کاشان ازنظر اقتصادی (021/0)، شاخص کالبدی (147/0) و شاخص اجتماعی (579/0) است. همچنین محله‌های مرکزی کاشان ازنظر شاخص اقتصادی، کالبدی و اجتماعی با همدیگر و ازنظر شاخص تاب‌آوری با وضع ایده‌آل تفاوت معناداری دارند.

باقری مراغه و همکاران (1401) در ارزیابی وضعیت تاب‌آوری شهر شیروان در مواجهه با زلزله، دریافتند که تاب‌آوری شهر شیروان در 2/19 درصد از شهر زیاد، در 4/15 درصد در حد متوسط و 4/65 درصد کم است.

 

روش‌شناسی پژوهش

با توجه به مؤلفه‌های بررسی‌شده و ماهیت موضوع، این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، براساس روش‌های جدید علم آینده‌پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است. برای تحلیل داده‌ها نیز، از روش تحلیل ساختاری استفاده شده‌است. تحلیل ساختاری روشی برای تحلیل احتمالی وقوع یک موضوع در یک مجموعة پیش‌بینی‌پذیر است (نعیمی و پورمحمدی، 1395، ص. 56)؛ در حالی که در بعضی از روش‌ها (مانند دلفی) که وقایع و رویدادها را به‌صورت پدیده‌های کاملاً مستقل از هم بررسی می‌کنند، تحلیل ساختاری این مزیت مهم را دارد که با ترسیم و ارزیابی روابط میان پدیده‌ها و رویدادها به ما اجازه می‌دهد که در آینده‌نگاری موضوعات، رویکردی پویا داشته باشیم. همچنین کاربرد روش تحلیل ساختاری در پی مدل‌ها و روش‌های دیگر، معمولاً باعث افزایش قدرت آن مدل و روش می‌شود. زیرا رویدادهای تعاملی آینده، که ممکن است تا حدی سبب تغییر ساختار شوند، بررسی و تحلیل می‌شوند (حاجیانی و همتی، 1384، ص. 84).

روند انجام پژوهش حاضر به این صورت بوده‌است که در ابتدا، با استفاده از روش‌های کتابخانه‌ای و اسنادی، منابع مرتبط با موضوع تاب‌آوری جمع‌آوری، و از میان آنها، متغیرهای موردمطالعه استخراج شد. سپس برای بهینه‌کاوی متغیرهای موردمطالعه از یک پرسش‌نامه و نظرخواهی از خبرگان، مدیران و کارشناسان مستقر در سطح سکونتگاههای مدنظر استفاده شد. از سوی دیگر، با مراجعه به وبگاههای اینترنتی معتبر مانند مرکز آمار ایران و سازمان‌های مستقر در سطح سکونتگاههای مطالعه‌شده مانند شهرداری‌ها، شرکت‌های عمران شهر جدید و ... ، بخش دیگری از اطلاعات موردنیاز گردآوری، و درنهایت برای تکمیل اطلاعات نیز، از پرسش‌نامة شهروندان و توزیع آن در بین ساکنان این سکونتگاهها استفاده شد. همچنین اطلاعات مربوط به متغیرهای زیرساختی ـ کالبدی با برداشت‌های میدانی، نتایج سرشماری سال 1395 و مراجعه به سازمان‌های مستقر در سطح سکونتگاههای مدنظر به‌دست آمد.

در این پژوهش، با استفاده از 87 متغیر در قالب شش بعد و نرم‌افزار MIC Mac، تأثیر متقابل متغیرهای تاب‌آوری در سطح سکونتگاههای جدید منطقة شهری اصفهان بزرگ تحلیل شد (جدول 1). نرم‌افزار میک‌مک برای انجام محاسبات پیچیدة ماتریس متقاطع طراحی شده‌است. روش این نرم‌افزار این‌گونه است که ابتدا کارشناسان متغیرهای مهم در حوزۀ مدنظر را شناسایی، و سپس آنها را در ماتریس تحلیل اثرات متقابل وارد می‌کنند و از این طریق، میزان ارتباط میان این متغیرها را تشخیص می‌دهند (زالی، 1392، ص. 89). در تحلیل ساختاری، میزان تأثیر متقابل متغیرها براساس چهار نوع رابطه فرض می‌شود. چنانچه دو عامل تأثیر خاصی بر یکدیگر نداشته باشند از عدد صفر، اگر تأثیرگذاری عامل اول بر دوم کم باشد از عدد 1، اگر تأثیرگذاری عامل اول بر دوم میانه باشد از عدد 2 و اگر تأثیرگذاری عامل اول بر عامل دوم قوی باشد، از عدد 3 استفاده می‌شود.

جدول 1- متغیرهای تاب‌آوری بررسی‌شده در پژوهش (نویسندگان، 1400)

Table 1- Resilience variables studied in the research (Authors, 2021)

ردیف

ابعاد تاب‌آوری

متغیر

 

1

 

اجتماعی

 

میزان مشارکت در زمان زلزله، میزان سرمایة اجتماعی، تعداد سازمان‌های مردم‌نهاد، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی محل سکونت، سطح دانش دربارة زلزله، حس تعلق به مکان، پیوند همسایگی در زمان زلزله، عدالت اجتماعی در زمان زلزله، تعداد کل جمعیت، ساختار سنی، نسبت جنسی، درصد مهاجرپذیری، نسبت افراد باسواد، بعد خانوار، نسبت افراد معلول به کل جمعیت

 

2

 

زیرساختی ـ کالبدی

میزان مقاومت بنا، متوسط تعداد طبقات، متوسط قدمت بنا، کیفیت بنای مسکونی، دانه‌بندی ساختمان، مساحت قطعات مسکونی، نوع اسکلت ساختمان، ضریب محصوریت فضا، میزان نفوذپذیری بافت شهری، تعداد تأسیسات خطرزا، میزان سازگاری کاربری‌های شهری، مکان‌یابی بهینة مراکز خدماتی، فاصلة دسترسی به مراکز بیمارستانی، ظرفیت ازدحام‌پذیری، میزان فرونشست زمین، گسلش

 

 

3

 

 

اقتصادی

احیای فعالیت‌های اقتصادی پس از زلزله، مالکیت بنا، ظرفیت جبران خسارت، دسترسی به خدمات مالی، مقیاس کسب‌وکار، نوع کسب‌وکار، میزان آسیب‌پذیری منابع تأمین شغل، میزان دارایی و سرمایه‌های آسیب‌پذیر، میزان بازگشت‌پذیری مالی، میزان ذخیرة مسکن، توانایی مالی در مشارکت‌های اقتصادی پس از بحران، میزان ارتباط مهارت شغلی با خطر زلزله، میزان درآمد، میزان پس‌انداز، نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال اقتصادی

 

 

4

 

 

کاهش مخاطرات

تعداد پایگاه اضطراری، تعداد محدوده‌های امن شهری، تعداد مکان‌های اسکان اضطراری، دسترسی به فضای باز محل سکونت، کیفیت خدمات حریم شهری، اقدامات اجرایی حفاظت از تأسیسات شهری، میزان رعایت آیین‌نامه‌های ساختمان، سیستم‌های هشدار سریع، درس‌پذیری از تجارب، میزان بیمة مخاطرات ساختمان، آمادگی دربرابر سوانح، میزان شدت خسارت، واکنش دربرابر سوانح، تعداد مانورها، تعداد نیروهای آموزش‌دیده

 

5

 

جغرافیایی

تنوع محیط جغرافیایی، تراکم جمعیت، ژئومورفولوژی شهری، رعایت حریم گسل، ضریب اشغال منطقه، میزان پراکنش شهری، جریان‌های متابولیسمی، درصد شیب سکونتگاه، پتانسیل خطرپذیری، میزان نزدیکی به نواحی مخاطره‌آمیز، فاصله از کلان‌شهر اصفهان

 

 

6

 

 

مدیریتی ـ نهادی

میزان رضایت از عملکرد سازمان‌های امدادی، مسئولیت‌پذیری مدیران بحران، پاسخگویی بهینة مدیران، کیفیت عملکرد مدیران شهری در زمان زلزله، انتقال تجربة مدیران به یکدیگر، حکمروایی خوب شهری، میزان روابط بین سازمانی، کنترل مدیریت بحران بر سازمان‌های تابعه، میزان تعامل نهادهای محلی با مردم، میزان اعتماد به مسئولان، میزان همکاری شهروندان با مسئولان، تعداد سازمان‌ها و نهادها، بانک اطلاعات اماکن شهری، دسترسی به اطلاعات، مدیریت خطرپذیری جامعه‌محور

 

محدودة مکانی پژوهش

 محدوده و قلمرو مکانی پژوهش سکونتگاههای شهری جدید در منطقة شهری اصفهان است، شامل شش سکونتگاه شهری جدید مجلسی، فولادشهر، بهارستان، شهید کشوری، سپاهان‌شهر و شاهین‌شهر (شکل 1 و جدول 2).

 

شکل 1- موقعیت جغرافیایی منطقة مطالعه‌شده (نویسندگان، 1400)

Figure 1- Geographical location of the study area (Authors, 2021)

 

جدول 2- مشخصات سکونتگاههای مطالعه‌شده (مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری 1395 استان اصفهان)

Table 2- Specifications of Studied Habitations

(Statistics Center of Iran, Results of the 2016 census of Isfahan Province)

تعداد جمعیت

تقسیمات سیاسی

نام سکونتگاه

ردیف

177329

شهرستان شاهین‌شهر و میمه

شاهین‌شهر

1

88426

شهرستان لنجان

فولادشهر

2

79023

 

شهرستان اصفهان

بهارستان

3

42443

سپاهان‌شهر

4

7045

شهید کشوری

5

9363

شهرستان مبارکه

مجلسی

6

399629

-

مجموع

7

 

یافته‌های پژوهش

تحلیل تأثیر مستقیم متغیرها بر یکدیگر

تحلیل اولیة داده‌های ماتریس با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک در جدول 3 نشان داده شده‌است. درمجموع، 7579 رابطه برای ماتریس وجود دارد. همچنین درجة پرشدگی ماتریس 29/63 درصد است که نشان می‌دهد عوامل انتخاب‌شده تأثیر نسبتاً زیاد و پراکنده‌ای بر یکدیگر گذاشته‌اند و سیستم وضعیت ناپایداری داشته‌است. از مجموع 7579 رابطة موجود در ماتریس مطالعه‌شده، عدد 2778 رابطه صفر بوده‌است؛ بدین معنی که عوامل بر همدیگر تأثیر نگذاشته یا از یکدیگر تأثیر نپذیرفته‌اند. عدد 2231 رابطه یک بوده‌است که تأثیر ضعیف داشته‌اند. این تعداد نزدیک به 36 درصد از کل حجم ماتریس را به خود اختصاص داده‌است. همچنین عدد 2401 رابطه 2 بوده که تأثیری متوسط، و عدد 159 رابطه 3 بوده‌است که تأثیری قوی داشته‌اند. ماتریس مطالعه‌شده با دو بار چرخش داده‌ای از مطلوبیت و بهینه‌شدگی 100 درصد برخوردار بوده‌است.

جدول 3- تحلیل اولیة داده‌های ماتریس مستقیم و آماره‌های آن (نویسندگان، 1400)

Table 3- Preliminary analysis of direct matrix data and its statistics (Authors, 2021)

ابعاد ماتریس

تعداد تکرار

بدون تأثیر (0)

تأثیر ضعیف

(1)

تأثیر میانه

(2)

تأثیر قوی

(3)

جمع

درجة پرشدگی

87×87

2

2778

2231

2401

159

7579

29/63%

 

در ماتریس متقاطع، جمع اعداد سطرها میزان تأثیرگذاری آن عامل و جمع ستونی آنها میزان تأثیرپذیری آن عامل را نشان می‌دهد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های ماتریس مستقیم در جدول 4 نشان داده‌است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی محل سکونت و تراکم جمعیت به‌ترتیب با امتیاز 159، 158 و 146 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار، و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و نزدیکی به نواحی مخاطره‌آمیز به‌ترتیب با امتیاز 191، 162 و 157 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرپذیر شناسایی شده‌اند. مبنای انتخاب متغیرها براساس امتیازی است که از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متغیرهای مطالعه‌شده به‌دست آمده‌است (به‌دلیل زیاد بودن تعداد متغیرها، جدول میزان تأثیرات مستقیم به‌صورت خلاصه ارائه شده‌است).

جدول 4- میزان تأثیرات مستقیم متغیرهای مطالعه‌شده (نویسندگان، 1400)

Table 4- The extent of direct effects of the studied variables (Authors, 2021)

تأثیرپذیری متغیرها

تأثیرگذاری

متغیرها

نام متغیر

تأثیرپذیری متغیرها

تأثیرگذاری

متغیرها

نام متغیر

84

77

کیفیت بنا

117

159

تنوع محیط جغرافیایی

70

76

دانه‌بندی ساختمان

112

146

تراکم جمعیت

66

47

اسکلت ساختمان

97

75

رعایت حریم گسل

57

59

ضریب محصوریت فضا

112

96

ضریب اشغال منطقه

-

-

-

-

-

-

83

71

سازگاری کاربری‌ها

18

95

شیب سکونتگاه

91

85

مکان‌یابی

مراکز خدماتی

157

137

نزدیکی به

نواحی مخاطره

97

76

بانک اطلاعات شهری

73

113

درآمد ماهیانه

33

59

گسلش

85

70

تعداد طبقات ساختمان

 

 

شکل 2- پراکندگی متغیرها و جایگاه آنها در ماتریس تأثیرات مستقیم (نویسندگان، 1400)

Figure 2- Dispersion of variables and their place in the matrix of direct effects (Authors, 2021)

 

نتایج حاصل از متغیرها و جایگاه آنها در محور تأثیرگـذاری ـ تأثیرپذیری ماتریس تأثیرات مستقیم در شکل 2 نیز نشان داده‌است که از مجموع 87 متغیر بررسی‌شده در این پژوهش، 15 متغیر تأثیرگذار (5 متغیر جغرافیایی، 3 متغیر اجتماعی، 4 متغیر اقتصادی، 1 متغیر زیرساختی ـ کالبدی و 2 متغیر مدیریتـی ـ نهـادی)، 12 متغیر دووجهی (3 متغیر جغرافیایی، 3 متغیر اجتماعی، 3 متغیر اقتصادی و 3 متغیر مدیریتـی ـ نهادی)، 7 متغیر تأثیرپذیر یا نتیجة مستقیم (1 متغیر اقتصادی، 1 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 4 متغیر کاهش مخاطرات و 1 متغیر مدیریتی ـ نهادی)، 5 متغیر مستقل (1 متغیر اقتصادی، 1 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 1 متغیر کاهش مخاطرات و 2 متغیر مدیریتی ـ نهادی)، 32 متغیر تنظیمی (3 متغیر جغرافیایی، 3 متغیر اجتماعی، 7 متغیر اقتصادی، 8 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 5 متغیر کاهش مخاطرات و 6 متغیر مدیریتـی ـ نهادی) و 16 متغیر اهرمی ثانویه (1 متغیر جغرافیایی، 6 متغیر اجتماعی، 4 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 4 متغیر کاهش مخاطرات و 1 متغیر مدیریتی ـ نهادی) شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تعیین‌کننده یا اثرگذار

این متغیرها مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر روند توسعة تاب‌آوری سکونتگاههای شهری جدید منطقة شهری اصفهان بزرگ هستند. بنابراین سیستم مطالعه‌شده در این پژوهش به این متغیرها بستگی دارد. از 87 متغیر بررسی‌شده در این پژوهش، 15 متغیر تنوع محیط جغرافیایی (01)، میزان تراکم جمعیت (02)، شیب سکونتگاه (08)، میزان نزدیکی به نواحی مخاطره‌آمیز (10)، فاصله از کلان‌شهر اصفهان (11)، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی محل سکونت (15)، سطح دانش دربارة زلزله (16)، رشد جمعیت (20)، میزان بازگشت‌پذیری مالی (35)، میزان ذخیرة مسکن (36)، توانایی مالی در مشارکت‌های اقتصادی پس از بحران (37)، میزان درآمد خانوار (39)، میزان پس‌انداز خانوار (40)، میزان روابط بین سازمانی (77) و میزان تعامل نهادهای محلی با مردم (79) به‌عنوان متغیرهای تأثیرگذار شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای دووجهی

این متغیرها دو ویژگی مشترک تأثیرگذاری زیاد و تأثیرپذیری زیاد دارند و هر عملی روی آنها در متغیرهای دیگر نیز تغییر ایجاد خواهد کرد. طبیعت این متغیرها با ناپایداری آمیخته است. زیرا هر عمل و تغییری روی آنها واکنش و تغییر دیگر متغیرها را به‌دنبال دارد. از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 12 متغیر در این گروه قرار دارند. این متغیرها به دو دستة متغیرهای ریسک و هدف تقسیم می‌شوند.

  • متغیرهای ریسک

این متغیرها در خط قطری ناحیة شمال شرقی قرار گرفته‌اند و ظرفیت بسیار زیادی برای تبدیل شدن به بازیگران کلیدی سیستم دارند. زیرا به‌علت ماهیت ناپایداری‌شان، ظرفیت آن را دارند که به نقطة انفصال سیستم تبدیل شوند. از مجموع 12 متغیر دووجهی شناسایی‌شده در این پژوهش، 8 متغیر میزان پراکنش شهری (06)، متابولیسم شهری (07)، پتانسیل خطرپذیری (09)، میزان سرمایة اجتماعی (13)، عدالت اجتماعی در زمان زلزله (19)، احیای فعالیت‌های اقتصادی پس از زلزله (27)، ظرفیت جبران خسارت (29) و مدیریت ریسک جامعه‌محور (85) به‌عنوان متغیرهای ریسک شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای هدف

این متغیرها در زیرناحیة قطری شمال شرقی صفحه قرار گرفته‌اند و بیش از آنکه تأثیرگذار باشند، تأثیرپذیرند. با دستکاری و ایجاد تغییر در این متغیرها، می‌توان به تکامل سیستم براساس برنامه و هدف خود دست یافت. بنابراین این متغیرها بیش از آنکه نتایج از پیش تعیین‌کننده‌ای را به‌نمایش بگذارند، نمایان‌کنندة اهداف غیرممکن در سیستم‌اند. از میان 12 متغیر دووجهی شناسایی‌شده در این پژوهش، 4 متغیر میزان مشارکت در زمان زلزله (12)، میزان شدت خسارت (65)، کیفیت عملکرد مدیران شهری در زمان زلزله (74) و میزان دسترسی به اطلاعات در زمان زلزله (84) به‌عنوان متغیرهای هدف شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تأثیرپذیر یا نتیجة مستقیم

این متغیرها که در ناحیة جنوب غربی شکل قرار گرفته‌اند و می‌توان آنها را «نتیجه» نیز نامید، از تأثیرپذیری بسیار زیاد و تأثیرگذاری بسیار کم در سیستم برخوردارند. از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 7 متغیر دسترسی به فضاهای باز محل سکونت (59)، کیفیت خدمات حریم شهری (60)، اقدامات اجرایی حفاظت از تأسیسات شهری (61)، میزان بیمة مخاطرات ساختمان (64)، میزان آمادگی دربرابر سوانح (67)، واکنش دربرابر سوانح (68) و میزان مسئولیت‌پذیری مدیران بخش بحران (72) به‌عنوان متغیرهای تأثیرپذیر شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای مستقل

این متغیرها تأثیرگذاری و تأثیرپذیری کمی دارند و در قسمت جنوب غربی شکل قرار گرفته‌اند. با توجه به ماهیت ناپایدار سیستم، به‌نظر می‌رسد که بخش زیادی از متغیرها در این قسمت از صفحه ماهیت خروجی سیستم را دارند و باید به‌نوعی آنها را «متغیرهای خروجی» نامید. این متغیرها گویا اصلاً ارتباطی با سیستم ندارند. زیرا نه باعث توقف یک متغیر اصلی و نه باعث تکامل و پیشرفت آن در سیستم می‌شوند. از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 5 متغیر مالکیت بنا (28)، نوع اسکلت ساختمان (48)، سیستم‌های هشدار سریع (63)، رضایت از عملکرد سازمان‌های امدادی (71) و میزان اعتماد به مسئولان (80) به‌عنوان متغیرهای مستقل شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تنظیمی

این متغیرها که در نزدیکی مرکز شکل قرار گرفته‌اند، می‌توانند به‌صورت پی‌درپی به‌عنوان متغیرهای اهرمی ثانویه، اهداف ضعیف و متغیرهای ریسک ثانویه عمل کنند. از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 32 متغیر ژئومورفولوژی شهری (03)، رعایت حریم گسل (04)، ضریب اشغال منطقه (05)، حس تعلق به مکان (17)، پیوند همسایگی در زمان بحران زلزله (18)، درصد مهاجرپذیری (23)، دسترسی به خدمات مالی (30)، مقیاس کسب‌وکار (31)، نوع کسب‌وکار (32)، میزان آسیب‌پذیری منابع تأمین شغل (33)، میزان دارایی و سرمایه‌های آسیب‌پذیر (34)، میزان ارتباط مهارت شغلی با خطر زلزله (38)، نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال اقتصادی (41)، میزان مقاومت بنا (42)، متوسط تعداد طبقات ساختمانی (43)، کیفیت بنای مسکونی (45)، کیفیت دانه‌بندی ساختمان (46)، مساحت قطعات مسکونی (47)، میزان نفوذپذیری بافت شهری (50)، سازگاری کاربری‌های شهری (52)، مکان‌یابی بهینة مراکز خدماتی (53)، پتانسیل ازدحام‌پذیری (55)، تعداد محدوده‌های امن شهری (57)، تعداد مکان‌های اسکان اضطراری (58)، رعایت نشدن آیین‌نامه‌های ساختمان (62)، میزان درس‌پذیری از تجارب (66)، پاسخگویی بهینة مدیران در زمان بحران (73)، انتقال تجربة مدیران به یکدیگر (75)، حکمروایی خوب شهری (76)، کنترل مدیریت بحران بر سازمان‌های تابعه (78)، میزان همکاری شهروندان با مسئولان (81) و بانک اطلاعات اماکن شهری (83) به‌عنوان متغیرهای تنظیمی شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای اهرمی ثانویه

این متغیرها با وجود آنکه کاملاً مستقل‌اند، بیش از آنکه تأثیرپذیر باشند، تأثیرگذارند. آنها در قسمت جنوب غربی شکل و بالای خط قطری قرار دارند و می‌توانند به‌عنوان نقاطی برای سنجش و معیار به‌کار روند. از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 16 متغیر تعداد سازمان‌های مردم‌نهاد (14)، ساختار سنی جمعیت (21)، نسبت جنسی جمعیت (22)، نسبت افراد باسواد به جمعیت 6 سال به بالا (24)، بُعد خانوار (25)، نسبت افراد معلول به کل جمعیت سکونتگاه (26)، متوسط قدمت بنا (44)، ضریب محصوریت فضا (49)، تعداد تأسیسات خطرزا (51)، فاصله از مراکز درمانی (54)، تعداد پایگاه اضطراری (56)، تعداد مانورها (69)، تعداد نیروهای آموزش‌دیده (70)، تعداد سازمان‌ها و نهادها (82)، میزان فرونشست زمین (86) و گسلش (87) به‌عنوان متغیرهای اهرمی ثانویه شناسایی شده‌اند.

 

تحلیل تأثیر غیرمستقیم متغیرها بر یکدیگر

نتایج تحلیل داده‌های ماتریس غیرمستقیم در جدول 5 نشان داده‌است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی منطقه و تراکم جمعیت به‌ترتیب با امتیاز 1312373، 1272025 و 1200271 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار غیرمستقیم، و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و مدیریت ریسک جامعه‌محور به‌ترتیب با امتیاز 1532702، 1298828 و 1298341 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرپذیر غیرمستقیم شناسایی شده‌اند. مبنای انتخاب متغیرها امتیازی است که از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متغیرهای مطالعه‌شده به‌دست آمده‌است (به‌دلیل زیاد بودن تعداد متغیرها، جدول میزان تأثیر غیرمستقیم به‌صورت خلاصه ارائه شده‌است).

جدول 5- میزان تأثیر غیرمستقیم متغیرهای مطالعه‌شده (نویسندگان، 1400)

Table 5- The extent of indirect effect of the studied variables (Authors, 2021)

تأثیرپذیری متغیرها

تأثیرگذاری

متغیرها

نام متغیر

تأثیرپذیری متغیرها

تأثیرگذاری

متغیرها

نام متغیر

705552

652072

کیفیت بنا

961770

1312373

تنوع محیط جغرافیایی

587875

639291

دانه‌بندی ساختمان

939109

1200271

تراکم جمعیت

882059

655081

محدوده‌های امن شهری

987743

1005877

میزان سرمایة اجتماعی

842585

540700

مکان‌های اسکان

361658

549356

سازمان‌های مردم‌نهاد

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1032799

281920

بیمة مخاطرات

324096

956882

تعداد کل جمعیت

1532702

832595

میزان شدت خسارت

160394

777292

ساختار سنی جمعیت

1005994

811157

پاسخگویی بهینة مدیران

1298828

838209

ظرفیت جبران خسارت

858194

780776

انتقال تجربة مدیران

719222

760680

مقیاس کسب‌وکار

789591

642513

بانک اطلاعات شهری

579387

957523

درآمد ماهیانه

 

 

شکل 3- پراکندگی متغیرها و جایگاه آنها در ماتریس تأثیرات غیرمستقیم (نویسندگان، 1400)

Figure 3- Dispersion of variables and their place in the indirect effect’s matrix (Authors, 2021)

نتایج حاصل از پراکندگی متغیرها و جایگاه آنها در محور تأثیـرگـذاری ـ تأثیـرپـذیری ماتریس تأثیرات غیرمستقیم در شکل 3 نشان داده‌است که از مجموع 87 متغیر بررسی‌شده، 16 متغیر تأثیرگذار (5 متغیر جغرافیایی، 5 متغیر اقتصادی، 4 متغیر اجتماعی، 1 متغیر زیرساختی ـ کالبدی و 1 متغیر مدیریتـی ـ نهـادی)، 11 متغیر دووجهی (2 متغیر جغرافیایی، 3 متغیر اقتصادی، 3 متغیر اجتماعی و 3 متغیر مدیریتـی ـ نهـادی)، 9 متغیر تأثیرپذیر یا نتیجة مستقیم (3 متغیر زیرسـاختـی ـ کالبـدی، 5 متغیر کاهش مخاطرات، 1 متغیر مدیریتی ـ نهادی)، 7 متغیر مستقل (4 متغیر زیرسـاختـی ـ کالبـدی، 1 متغیر کاهش مخاطرات و 2 متغیر مدیریتی)، 16 متغیر اهرمی ثانویه (1 متغیر جغرافیایی، 4 متغیر اجتماعی، 2 متغیر اقتصادی، 4 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 4 متغیر کاهش مخاطرات و 1 متغیر مدیریتی ـ نهادی) و 28 متغیر تنظیمی (5 متغیر جغرافیایی، 2 متغیر اجتماعی، 5 متغیر اقتصادی، 7 متغیر زیرساختی ـ کالبدی، 1 متغیر کاهش مخاطرات و 8 متغیر مدیریتی ـ نهادی) شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تعیین‌کننده یا تأثیرگذار

از 87 متغیر بررسی‌شده در این پژوهش، 16 متغیر تنوع محیط جغرافیایی (01)، میزان تراکم جمعیت (02)، شیب سکونتگاه (08)، فاصله از کلان‌شهر اصفهان (11)، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی محل سکونت (15)، سطح دانش دربارة زلزله (16)، رشد جمعیت (20)، ساختار سنی جمعیت (21)، نسبت افراد باسواد به جمعیت 6 سال به بالا (24)، میزان بازگشت‌پذیری مالی (35)، میزان ذخیرة مسکن (36)، توانایی مالی در مشارکت‌های اقتصادی پس از بحران (37)، میزان ارتباط مهارت شغلی با خطر زلزله (38)، میزان درآمد خانوار (39)، میزان پس‌انداز خانوار (40) و میزان روابط بین سازمانی (77) به‌عنوان متغیرهای تأثیرگذار شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای دووجهی

از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 11 متغیر در این گروه قرار دارند. این متغیرها به دو دستة متغیرهای ریسک و هدف تقسیم می‌شوند.

  • متغیرهای ریسک

 از مجموع 11 متغیر دووجهی شناسایی‌شده در این پژوهش، 7 متغیر متابولیسم شهری (07)، پتانسیل خطرپذیری (09)، میزان سرمایة اجتماعی (13)، عدالت اجتماعی در زمان زلزله (19)، احیای فعالیت‌های اقتصادی پس از زلزله (27)، ظرفیت جبران خسارت (29) و مدیریت ریسک جامعه‌محور (85) به‌عنوان متغیرهای ریسک شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای هدف

از 11 متغیر دووجهی شناسایی‌شده در این پژوهش، 4 متغیر میزان مشارکت در زمان زلزله (12)، میزان شدت خسارت (65)، کیفیت عملکرد مدیران شهری در زمان زلزله (74) و میزان دسترسی به اطلاعات در زمان زلزله (84) به‌عنوان متغیرهای هدف شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای مستقل

از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 7 متغیر میزان مقاومت بنا (42)، نوع اسکلت ساختمان (48)، ضریب محصوریت فضا (49)، میزان نفوذپذیری بافت شهری (50)، سیستم‌های هشدار سریع (63)، رضایت از عملکرد سازمان‌های امدادی (71) و میزان اعتماد به مسئولان (80) به‌عنوان متغیرهای مستقل شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تأثیرپذیر یا نتیجة مستقیم

از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 9 متغیر تعداد مکان‌های اسکان اضطراری (58)، دسترسی به فضاهای باز محل سکونت (59)، کیفیت خدمات حریم شهری (60)، اقدامات اجرایی حفاظت از تأسیسات شهری (61)، رعایت نشدن آیین‌نامه‌های ساختمان (62)، بیمة مخاطرات ساختمان (64)، میزان آمادگی دربرابر سوانح (67)، واکنش دربرابر سوانح (68) و میزان مسئولیت‌پذیری مدیران بخش بحران (72) به‌عنوان متغیرهای تأثیرپذیر شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای تنظیمی

از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 28 متغیر ژئومورفولوژی شهری (03)، رعایت حریم گسل (04)، ضریب اشغال منطقه (05)، میزان پراکنش شهری (06)، میزان نزدیکی به نواحی مخاطره‌آمیز (10)، حس تعلق به مکان (17)، پیوند همسایگی درزمان بحران زلزله (18)، درصد مهاجرپذیری (23)، دسترسی به خدمات مالی (30)، مقیاس کسب‌وکار (31)، نوع کسب‌وکار (32)، میزان آسیب‌پذیری منابع تأمین شغل (33)، میزان دارایی و سرمایه‌های آسیب‌پذیر (34)، متوسط تعداد طبقات ساختمانی (43)، کیفیت بنای مسکونی (45)، مساحت قطعات مسکونی (47)، سازگاری کاربری‌های شهری (52)، مکان‌یابی بهینة مراکز خدماتی (53)، پتانسیل ازدحام‌پذیری (55)، تعداد محدوده‌های امن شهری (57)، میزان درس‌پذیری از تجارب (66)، پاسخگویی بهینة مدیران در زمان بحران (73)، انتقال تجربة مدیران به یکدیگر (75)، حکمروایی خوب شهری (76)، کنترل مدیریت بحران بر سازمان‌های تابعه (78)، میزان تعامل نهادهای محلی با مردم (79)، میزان همکاری شهروندان با مسئولان (81) و بانک اطلاعات اماکن شهری (83) به‌عنوان متغیرهای تنظیمی شناسایی شده‌اند.

  • متغیرهای اهرمی ثانویه

از مجموع 87 متغیر مطالعه‌شده در این پژوهش، 16 متغیر تعداد سازمان‌های مردم‌نهاد (14)، نسبت جنسی جمعیت (22)، بعد خانوار (25)، نسبت افراد معلول به کل جمعیت سکونتگاه (26)، مالکیت بنا (28)، نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال اقتصادی (41)، متوسط قدمت بنا (44)، کیفیت دانه‌بندی ساختمان (46)، تعداد تأسیسات خطرزا (51)، فاصله از مراکز درمانی (54)، تعداد پایگاه اضطراری (56)، تعداد مانورها (69)، تعداد نیروهای آموزش‌دیده (70)، تعداد سازمان‌ها و نهادها (82)، میزان فرونشست زمین (86) و گسلش (87) به‌عنوان متغیرهای اهرمی ثانویه شناسایی شده‌اند.

 

درک سیستمی و مشاهدة پایداری یا ناپایداری سیستم

در بخش روش‌شناسی و تحلیل میک‌مک، درمجموع دو نوع پراکنش تعریف شده‌است که به «سیستم‌های پایدار» و «سیستم‌های ناپایدار» معروف‌اند (شکل 4). در سیستم‌های پایدار، پراکنش به شکل L انگلیسی نشان داده شده‌است، اما در سیستم‌های ناپایدار، متغیرها حول محور قطری صفحه پراکنده‌اند و در بیشتر مواقع، حالت بینابینی از حالت تأثیرپذیری و تأثیرگذاری را نشان می‌دهند (Godet, 2008, p. 21).

 

شکل 4- نمای شماتیک از سیستم‌های پایدار و ناپایدار (ربانی، 1391: 268)

Figure 4- Schematic view of stable and unstable systems (Rabbani, 2012, p. 268)

 

آنچه از وضعیت صفحة پراکندگی متغیرهای تأثیرگذار بر تاب‌آوری سکونتگاههای شهری جدید در منطقة شهری اصفهان بزرگ می‌توان درک کرد، تمرکز بیشتر متغیرهای تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم در اطراف محور قطری است که وضعیت ناپایداری سیستم مطالعه‌شده را نشان می‌دهد.

 

نتیجه‌گیری

زلزله یکی از حوادث مهم جهانی است و در سال 2001، از آن به‌عنوان مرگبارترین حادثة جهانی یاد شد. زلزله، چه از‌لحاظ روانی و چه از‌لحاظ مالی، به‌دلیل سرعت وقوع و حجم تخریب، در صدر بلایای طبیعی قرار دارد. در حال حاضر، مهم‌ترین چالش در بحران‌های طبیعی کشور ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی نامناسب آن است. امروزه با مدیریتی که بر بخش بحران‌های طبیعی کشور حاکم است، تحقق‌پذیری تاب‌آوری در سطح سکونتگاههای جدید شهری امکان‌پذیر نیست. بنابراین تغییر در ساختار و مدیریت بحران کشور ضروری است، تا از این راه بتوان بستری مناسب را برای تحقق شهر تاب‌آور در سطح سکونتگاههای جدید مطالعه‌شده فراهم کرد.

یکی از مهم‌ترین روش‌های پیش‌بینی وقایع و رویدادها تحلیل تأثیر متقاطع متغیرهای مدنظر است. در این پژوهش، با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک، متغیرهای مؤثر بر آینده‌نگاری تاب‌آوری سکونتگاههای شهری جدید منطقة شهری اصفهان بزرگ بررسی شده‌است. روند انجام پژوهش حاضر به این صورت بوده‌است که ابتدا متغیرها و شاخص‌های مطالعه‌شده شناسایی، و طبقه‌بندی شد که درنتیجة آن، 87 متغیر در قالب شش شاخص شناسایی شد، سپس تاب‌آوری متغیرها آینده‌نگاری شد.

تحلیل اولیة داده‌های ماتریس مستقیم نشان‌دهندة آن است که درمجموع، 7579 رابطه برای ماتریس وجود دارد. همچنین درجة پرشدگی ماتریس 29/63 درصد است که نشان می‌دهد عوامل انتخاب‌شده تأثیر نسبتاً زیاد و پراکنده‌ای بر همدیگر داشته‌اند و سیستم وضعیت ناپایداری داشته‌است. از مجموع 7579 رابطة موجود در ماتریس مطالعه‌شده، عدد 2778 رابطه صفر بوده‌است؛ بدین معنا که عوامل بر همدیگر تأثیر نگذاشته یا از یکدیگر تأثیر نپذیرفته‌اند. ماتریس مطالعه‌شده براساس شاخص‌های آماری، با دو بار چرخش داده‌ای، از مطلوبیت و بهینه‌شدگی 100 درصد برخوردار بوده‌است. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های ماتریس مستقیم نشان داده‌است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی دربارة زلزله‌خیزی محل سکونت و تراکم جمعیت به‌ترتیب با امتیاز 159، 158 و 146 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار، و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و نزدیکی به نواحی مخاطره‌آمیز به‌ترتیب با امتیاز 191، 162 و 157 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرپذیر شناسایی شده‌اند. همچنین نتایج تحلیل داده‌های ماتریس غیرمستقیم نشان داده‌است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی در زمینة زلزله‌خیزی منطقه و تراکم جمعیت به‌ترتیب با امتیاز 1312373، 1272025 و 1200271 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار غیرمستقیم و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و مدیریت ریسک جامعه‌محور به‌ترتیب با امتیاز 1532702، 1298828 و 1298341 به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهای تأثیرپذیر غیرمستقیم شناسایی شده‌اند.

مرور سوابق پژوهش نشان می‌دهد که در تمام پژوهش‌های انجام‌شده، مسئلة تاب‌آوری دربرابر زلزله در سطح یک سکونتگاه بررسی شده‌است، اما مزیت این پژوهش آن است که به‌طور همزمان شش سکونتگاه جدید شهری در سطح یک منطقة شهری بزرگ ارزیابی شده‌است. نتیجة مهم به‌دست آمده از این پژوهش این است که استفاده از روش تحلیل ساختاری در فرایند آینده‌پژوهشی و آینده‌نگاری اهمیت بسیار زیادی دارد. البته کارایی این روش زمانی بهتر مشخص می‌شود که بتوان از نتایج آن در راستای روش‌های دیگر آینده‌پژوهشی مانند سناریونگاری استفاده کرد.

پیشنهادهای زیر زمینة ارتقای ابعاد تاب‌آوری در سطح سکونتگاههای مطالعه‌شده را فراهم می‌کند که در آینده، می‌تواند مورد توجه برنامه‌ریزان و مدیران بخش بحران قرار گیرد:

  • تاب‌آوری جغرافیایی
  • رعایت حریم گسل در ساخت‌وسازها و طرح‌های عمرانی شهری با هدف کاهش خسارت‌ها؛
  • محدودیت در ارائة مجوز تراکم‌های ارتفاعی زیاد با هدف کاهش سطح آسیب‌پذیری؛
  • مکان‌یابی بهینة مراکز خدماتی با هدف دسترسی بهتر به مراکز خدمات شهری؛
  • برنامه‌ریزی و توسعة فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی با هدف افزایش متابولیسم شهری.
  • تاب‌آوری اجتماعی
  • استفاده از ظرفیت‌های مراکز فرهنگی مانند مدارس، کانون‌های فرهنگی، دانشگاهها و... با هدف ارتقا و افزایش سواد تاب‌آوری ساکنان این سکونتگاهها؛
  • توزیع کتاب، پوستر و... با محوریت موضوع زلزله با هدف ارتقای سطح دانش شهروندان؛
  • توسعة سازمان‌های مردم‌نهاد با محوریت مدیریت بحران در سطح سکونتگاههای مطالعه‌شده؛
  • استفاده از ظرفیت‌های مهدهای کودک و مراکز آموزشی با هدف آشنایی با خطرات طبیعی؛
  • شناسایی و تقویت نقاط مشترک فرهنگی و اجتماعی با هدف همزیستی میان ساکنان سکونتگاهها.
  • تاب‌آوری اقتصادی
  • کاهش آسیب‌پذیری منابع تأمین شغل با هدف پایداری اشتغال در سطح سکونتگاهها؛
  • حمایت‌های اقتصادی و مالی از واحدهای مسکونی با هدف بازسازی، بهسازی و نوسازی؛
  • توسعة مراکز خدمات مالی با هدف دسترسی بهتر و بیشتر به خدمات مالی موردنیاز؛
  • شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی جدید با هدف افزایش درآمد و پس‌انداز شهروندان؛
  • حمایت از کسب‌وکارهای بزرگ‌مقیاس با هدف توسعة اشتغال.
  • تاب‌آوری زیرساختیـ کالبدی
  • افزایش سطح سازگاری کاربری‌های شهری با هدف ایجاد عدالت اجتماعی بین ساکنان سکونتگاهها؛
  • توسعة زیرساخت‌های شهری با هدف کاهش خسارت‌ها با اولویت توسعة مراکز درمانی؛
  • محدودیت در ارائة مجوز تراکم‌های ارتفاعی زیاد با هدف کاهش سطح آسیب‌پذیری؛
  • توسعة زیرساخت‌های شهری با هدف کاهش خسارت‌ها با اولویت توسعة مراکز درمانی؛
  • نظارت بیشتر بر ساخت‌وسازهای شهری با هدف جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرقانونی.
  • تاب‌آوری کاهش مخاطرات
  • افزایش تعداد پایگاههای اضطراری با هدف کمک‌رسانی به ساکنان سکونتگاهها در زمان زلزله؛
  • برگزاری مانورهای آمادگی دربرابر زلزله با هدف ارتقای واکنش دربرابر خطرات احتمالی؛
  • نصب سیستم‌های هشدار سریع با هدف افزایش سطح آمادگی و کاهش خسارت‌های جانی؛
  • ترویج فرهنگ توسعة بیمة مخاطرات با هدف جبران خسارت.
  • تاب‌آوری مدیریتیـ نهادی
  • تغییر ساختار مدیریت بحران کشور با هدف نهادینهشدن مفهوم تاب‌آوری در سطح سکونتگاهها؛
  • تهیة بانک اطلاعات اماکن شهری با هدف دسترسی سریع ساکنان به نقاط امن شهری؛
  • بسترسازی تحقق مدیریت ریسک جامعه‌محور با هدف افزایش تأثیرگذاری شهروندان در بحران‌ها؛
  • برگزاری دوره‌های آموزش ضمن خدمت با محوریت تاب‌آوری مخاطرات طبیعی برای مدیران شهری.

 

[1]. Haiti

[2]. Ven chuan

[3]. Longmenshan Fault Zone

[4]. Sichuan Province

[5]. Nepal

[6]. Kathmandu

[7]. Hill

[8]. Tarai

[9]. JAILOLO

References

منابع
باقری مراغه، ناهید، معتمدی، محمد، و مافی، عزت‌الله (1401). ارزیابی تاب‌آوری شهر شیروان در مواجهه با زلزله. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(64)، 347-329. http://dx.doi.org/10.52547/jgs.22.64.329
پریزادی، طاهر، شیخ‌الاسلامی، علیرضا، و کریمی زرکانی، علیرضا (1398). تحلیل وضعیت تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی، مورد مطالعه: شهر باقرشهر. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 10(37)، 54-41.
حاجیانی، ابراهیم، و همتی، علیرضا (1384)، مروری بر الگوهای روش تحلیل تأثیر متقابل و معرفی الگویی با منطق همبستگی. فصلنامۀ آیندۀ پژوهش مدیریت، 3(102)، 85-69.
ربانی، طاها (1391). روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای مؤثر برآیندِ موضوعات شهری. مجموعه ‌مقالات نخستین همایش ملی آینده‌پژوهی، 26 بهمن‌ماه 1391، تهران.
زالی، نادر (1392). آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی و توسعۀ منطقه‌ای. انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
زنگی‌آبادی، علی، نسترن، مهین، و مؤمنی، زیبا (1395). تحلیل جغرافیایی و مکان‌یابی مراکز اسکان موقت شهری در بحران‌های محیطی با استفاده از GIS، مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر اصفهان. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 20(56)، 169-149.
زنگی‌آبادی، علی، و تبریزی، نازنین (1385). زلزلۀ تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری. پژوهش‌های جغرافیایی، 38(1)، 130-115.
صالحی‌پور میلانی، علیرضا، زمانی، مهدی، و صدوق، حسن (1400). ارزیابی آسیب‌پذیری و تاب‌آوری شهر رزن در برابر زلزله. مدیریت مخاطرات محیطی، 8(3)، 282-268. https://doi.org/10.22059/jhsci.2021.329335.669
غلامی بیمرغ، یونس، حیدری سورشجانی، رسول، برهمن، وحید، دهقان جزی، ابوالفضل، و اصولی، حمید (1400). سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری فضایی محلات مرکزی شهر کاشان دربرابر زلزله. فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 12(44)، 140-123. https://doi.org/10.30495/jupm.2021.4389
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری سال 1395 استان اصفهان. B2n.ir/p79671
نعیمی، کیومرث، و پورمحمدی، محمدرضا (1395). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آیندۀ سکونتگاه‌های فرودست شهری سنندج با تأکید بر کاربرد آینده‌پژوهی. فصلنامۀ مطالعات شهری، 5(20)، 64-53.
نیک‌پور، عامر، لطفی، صدیقه، و یاراحمدی، منصوره (1400). ارزیابی میزان تاب‌آوری شهر نورآباد ممسنی در برابر سوانح طبیعی (زلزله). مدیریت بحران، 10(19)، 71-57.
وارثی، حمیدرضا، و احمدی، صغری (1390). بررسی عملکرد شهرهای جدید با تأکید بر جمعیت‌پذیری، مطالعۀ موردی: شهر جدید مجلسی. فصلنامۀ جمعیت، 18(75 و 76)، 178-157.
References
Aksha, S. K., & Emrich, Ch. T. (2020). Benchmarking Community Disaster Resilience in Nepal. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6), 1-22. http://dx.doi.org/10.3390/ijerph17061985
Bagheri Maragheh, N., Motamedi, M., & Mafi, E. (2022). Assessing the Resilience of Shirvan City in the Face of Earthquakes. Journal of Applied Research Geographical Sciences, 22(64), 329-347. http://dx.doi.org/10.52547/jgs.22.64.329 [In Persian].
Delavar, M. R., Sadrykia, M., & Zar, M. (2017). A GIS-Based Fuzzy Decision-Making Model for Seismic Vulnerability Assessment in Areas with Incomplete Data. International Journal of Geo‑Information, 6(4), 1-16. http://dx.doi.org/10.3390/ijgi6040119
Febriyanti, F., Martini, S., Hidajah, A. C. & Dwirahmadi, F. (2021). A study on Community Economic Resilience in Response to Earthquakes in JAILOLO Sub – District, North Maluku. Jurnal Berkala Epidemiologi, 9(1), 105-114. http://dx.doi.org/10.20473/jbe.V9I22021.105-114
Forrester, L., Mayakq, P., Brown- Fraser, S., Dawkins, N., Rowel, R., & Sitther, V. (2017). Earthquake Disaster Resilience: A Framework for Sustainable Gardening in Haiti’s Vulnerable Population. Hunger & Environmental Nutrition, 12(1), 1‑14. http://dx.doi.org/10.1080/19320248.2016.1157549
Gholami Bimaragh, Y., heidary, R., vahideh Berahman, V. B., Abolfazl Dehghan Jazi, A. D. J., & osoli, H. (2021). Measurement and Evaluation of Spatial Resilience of Earthquake Central Districts of Kashan. Research and urban planning, 12(44), 123-140. https://doi.org/10.30495/jupm.2021.4389 [In Persian].
Godet, M. (2008). Strategic Foresight, Lipsor Working paper. Paris.
Hajiani, E., & Hemmati, A. (2015). A Review of Cross Impact Analysis Methods and an Introduction to the Correlation Logic Method. Future study Management, 26(102), 69-85. [In Persian].
Kawachi, I., Aida, J., Hikichi, H., & Kondo, K. (2020). Disaster resilience in aging populations: lessons from the 2011 Great East Japan earthquake and tsunami. Journal of the Royal Society of New Zealand, 50(2), 263-278. https://doi.org/10.1080/03036758.2020.1722186
Liu, B., Chen, X., Zhou. Zh., Tang, M., & Li, Sh. (2019). Research on disaster resilience of earthquake-stricken areas in Longmenshan fault zone based on GIS. Environmental Hazards. 19(1), 50‑69. http://dx.doi.org/10.1080/17477891.2019.1671785
Matsuura, H. (2021). Level of Disaster Resilience and Migration Patterns in Japanese and Foreign Residents (pp. 137-154). Springer International Publishing.   http://dx.doi.org/10.1007/978-3-030-55563-4_8
Mitchell, J. K. (2014). Crucibles of Hazard: Mega-Cities and Disasters in Transition. University Press.
Naimi, K., & Pour Mohammadi, M. (2016). Identifying the key factors influencing the future status of urban slums regarding future study approach: the case study of Sanandaj. Urban Studies Quarterly, 5(20), 53-64. [In Persian].
Nikpour, N., lotfi, S., & Yarahmadi, Y. (2020). Assessing the Resilience of the city of Noorabad mamassani against Natural disasters (Earthquake), Crisis Management, 10(1), 57-71. [In Persian].
O’brien, K., Sygna, L., & Haugen, J. E. (2004). Vulnerable or Resilience? A multi –Scale Assessment of Climate Impacts and Vulnerability in Norway. Climate Change, 64(1-2), 193‑225. http://dx.doi.org/10.1023/B:CLIM.0000024668.70143.80
Panday, S., Rushton, S., Karki, J., Balen, J. & Barenes, A. (2021). The role of social capital in disaster resilience in remote communities after the 2015 Nepal earthquake. International Journal of Disaster Risk Reduction, 55, 1‑11. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102112
Parizadi, T., Shaikholeslami, A., & Karimi Razakani, A. (2019). Analysis of the state of urban resilience against natural hazards (Case Study: Baqer-shahr City). Research and urban planning, 10(37), 41-54. [In Persian].
Rabbani, T. (2011). The method of structural analysis is a tool to identify and analyze the effective variables of the outcome of urban issues. first national futures studies conference،Tehran. [In Persian].
Rao, F., & Summers, R. J. (2016). Planning for retail resilience: Comparing Edmonton and Portland. Cities, 58, 97‑106. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2016.05.002
Salehipour Milani, A., Zamani, M., & Sadough, S. H. (2021). Earthquake Vulnerability and Resilience Assessment of Razan city. Environmental Management Hazards, 8(3), 267-282. https://doi.org/10.22059/jhsci.2021.329335.669 [In Persian].
Soofi, S. Y. (2016). Achieving Urban Resilience: Through Urban Design and Planning Principles [Published Master’s thesis, Oxford Brookes University], Oxford, UK.
Song, J., Huang, B., Li, R., &, Pandey, R. (2020). Construction of the Scale-Specific Resilience Index to Facilitate Multiscale Decision Making in Disaster Management: A Case Study of the 2015 Nepal Earthquake. Social Indicators Research, (148), 189-223. http://dx.doi.org/10.1007/s11205-019-02188-8
Spaans, M., & Waterhout, B. (2017). Building Up resilience in Cities Worldwide Rotterdam as Participant in the 100 resilient. Cities, (61), 109-116. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.05.011
Statistical Centre of Iran (2016). The results of the 2015 census of Isfahan province. .B2n.ir/p79671
Turner II, B. L. (2010). Vulnerability and Resilience: Coalescing or Paralleling for Approaches Sustainability Science? Global Environmental Change. Article in Press, 20(4), 570-576. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2010.07.003
Varesi, H. R., & Ahmadi, S. (2011). Investigating the performance of new cities with an emphasis on demographics, a case study: Majlesi New City. Population Magazine, 18(75-76), 157-178. [In Persian].
Zali, N. (2013). Strategic foresight in regional planning and development. Publications of the Research Institute of Strategic Studies. [In Persian].
Zangi Abadi, A., Nastaran, M., & Momeni, Z. (2016). Geographical analysis and location of temporary urban accommodation centers in environmental crises using GIS, case study: District 6 of Isfahan city. Geography and Planining, 20(56), 149-169. [In Persian].
Zangi Abadi, A., & Tabrizi, N. (2006). Tehran earthquake and spatial assessment of vulnerability of urban areas. Geographical Research Quarterly, 38(1), 115-130. [In Persian].
Zhang, X., Tang, W., Huang, Y., & Zhang, Q. (2018). Understanding the causes of vulnerabilities for enhancing social-physical resilience: lessons from the Wen chuan earthquake. Environmental Hazards, 17(4), 292‑309. http://dx.doi.org/10.1080/17477891.2018.1491383
 
 
 

Files

History

  • Receive Date: 09 January 2022
  • Revise Date: 29 May 2022
  • Accept Date: 26 June 2022

Share

How to cite

Statistics