نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه اصفهان
2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه اصفهان
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
With the development of city centers and urbanization, the interest in tourism and traveling has increased. The interested people, called tourists, have improved and perfected their leisure pastime in all over the world. Thus paying due attention to the nature of tourism and its relevant results has proven the study and research about this topic a necessity in the scientifically developed societies. The current investigation attempts to study the role and position of multi-dimensional planning in developing tourism and ecotourism of Khoor and Tabas zones. In spite of having several tourist attractions, this zone has lots of privations which demand serious consideration. It is necessary to have some plans in this area in order to develop tourism and ecotourism. In this study, the method of research is a collection of historic, descriptive, documental and field items. The data are completed via the field studies and questionnaires. Having produced the data, they are analyzed by SPSS micro soft. Besides, some other Microsoft like Corel Draw and excel were used. The results of this study indicate that the multi-dimensional planning has a very effective role in developing tourism industry in this area.
Moreover, the only way to rectify the privations and use the different capacities of Khoor and Tabas is to have an overall view and also a multi-dimensional planning.
کلیدواژه‌ها [English]
1- مقدمه
1-1- بیان مسأله
توسعه فعالیت توریستی با انگیزه گردشگری غالباً منوط به جاذبه‌های متنوع طبیعی، فرهنگی، و تاریخی است. کشورهای پیشتاز در بخش گردشگری یا به لحاظ چشم اندازهای طبیعی مانند دریاچه‌ها، سواحل آفتابی و کوهستان‌های پر برف، یا به لحاظ قدمت تاریخی خود و یا به لحاظ عناصر دیگر و ایجاد برخی جاذبه‌های مصنوعی و همچنین ایجاد ساختاری سازمانی و فراهم آوردن بستر سرمایه‌گذاری‌های گسترده توانسته‌اند به تقاضای وسیعی از نیازهای جهانگردی پاسخ داده، از تأثیرات و دستاوردهای آن نیز به همان اندازه بهره‌مند شوند.
منطقه خرو در قسمت شرقی شهرستان طبس و در دل رشته کوه‌های شتری قرار گرفته و با بهره‌گیری از آب و هوای خوب، وجود باغهای متنوع میوه، آثار تاریخی و دیدنی متعدد و فاصله کم از مرکز شهر، یکی از مناطق ییلاقی زیبای طبس است؛ که دارای پتانسیل بالایی برای توسعه از طریق گردشگری، به ویژه اکوتوریسم است. از یک سو داشتن پتانسیل های قوی گردشگری و به خصوص اکوتوریسم، نیاز به برنامهریزی برای گسترش توریسم و اکوتوریسم در منطقه را بیان می‌کند و از سوی دیگر، تنوع و تعدد جاذبه‌ها و پتانسیل‌های گردشگری منطقه نیاز به یک برنامهریزی چند بعدی را گوشزد می‌کند. بنابراین، در برنامه‌ریزی‌های توسعه توریسم در چارچوب قوانین کشور لازم است با هدف توسعه همه جانبه و پایدار جامعه، ضمن توجه به حساسیت‌های فرهنگی با ظرفیت سازی جدید و برنامهریزی جامع نسبت به توسعه اقتصادی و افزایش درآمد ارزی و اشتغال در این بخش اقدام کرد. با توجه به انواع مختلف گردشگری و رابطه آن با مطالعات علوم دیگر، به طور کلی برای رسیدن به توسعهای پایدار در گردشگری نیازمند ساماندهی و مدیریت فضاهای گردشگری در همة ابعاد و همچنین انجام مطالعات تفصیلی و تعیین اهداف و برنامه‌های توسعه منابع گردشگری به نحو جامع هستیم تا بتوانیم با ایجاد امکانات زیربنایی و برقراری یک رابطه بین بخش‌های مختلف این صنعت، گردشگری را به سمت پایداری هر چه بیشتر سوق دهیم. بنابراین، به منظور توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه نیز به برنامهریزی جامعی در همة ابعاد نیازمندیم، چرا که این امر جز با نگرشی همه جانبه و برنامهریزی چند بعدی میسر نخواهد شد.
1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه همة کشورها ـ اعم از توسعه یافته و در حال توسعه و حتی کشورهای عقب مانده ـ پذیرفته‌اند که هر توسعهای تنها با برنامهریزی امکان پذیر است. این موضوع بخصوص در ارتباط با توسعه پایدار بیشتر اهمیت می‌یابد. توسعه گردشگری پایدار، به دلیل اهمیت آن و تأثیرات بالقوه مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی، سیاسی و زیست ـ محیطی که می‌تواند داشته باشد، بدون برنامهریزی امکان پذیر و دست یافتنی نخواهد بود (خاکساری، 1382، 52). توسعه پایدار عبارت است از بهبود کیفیت زندگی انسانی از طریق حمایت از ظرفیت نگهداشت اکوسیستم‌ها از طریق فراهم آوری راهبردها و ابزاری که بتواند نیازهای انسان را پاسخ دهد (موحد، 1386، 168). از آنجا که توسعه پایدار در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اکولوژیک مطرح است و همة موارد یاد شده در گسترش صنعت توریسم و اکوتوریسم مدنظر قرار می‌گیرد، لذا بهره‌گیری از این دیدگاه در توسعه صنعت گردشگری منطقه خرو طبس از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است.
1-3- اهداف تحقیق
تلاش در برای ارائه راهکارهای مناسب برای گسترش گردشگری منطقه مورد مطالعه، بررسی تأثیرات صنعت گردشگری بر توسعه آینده خرو به عنوان فعالیتی مهم و سودآور، ایجاد مشاغل متعدد و منابع اقتصادی جدید، تزریق سرمایه و ارز به منطقه و نگهداشت سرمایه در منطقه، رشد و حفظ صنایع و هنرهای دستی منطقه، ارتقای کیفیت مناظر روستایی با ساماندهی و نوسازی فضاهای مصنوعی و طبیعی، گسترش سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی از جمله توسعه راه‌ها، آب آشامیدنی، بهداشت و غیره از اهداف مهم مطالعه حاضر است.
1-4- پیشینه تحقیق
برخی از مطالعات صورت گرفته در زمینه گردشگری و برنامهریزی گردشگری عبارتند از:
پیرامون منطقه ییلاقی و زیبای خرو با همة اهمیتی که از جنبه‌های گردشگری و اکوتوریستی داراست؛ مطالعات زیادی صورت نگرفته است. در کتاب طبس محقق ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری شهرستان به مطالعه و بررسی اجمالی بناهای تاریخی خرو پرداخته و بر اهمیت آن به لحاظ تاریخی و توریستی تأکید کرده است (دانشدوست، 1374). در مقاله «برنامهریزی مقدماتی برای توسعه اکوتوریسم»، نویسنده به معرفی منابع توریستی ایران و اهداف پارک‌های ملی و پناهگاه‌های حیات وحش و ... پرداخته و به این نتیجه رسیده است که برای تهیه یک طرح زنجیره‌ای اکوتوریسم در قدم اول باید ظرفیت برد اکولوژیک منابع برآورد و روشی کاربردی برای این منظور ارائه گردد (شریفی، 1376). در کتاب برنامهریزی توریسم در سطح ملی و منطقه‌ای به بررسی اهمیت و شیوه‌های برنامهریزی توریسم پرداخته و فرایند برنامهریزی توریسم ترسیم شده است و چنین نتیجه گرفته میشود که اتخاذ روشی منسجم و حفظ توازن میان عوامل اقتصادی، زیست ـ محیطی، فرهنگی و اجتماعی برای برنامهریزی در امر توریسم گامی مهم و اساسی است (رنجبریان،1379). در «مقاله قابلیتهای اکوتوریستی دریاچه هامون»، نویسنده تلاش کرده است با برشمردن برخی از قابلیتهای اکوتوریستی، اکولوژیک و ... دریاچه هامون، پتانسیل‌های ارزشمند این دریاچه را برای جذب گردشگر شناسایی کند (مهربان، 1381). در طرح بررسی و ارزیابی پدیده‌های طبیعی جاذب گردشگر در استان یزد، محقق به شناخت و معرفی پدیده‌ها و مکان‌های طبیعی و زیست ـ محیطی جاذب گردشگری در سطح استان پرداخته، و اهمیت و نقش آنها را در توسعه پایدار استان ارزیابی کرده و در نهایت، راه حل‌ها و پیشنهادهایی را برای تقویت و توسعه صنعت توریسم و تقویت زیرساخت‌های لازم گردشگری ارائه کرده است (مبینی، 1382). در کتاب جغرافیای تاریخی و توریستی طبس نویسنده به بررسی و شناخت منطقه خرو به عنوان مهمترین منطقه گردشگری در سطح شهرستان پرداخته و جاذبه‌ها و پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل منطقه را بر شمرده است (فتحی، 1382).
با توجه به مطالب ذکر شده، مطالعات صورت گرفته، به خصوص در زمینه گردشگری خرو بسیار محدود بوده، بیشتر جنبه توصیفی دارد و گردشگری و تأثیرات آن به صورت همه جانبه و سیستمی مطالعه نشده است. مقاله حاضر میکوشد با توجه به برنامهریزی و نگرش همه جانبه و چند بعدی به مطالعة منطقة مورد نظر بپردازد.
1-5- فرضیه تحقیق
برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت.
1-6- روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی است از روش‌های تاریخی، توصیفی، اسنادی، میدانی و مراحل تحقیق عبارتند از: گردآوری اطلاعات، طبقه‌بندی اطلاعات، ارزیابی و بازنگری، تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها.
1-7- تکنیک‌های تحقیق
نمونه‌برداری تصادفی و استفاده از پرسشنامه به نسبت حجم جامعه آماری با تدوین دو نمونه پرسشنامه از گردشگران و مسئوولان ادارات مربوطه. جامعه آماری، منطقه و حوزه نفوذ خرو بوده است که بر اساس حجم نمونه 150 نفر شامل 103 بازدیدکننده، 36 نفر مسئوولان، و 11 نفر کارشناس می‌گردد. با استفاده از روش کوکران (Cochran) حجم نمونه محاسبه و پرسشنامه‌ها تکمیل گردید و پس از استخراج داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Spss تجزیه و تحلیل شده است.
1-8- قلمرو پژوهش
شهرستان طبس، یکی از شهرستان‌های استان یزد است که با مساحت 55344 کیلومتر مربع در شمال شرقی استان یزد واقع شده است. شهرستان طبس بین عرض جغرافیایی 31درجه و 33 دقیقه تا 35 درجه و 6 دقیقه عرض شمالی و طول جغرافیایی 55 درجه و 30 دقیقه تا 58 درجه و 22 دقیقه شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است (//iran-travel.blogfa.com/).
منطقه خرو در شرق شهر طبس و در دامنه رشته کوه‌های شتری قرار گرفته است. این منطقه جزو دهستان گلشن، از توابع بخش مرکزی طبس محسوب می‌گردد که از شمال و غرب به دهستان منتظریه، از شرق به فردوس و از جنوب و جنوب شرقی به دهستان نخلستان و بخش دیهوک منتهی می‌گردد(www.irna.ir).
این منطقه بین عرض جغرافیایی 32 درجه و 17 دقیقه تا 33 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی و طول جغرافیایی 57 درجه و 5 دقیقه و 57 درجه و 15 دقیقه شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. خرو در 24 کیلومتری شهر در مسیر جاده‌ای که از انتهای شرقی شهر به سمت کوهستان امتداد یافته، قرار گرفته است (www.tabas.com). در شکل شماره 1، موقعیت سیاسی منطقه نمایش داده شده است.
شکل شماره 1، موقعیت سیاسی منطقه خرو
2- بررسی و معرفی جاذبه‌های گردشگری منطقه خرو طبس
در جوامع پیشرفته بخش اعظم جمعیت در شهرها اسکان یافته‌اند و آداب و رسوم زندگی شهری مردم را در خود غرق کرده است. این موضوع انگیزه اصلی تبدیل شدن روستا به یک مقصد گردشگری قرارمی‌گیرد (رنجبریان وزاهدی، 1384، 75). گردشگری بی برنامه همچون توسعه لجام گسیخته به احتمال زیاد دورنما را خراب می‌کند و آنچه را که در حقیقت موجب جذب گردشگر میشود، نابود می‌سازد (بایسته ودزر، 1377، 160).
منطقه خرو با داشتن ویژگی‌های اقلیمی و جاذبه‌های متنوع گردشگری، دارای پتانسیل بالایی برای توسعه از طریق گردشگری، به ویژه اکوتوریسم است. طیف وسیع جاذبه‌های موجود را می‌توان بر اساس تنوع آنها به جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، اجتماعی- فرهنگی و سایر جاذبه‌ها طبقه‌بندی نمود. در جدول شماره 1، پتانسیل‌ها و جاذبه‌های گرشگری منطقه معرفی و در شکل شماره 2، نمایش داده شده است
(جدول شماره 1) پتانسیل‌ها و جاذبه‌های گردشگری منطقه خرو طبس
|
انواع جاذبه |
نوع جاذبه |
شرح |
|
|
جاذبه‌های طبیعی |
اقلیم |
اقلیم مناسب برای بهره‌مندی از گردشگری چهارفصل |
|
|
توپوگرافی |
قلل مرتفع همراه با جذابیت‌های اکو توریستی- ورزشی |
||
|
هیدرولوژی |
منابع آبی فراوان همراه با جذابیت‌های اکو توریستی- ورزشی |
||
|
باغها |
باغها متنوع و سرسبز |
پراکنده در سطح منطقه و شامل باغهای آلو، زردآلو، بادام، گردو، انگور و ... |
|
|
باغات تاریخی |
باغ دلگشا و باغ چناری |
||
|
درختان کهنسال |
درخت سرو روستای خرو در مجاورت اردوگاه و درخت چنار مجاور باغ دلگشا |
||
|
گونه‌های گیاهی و جانوری |
گونه‌های گیاهی و جانوری متنوع و نادر، وجود گیاهان دارویی |
||
|
جاذبه‌های تاریخی |
قلعه خرو |
قلعه‌ای بر فراز کوه مجاور روستای خرو علیا |
|
|
قلعه غلات |
قلعه‌ای در 27 کیلومتری شرق طبس با فاصله کم از روستای نیاز و در کنار رودخانه، مورد استفاده فرقه اسماعیلیه در گذشته |
||
|
خانه گبر |
پناهگاه‌های ایمن و دفاعی با ویژگی‌های غیر قابل دسترسی در گذشته |
||
|
طاق‌بند شاه عباسی |
بنایی آجری در میان کوهستان‌های شرقی طبس و در میان دو کوه نزدیک به هم |
||
|
جاذبه‌های اجتماعی- فرهنگی |
صنایع دستی (قال بافی) |
قالی‌هایی با نقش و نگارهای رنگارنگ به عنوان یادگار سفر |
|
|
آداب و رسوم |
وجود طیف وسیعی از آداب و رسوم برای توریسم فرهنگی |
||
|
سایر جاذبه‌ها |
سد نهرین |
سدی خاکی با هسته رسی بر روی رودخانه سردر به همراه امکانات تفریحی |
|
|
اردوگاه |
میرزا کوچک خان |
اردوگاه‌های تفریحی که برای اسکان و آسایش و راحتی گردشگران احداث شده است |
|
|
نیروی انتظامی |
|||
|
فاصله کم از شهر |
نزدیکی فاصله از شهر طبس نبت به سایر مناطق دیدنی و گردشگاه‌های پیرامون |
||
منبع: مطالعات نگارندگان
شکل شماره2:پراکنش جاذبه‌های گردشگری در منطقه خرو
با توجه به جدول (شماره 1) نتیجه می‌گیریم که برنامهریزی برای توسعه گردشگری در گرو بررسی دقیق و شناخت منطقه مورد مطالعه و مستلزم دسترسی به مدل‌های برجسته برای برنامهریزی است. ازجمله تحلیل‌هایی که در مورد قابلیتهای گردشگری یک منطقه به کار برده میشود، تحلیل SWOT است (حکمت‌نیا و موسوی، 1385، 293). تحلیل SWOTاز قابلیتهای گردشگری منطقه خرو طبس بیانگر وجود پتانسیل‌های بالقوه فراوانی در زمینه گردشگری است که وجود منابع آبی فراوان، قلل و ارتفاعات، گونه‌های گیاهی درونی شکل‌دهنده به گردشگری منطقه، مؤید این ادعا است، اما نکته آشکار، ضعف شرایط بیرونی مرتبط با گردشگری منطقه است که فرصت شکوفایی استعدادها و توان‌های بالقوه درونی، به منظور شکل‌دهی به توسعه درون‌زای یکپارچه را از منطقه سلب کرده است؛ عواملی مانند ضعف ارتباطات و حمل و نقل جاده‌ای، عوامل مدیریتی و غیره. بنابراین، از آنجا که جاذبه‌های گردشگری منطقه مورد مطالعه در طیف‌های مختلف اعم از طبیعی، تاریخی و غیره تقسیم‌بندی شدهاند، لازم است تا دیدی همه جانبه به مقوله گردشگری در این منطقه داشته باشیم و برنامهریزی برای این جاذبه‌ها چند بعدی باشد.
3- برنامهریزی چند بعدی و توسعه توریسم و اکوتوریسم در منطقه
تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی، یکی از پایه‌های اساسی هر مطالعه و تحقیق است. در این پژوهش به منظور پاسخگویی به مسأله تدوین شده و تصمیم‌گیری در مورد رد یا تأیید فرضیاتی که برای تحقیق در نظر گرفته شده است، از روش‌های مختلف استفاده شده و به آزمون و تجزیه و تحلیل فرضیه‌های پژوهش پرداخته شده است. ملاک اصلی با ارزش بودن یک فرضیه، قابلیت آزمون آن است و آزمون فرضیه، سنجش صحت یا سقم ادعای ارائه شده ازدیدگاه محقق است؛ اگرچه یک فرضیه هرگز به طور قطعی ثابت نمی‌شود، بلکه تأیید و یا احتمالاً رد میشود. در نتیجه، یکی از مهمترین موارد تصمیم‌گیری آماری، قضاوت درباره فرضیه تحقیق است (مهدوی، 1383، 29). در این قسمت با استفاده از روش «کای دو» به بررسی فرضیات تحقیق پرداخته شده است؛ بدین صورت که ابتدا فرض صفر و همچنین فرض مقابل آن صورت بندی شده، سپس با توجه به مقدار آماره آزمون در مورد رد یا پذیرش فرض تحقیق تصمیم گرفته میشود. شایان ذکر است که این مراحل برای هر کدام از داده‌ها (بازدید کنندگان، مسئوولان و کارشناسان) انجام شده است.
3-1- بررسی شاخص‌های مورد نظر
شاخص‌هایی که در این پژوهش بررسی شده است، شامل ترمیم و بازسازی قلعه تاریخی، زیباسازی حاشیه رودخانه، بهسازی و مرمت طاق‌بند، ایجاد تأسیسات برای استفاده بهتر از حمام آبگرم، معرفی جاذبه‌ها، فراهم آوردن امکانات ورزشی و تفریحات آبی و توسعه اردوگاه موجود بوده است؛ بدین گونه که پرسشگران از (مسئوولان، کارشناسان و بازدیدکنندگان) در مورد اینکه آیا ایجاد و فراهم آوردن هر کدام از موارد ذکر شده در منطقه نیازمند برنامهریزی چند بعدی است، سوال کرده و پاسخ‌ها را در پنج طیف براساس موافق تا مخالف بودن در دو طبقه دسته‌بندی شدهاند. آنگاه با استفاده از نرم‌افزار SPSS به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شده و در نهایت به منظور بررسی رابطه بین دو متغیر (شاخص‌های مورد بررسی و برنامهریزی چند بعدی) از آزمون کای اسکوئر استفاده شده است.
3-2- مراحل کار
برای آزمون این فرضیه از آماره «کای اسکوئر» و روش ترکیبی یا چند سطحی استفاده شده است؛ بدین صورت که فرضیه مورد نظر با توجه به نظرها و پاسخ‌های هر سه گروه، مورد مطالعه و سنجش قرار گرفته است.
3-2-1- بررسی فرضیه تحقیق با توجه به نظرهای بازدید کنندگان
3-2-1-1- تدوین فرضیهها
H0 عبارت است از: برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه نخواهد داشت.
H1 عبارت است از: برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت.
3-2-1-2- بررسی فراوانی مورد انتظار و فراوانی مشاهده شده
ابتدا فرضیه با توجه به نظر بازدیدکنندگان مورد آزمون قرار گرفت و از روش کای اسکوئر استفاده شد که خروجی آن در جدول شماره 4، مشاهده میشود. در جدول شماره 2، مقادیر فراوانی‌های مشاهده شده یعنی oij و فراوانی‌های مورد انتظار تحت فرض استقلال متغیرها؛ یعنی cij ها ثبت شده است. در جدول شماره 4، تحت عنوان آزمون فرض، مقادیر کمیت مورد نظر به همراه درجه آزادی و سطح معنی‌داری آن ارائه شده است. سطر اول این جدول اندازه آماری «خی دو» است که از رابطه زیر به دست آمده است:
از آنجا که مقدار sig یا سطح معنی‌داری متناظر با این آماره کوچکتر از مقدار 05/0 است، لذا فرض صفر با اطمینان کافی رد میشود. از سویی، با توجه به جدول شماره 3، ملاحظه میشود که 74 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، موافق هستند، به عبارتی، تعداد افراد مشاهده شده 74 نفر هستند و از سویی تعداد افراد مورد انتظار 3/34 نفر هستند، بنابراین 7/39 نفر بیشتر از تعدادی هستند که انتظار می‌رفته است و در مقابل تنها 26 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، مخالف هستند. به عبارت بهتر، تعداد افراد مشاهده شده سه نفر هستند، در حالی که افراد مورد انتظار 3/34 نفر بودهاند. لذا این تعداد 3/31- نفر کمتر از تعدادی است که مورد انتظار بوده است.
(جدول شماره 2) درصد معتبر و تجمعی گردشگران
|
نظر پاسخگویان |
فراوانی |
درصد |
درصد معتبر |
درصد تجمعی |
|
موافق |
69 |
67 |
67 |
67 |
|
5 |
8/4 |
8/4 |
8/71 |
|
|
تاحدودی موافق |
25 |
3/24 |
3/24 |
1/96 |
|
1 |
1 |
1 |
1/97 |
|
|
مخالف |
3 |
9/2 |
9/2 |
100 |
|
جمع |
103 |
100 |
100 |
|
منبع: مطالعات نگارندگان
(جدول شماره 3) تعداد مشاهده شده و مورد انتظار گردشگران
|
نظر پاسخگویان |
تعداد مشاهده شده |
تعداد مورد انتظار |
باقیمانده |
|
موافق |
74 |
3/34 |
7/39 |
|
تاحدودی موافق |
26 |
3/34 |
3/8- |
|
مخالف |
3 |
3/34 |
3/31- |
|
جمع |
103 |
|
|
منبع: مطالعات نگارندگان
3-2-1-3- نتیجه آزمون با توجه به نظرهای بازدیدکنندگان
با توجه به مقدار عددی «خی دو» حاصل از آزمون که برابر با 447/76 بوده است و این مقدار بیشتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر با دو در این جدول و همچنین توجه به این نکته که سطح معنی‌داری آن برابر با 0/0 است، لذا می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون، یعنی نقش برنامهریزی چند بعدی در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه، با توجه به نظرهای بازدیدکنندگان تأیید شده است و در واقع، با احتمال بالا می‌توان مدعی بود که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت. جدول شماره 4، نتیجه آزمون کای اسکوئر گردشگران در منطقه خرو است.
(جدول شماره 4) آزمون کای اسکوئر گردشگران
|
نوع آزمون |
(value) مقدار |
درجه آزادی (df) |
سطح معنی‌داری (sig) |
|
Chi-square (a) |
447/76 |
2 |
0/0 |
|
تعداد |
103 |
||
مأخذ: محاسبات نگارندگان
3-2-2- بررسی فرضیه تحقیق با توجه نظرهای مسئوولان
این قسمت با توجه به فرض صفر و فرض یک تدوین شده است که مجدداً آزمون فرض با توجه به نظر مسئوولان انجام شده است. برای آزمون این فرض از آماره کای اسکوئر استفاده شده است که خروجی آن در جدول شماره 7، مشاهده میشود.
3-2-2-1- بررسی فراوانی مورد انتظار و فراوانی مشاهده شده
در جدول شماره 5 مقادیر فراوانی‌های مشاهده شده؛ یعنی oij ها و فراوانی‌های مورد انتظار تحت فرض استقلال متغیرها؛ یعنیcij ها ثبت شده است. در جدول شماره 7، تحت عنوان آزمون فرض، مقادیر کمیت مورد نظر به همراه درجه آزادی و سطح معنی‌داری آن ارائه شده است. سطر اول این جدول اندازه آماری خی دو است که از رابطه زیر به دست می‌آید:
(جدول شماره 5) درصد معتبر و تجمعی مسئوولان
|
نظر پاسخگویان |
فراوانی |
درصد |
درصد معتبر |
درصد تجمعی |
|
موافق |
21 |
3/58 |
3/58 |
3/58 |
|
3 |
3/8 |
3/8 |
7/66 |
|
|
تاحدودی موافق |
10 |
8/27 |
8/27 |
4/94 |
|
1 |
8/2 |
8/2 |
2/97 |
|
|
مخالف |
1 |
8/2 |
8/2 |
100 |
|
جمع |
36 |
100 |
100 |
|
مأخذ: محاسبات نگارندگان
از آنجا که مقدار sig یا سطح معنی‌داری متناظر با این آماره کوچکتر از مقدار 05/0 است، فرض صفر که دال بر عدم نقش مؤثر برنامهریزی چند بعدی در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه است، با اطمینان کافی رد میشود. از سویی، با توجه به جدول شماره 6، ملاحظه میشود که 24 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، موافق هستند. به عبارتی، تعداد افراد مشاهده شده 24 نفر و از سویی تعداد افراد مورد انتظار 12 نفر هستند. بنابراین 12 نفر اضافه بر تعدادی است که انتظار می‌رفته است. و در مقابل تنها 11 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، موافق هستند. به عبارت دیگر تعداد افراد مشاهده شده 11 نفر هستند، در حالی که افراد مورد انتظار 12 نفر بودهاند. لذا این تعداد 1 نفر کمتر از تعداد مورد انتظار است. در جدول شماره 6، تعداد افراد مشاهده شده و مورد انتظار مسئوولان، نمایش داده شده است.
(جدول شماره 6) تعداد مشاهده شده و مورد انتظار مسئوولان
|
نظر پاسخگویان |
تعداد مشاهده شده |
تعداد مورد انتظار |
باقیمانده |
|
موافق |
24 |
12 |
12 |
|
تاحدودی موافق |
11 |
12 |
1- |
|
مخالف |
1 |
12 |
11- |
|
جمع |
36 |
|
|
مأخذ: محاسبات نگارندگان
3-2-2-2- نتیجه آزمون با توجه به نظرمسئوولان
با توجه به اینکه مقدار عددی خی دو حاصل از آزمون برابر 167/22 و این مقدار بیشتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر دو در این جدول و همچنین توجه به این نکته که درجه معنی‌داری آن برابر با 0/0 است، می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون با توجه به نظر مسئوولان تأیید شده است و در واقع با احتمال بالا می‌توان مدعی بود که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت. نتیجه آزمون نظر مسئوولان در جدول شماره 7، آمده است.
(جدول شماره 7) آزمون کای اسکوئر مسئوولان
|
نوع آزمون |
(value) مقدار |
درجه آزادی (df) |
سطح معنی‌داری (sig) |
|
Chi-square (a) |
167/22 |
2 |
0/0 |
|
تعداد |
36 |
||
مأخذ: محاسبات نگارندگان
3-2-3- بررسی فرضیه تحقیق با توجه به نظر کارشناسان
در این قسمت با توجه به فرض صفر و فرض یک، آزمون فرض با توجه به نظر کارشناسان انجام شده است. برای آزمون این فرضیه از آماره کای اسکوئر استفاده شده است که خروجی آن در جدول شماره 10، ارائه گردیده است.
3-2-3-1- بررسی فراوانی مورد انتظار و فراوانی مشاهده شده
در جدول شماره 8 مقادیر فراوانی‌های مشاهده شده؛ یعنی oij ها و فراوانی‌های مورد انتظار تحت فرض استقلال متغیرها؛ یعنی cij ها ثبت شده است. در جدول شماره 10، با عنوان آزمون فرض، مقادیر کمیت مورد نظر به همراه درجه آزادی و سطح معنی‌داری آن ارائه شده است سطر اول این جدول اندازه آماره خی دو است که از رابطه زیر به دست می‌آید:
(جدول شماره 8) درصد معتبر و تجمعی کارشناسان
|
نظر پاسخگویان |
فراوانی |
درصد |
درصد معتبر |
درصد تجمعی |
|
موافق |
4 |
4/36 |
4/36 |
4/36 |
|
2 |
2/18 |
2/18 |
5/54 |
|
|
تاحدودی موافق |
3 |
3/27 |
3/27 |
8/81 |
|
1 |
1/9 |
1/9 |
9/90 |
|
|
مخالف |
1 |
1/9 |
1/9 |
100 |
|
جمع |
11 |
100 |
100 |
|
مأخذ: محاسبات نگارندگان
از آنجا که مقدار sig یا سطح معنی‌داری متناظر با این آماره بیشتر از مقدار 05/0 است، فرض صفر که دال بر عدم نقش برنامهریزی چند بعدی در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه است، پذیرفته میشود. از سویی، با توجه به جدول شماره 9، ملاحظه میشود که 6 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، موافق هستند. به عبارتی، تعداد افراد مشاهده شده 6 نفر هستند و از سویی تعداد افراد مورد انتظار 7/3 نفر هستند، بنابر این 3/2 نفر اضافه بر تعدادی است که مورد انتظار بوده است. و در مقابل تنها 4 نفر از افراد مورد مطالعه با این مطلب که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت، تا حدودی موافق هستند. به عبارت دیگر، تعداد افراد مشاهده شده 4 نفر هستند، در حالی که افراد مورد انتظار 7/3 نفر بودهاند. بنابراین، تعداد 7/2- نفر کمتر از تعدادی است مورد انتظار بوده است.
(جدول شماره 9) تعداد مشاهده شده و مورد انتظار کارشناسان
|
نظر پاسخگویان |
تعداد مشاهده شده |
تعداد مورد انتظار |
باقیمانده |
|
موافق |
6 |
7/3 |
3/2 |
|
تاحدودی موافق |
4 |
7/3 |
3 |
|
مخالف |
1 |
7/3 |
7/2- |
|
جمع |
11 |
|
|
مأخذ: محاسبات نگارندگان
3-2-3-2- نتیجه آزمون با توجه به نظر کارشناسان
با توجه به اینکه مقدار عددی خی دو حاصل از آزمون برابر 455/3 بوده، این مقدار کمتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر با دو در این جدول و همچنین توجه به این نکته که سطح معنی‌داری آن برابر با 178/0 است، می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون؛ یعنی برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه ساماندهی و گردشگری منطقه خواهد داشت، با توجه به نظرهای کارشناسان مورد تأیید قرار نگرفته و در واقع فرضیه مورد نظر رد میشود.
(جدول شماره 10) آزمون کای اسکوئر کارشناسان
|
نوع آزمون |
(value) مقدار |
درجه آزادی (df) |
سطح معنی‌داری (sig) |
|
Chi-square (a) |
455/3 |
2 |
178/0 |
|
تعداد |
11 |
||
منبع: مطالعات نگارندگان
4- نتیجه‌گیری
4-1- نتیجه‌گیری کلی آزمون فرضیه تحقیق
برای آزمون این فرضیه از آماره کای اسکوئر و روش ترکیبی یا چند سطحی استفاده شده است؛ بدین صورت که فرضیه مورد نظر با توجه به نظرهای و پاسخ‌های هر سه گروه (بازدیدکنندگان، مسئوولان و کارشناسان) مورد سنجش قرار گرفت.
در بررسی فرضیه تحقیق مورد نظر با توجه به نظرهای بازدیدکنندگان، با توجه به اینکه خی دو حاصل از آزمون برابر447/76 بوده و این مقدار بیشتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر با 2 و همچنین توجه به این نکته که سطح معنی‌داری آن برابر با 0/0 است، می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون با توجه به نظرهای بازدیدکنندگان تأیید میشود و در واقع، با احتمال بالا می‌توان مدعی بود که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت.
در بررسی فرضیه تحقیق با توجه به نظرهای مسئوولان، و با توجه به اینکه مقدار خی دو حاصل از آزمون برابر167/22 بوده و این مقدار بیشتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر با 2 و همچنین توجه به این نکته که سطح معنی‌داری آن برابر با 0/0 است، می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون با توجه به نظرهای مسئوولان تأیید شده است و در واقع، با احتمال بالا می‌توان مدعی بود که برنامهریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت.
در بررسی فرضیه تحقیق مورد نظر با توجه به نظرهای کارشناسان و با توجه به اینکه مقدار خی دو حاصل از آزمون برابر 455/3 بوده و این مقدار کمتر از مقدار خی دو جدول است و با توجه به درجه آزادی برابر با 2 و همچنین توجه به این نکته که سطح معنی‌داری آن برابر با 178/0 است، می‌توان نتیجه گرفت که فرض این آزمون با توجه به نظرهای کارشناسان تأیید نشده است.
4-2- نتایج جزئی آزمون فرض تحقیق
در این قسمت فرضیه مورد نظر با توجه به تنوع جاذبه‌های گردشگری منطقه، بررسی شده است. همان طور که قبلاً گفته شد، جاذبه‌های گردشگری منطقه براساس تنوع، شامل جاذبه‌های تاریخی، طبیعی، اجتماعی و فرهنگی است. از آن جا که نمای طبیعی در سراسر جهان، مهمترین عامل جذب گردشگر به شمار می‌رود؛ بنابراین جاذبه‌های طبیعی در اولویت اول برنامهریزی گردشگری قرار می‌گیرد. پس از آن جاذبه‌های تاریخی منطقه و در نهایت نیز جاذبه‌های اجتماعی- فرهنگی در اولویت نهایی قرار می‌گیرد. با توجه به این موارد مسلماً برنامهریزی برای توسعه و ساماندهی گردشگری در منطقه تنها تک بعدی نمی‌تواند باشد. برای مثال، تنها با برنامهریزی اقتصادی نمی‌توان به توسعه و ساماندهی گردشگری در منطقه پرداخت، چرا که در مقوله توسعه و ساماندهی گردشگری یک منطقه تنها جنبه اقتصادی مطرح نیست، بلکه جنبه‌های دیگر، همچون جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز در این مبحث مطرح هستند. بنابراین، توسعه گردشگری در منطقه، نیازمند برنامهریزی چند بعدی است.
5- پیشنهادها
از آنجا که ساماندهی و بهره‌گیری از جاذبه‌های توریستی در راستای توسعه پایدار، مستلزم اقدامات لازم در فازهای مطالعاتی و اجرایی، در چارچوب برنامه‌های مدون و از قبل پیش‌بینی و طراحی شده است تا در مکان‌های مورد نظر، در مقاطع زمانی مختلف به تدریج اجرا گردد، و با توجه به این که این اقدامات باید علمی بوده و منافع آیندگان را در نظر گیرد به همین جهت، مجموعه اقدامات ذیل در محورهای مختلف برای بهره‌گیری اصولی از منطقه توریستی خرو ارائه شده است. مسلماً در طول زمان قابلیت اجرایی برنامه‌ها انعطاف پذیری لازم، در برای کاهش ویا افزایش حجم برنامه‌ها را خواهد داشت. بدیهی است که بی توجهی و یا کم توجهی به برخی از محورها می‌تواند آسیب‌های جدی در بهره‌برداری بهینه و طولانی مدت از اینگونه مکان‌ها را به دنبال داشته باشد، لیکن انتخاب و اجرای پیشنهادها نیز می‌تواند با نظر مسئوولان اولویت گذاری و یا تعدیل گردد، تا حداقل استانداردهای لازم در نظر گرفته شود.
5-1- پیشنهادهای اجتماعی
ایجاد پاسگاه انتظامی سیار همراه با امکانات رفاهی به صورت فعال در روزهای تعطیل، کمک مناسبی در برای ایجاد امنیت و آرامش خاطر گردشگران است.
5-2- پیشنهادهای اقتصادی
مرمت و بازسازی قلعه خرو، ساخت و احداث سکوهای سیمانی و سکوهای مسقف در مناطق دیدنی منطقه، احداث کافه سنتی همراه با تزیینات سنتی، توسعه پارکینگ در بالا دست چشمه جعفری، هموار سازی مسیر خاکی روستا تا منطقه چشمه جعفری، خرید وسایل ورزشی و تجهیزات کوهنوردی برای استفاده در برنامه‌های کوهنوردی و کوهپیمایی، تقویت فروشگاه‌های تعاونی در منطقه، توسعه اماکن عمومی موجود برای اسکان گردشگران، به خصوص گردشگرانی که شب را در منطقه می‌مانند، آماده سازی راههای ارتباطی مناسب زمینی شامل تقویت مسیر اصلی روستا، مرمت و اصلاح مسیرهای داخلی روستا که سبب بهبود و ارتقای زیرساخت‌های موجود نیز خواهد شد، ساماندهی و آماده سازی مناطق ویژه گردشگری از طریق نوآوری و ایجاد تنوع در امکانات و تسهیلات در مناطق دیدنی، از جمله در مسیر رودخانه و مخصوصاً اطراف چشمه‌ها و منطقه ییلاقی آبگرم مرتضی علی برای استراحت و اقامت گردشگران، استفاده از الگوهای معماری بومی در طراحی مجموعه‌های جدید، احداث و ایجاد چند سرویس بهداشتی و نصب چندین سطل زباله در سطح منطقه، توجه ویژه به صنایع دستی و تولیدات محلی و بازاریابی صحیح در مورد آنها.
5-3- پیشنهادهای فرهنگی
معرفی جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و زیارتی برای جذب هر چه بیشتر گردشگران، تهیه نقشه و برشور گردشگری منطقه مطابق آخرین اطلاعات و جدیدترین آمارها، تهیه فیلم، سی دی، پوستر و ... از جاذبه‌های منطقه و پخش و توزیع آنها، ایجاد و تقویت ابزار اطلاعاتی در ابتدای راههای ورودی منطقه و نصب تابلوهای راهنما در سطح روستاهای منطقه.
5-4- پیشنهادهای سازمانی- مدیریتی
اقدامات سازمانی و مدیریتی شامل ایجاد شورای سیاستگذاری صنعت گردشگری؛ متشکل از فرمانداری، بخشداری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری، محیط‌زیست، و ... و به کار گیری نیروهای متخصص امر گردشگری و مدیریت در نهادهای مرتبط، ایجاد این تفکر بین مسئوولان و متولیان صنعت گردشگری منطقه؛ که این صنعت می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه برعهده گیرد. دخالت دادن اندیشه مردم در تنظیم برنامه‌های توسعه گردشگری و ایجاد آگاهی در آنها در مورد چگونگی رفتار با گردشگران، هماهنگی برنامه‌های تبلیغاتی توریستی و گردشگری منطقه با سایر ادارههای فعال در سطح شهرستان برای تشویق و جلب توجه مسافران در سفر به منطقه.
5-5- پیشنهادهای اکولوژیک
جلوگیری از تبدیل باغها به منازل مسکونی، توسعه پوشش گیاهی در منطقه از طریق طرح‌های آبخیزداری، جلوگیری از تخریب زمین‌های کشاورزی، جمع‌آوری زباله‌ها از سطح منطقه به منظور حفظ محیط زیست، احداث سرویس‌های بهداشتی در مکان‌های مناسب که ضمن بهره‌گیری از جاذبه‌های طبیعی از بروز مشکلات زیست ـ محیطی جلوگیری به عمل آید.
با توجه به مطالب فوق برنامه اجرایی چند بعدی گردشگری برای منطقه خرو به شرح ذیل پیشنهاد می‌گردد: این برنامه اجرایی گردشگری، برنامه میان مدت پنج سالهای، شامل طرح‌ها و دیگر اقداماتی است که برای اجرای نخستین مرحله یک برنامه توسعه گردشگری منطقه‌ای ضروری است. این مدل اصولی را که باید در تهیه چنین برنامه‌هایی لحاظ گردد، به تمثیل بیان می‌کند؛ بدین صورت که طرح‌ها و اقدامات اجرایی در سه محور تسهیلات، جاذبه‌ها و زیربناها دسته‌بندی می‌شوند و سپس هر کدام از این اقدامات در طول برنامه پنج ساله در رابطه با هر سه محور فوق اجرا می‌گردد. براساس این برنامه، در محور اول (تسهیلات گردشگری) شش طرح ارائه گردیده است که طرح تهیه فیلم، بروشور و کاتالوگ برای معرفی بهتر و بیشتر جاذبه‌های منطقه در سال اول تهیه و طراحی می‌گردد. در سال دوم و سوم تبلیغات مربوط به آنها انجام میشود و تا سال پنجم گسترش داده میشود.
طرح دوم، طرح مرکز اطلاعات گردشگری است که طراحی این مرکز در سال اول پیشنهاد می‌گردد و پس از احداث در سال دوم در سال سوم می‌تواند افتتاح و در سال پنجم گسترش داده شود. طرح سوم ایجاد آژانس سیر و سفر است که در سال دوم سازماندهی و در سال سوم افتتاح خواهد شد. طرح چهارم و پنجم به ترتیب مربوط به ساخت و احداث سکوهای سینمایی و سرویس‌های بهداشتی است که در سال اول طراحی و در سال دوم احداث خواهند شد. ساخت یک واحد پاسگاه انتظامی طرح ششم این محور است که پس از طراحی در سال اول و احداث در سال دوم، در سومین سال برنامه افتتاح خواهد گردید. محور دوم برنامه پنج ساله مربوط به جاذبه‌های گردشگری منطقه است که شامل سه طرح است. طرح بازسازی قلعه خرو که پس از طراحی در سال اول و احداث در سال دوم، در سومین سال برنامه افتتاح خواهد گردید. طرح کلی پارک تفریحی که زیربنای آن در سال دوم طراحی، در سال سوم افتتاح خواهد شد و در سال پنجم گسترش خواهد یافت. امکانات این پارک نیز در سال دوم طراحی، و در سال سوم افتتاح خواهد شد و در سال پنجم گسترش خواهد یافت و در نهایت مجموعه اصلی پس از طراحی در سال دوم، در سال سوم احداث و در سال چهارم افتتاح خواهد شد. طرح سوم این محور مربوط به گردشگری روستایی است که این طرح پس از تهیه در سال اول، در سال دوم سازماندهی، در سال سوم توسعه و در سال چهارم افتتاح خواهد شد.سومین محور برنامه پیشنهادی مربوط به زیربنای منطقه است که شامل پنج طرح است: چهار طرح اول این برنامه که به ترتیب شامل بهبود جاده گردشگری، توسعه شبکه آب، گسترش شبکه برق و توسعه شبکه مخابرات است. در سال اول برنامه طراحی و در دو دوره سه ساله بعدی براساس مرحله بندی اجرا خواهند شد. طرح پنجم این محور (توسعه پارکینگ) نیز پس از طراحی در سال اول، در سال دوم احداث و در سال سوم افتتاح خواهد شد و در سال پنجم گسترش خواهدیافت.
)
