مقاله پژوهشی
حمید قیومی محمدی؛ محمدحسین رامشت؛ نورایر تومانیان؛ مسعود معیری
دوره 20، شماره 3 ، آذر 1388، صفحه 1-20
چکیده
اگر دانش ژئومورفولوژی را به تعبیری، علم شناخت هندسه سطوح ارضی و تغییر و تحولات آن بدانیم، در اولین گام برای درک بهتر مفهوم فضای جغرافیایی، باید با اصول و نگرش‌های مطرح شده در دانش هندسه آشنا بود. هندسه اقلیدسی اشکال را ترکیبی از نقطه، خط، و سطح (پهنه) تلقی کرده، آن‌ها را در دو بعد و یا حداکثر سه بعد قابل تعریف می‌داند. هندسه ...
بیشتر
اگر دانش ژئومورفولوژی را به تعبیری، علم شناخت هندسه سطوح ارضی و تغییر و تحولات آن بدانیم، در اولین گام برای درک بهتر مفهوم فضای جغرافیایی، باید با اصول و نگرش‌های مطرح شده در دانش هندسه آشنا بود. هندسه اقلیدسی اشکال را ترکیبی از نقطه، خط، و سطح (پهنه) تلقی کرده، آن‌ها را در دو بعد و یا حداکثر سه بعد قابل تعریف می‌داند. هندسه مذکورکه سابقه طولانی درحوزه دانش مشاهده‌ای وتجربی دارد، در عصر ما دچار چالش جدی شده است. ریمان(1854) صحبت از هندسه فرا ابعادی نموده، بعدها این تعبیر سبب طرح هندسه چهار، ده و یازده بعدی گردید و هندسه مزبور نه تنها شرایط جدیدی را درکار فیزیکدانان، برای تفسیر آفرینش وتحول آن در بستر زمان باعث گردید که اصول هندسه اقلیدسی را برای تشریح وتبیین بسیاری از مسایل، ناکافی و در مواردی نادرست معرفی نمود. تولد چنین هندسه فرا ابعادی را در اصطلاح، هندسه فضایی نامیدند. هندسه فرا بعدی، اصول جدیدی را بنیان نهاد و فیزیکدانان را از فیزیک کلاسیک (نیوتنی)، به فیزیک کوانتوم رهنمون ساخت. طرح هندسه فضایی در ژئومورفولوژی مبانی دو دیدگاه کلاسیک (دیویسی ـ فرآیندی) را متحول ساخت و مبانی ژئومورفولوژی سیستمی‌را تقویت بخشید. با ورود تفکر فضایی در ژئومورفولوژی، و تغییر بنیادی درمفهوم مقیاس و سطح ادراک، مفاهیم جدیدی چون هندسه ریمان و فراکتال، ارگودیسیتی، کیاس، تعادل دینامیک، دینامیسم فضایی ـ زمانی، چند نگاره، کروم، آلومتری، پدومتری و بالاخره از همه مهمتر، بکارگیری منطق فازی به جای منطق کلاسیک دو ارزشی ارسطویی، در تحلیل‌ها ومبانی نظری ومتدولوژی پژوهش‌های ژئومرفیک مطرح شده است. این رویکرد جدید، به خوبی قادر است شرایط ایجاد خاکهای مــدفون شده و دیـرینه، تشکیل افق خاک آرجیلیک در اقالیم سرد و مرطوب گــذشته و استمرار حضور آن در مناطق گرم و خشک کنونی، وجود مخروط‌های آبرفتی دیرینه در زیر مخروط‌های آبرفتی جدید، بررسی باهاداها و فن‌های در هم تنیده و چند زمانه را تبیین و تفسیر نموده و آن را در ابعاد مختلف " فضایی ـ زمانی"تصویر نماید. بر اساس یک تحقیق موردی که در سرآب حوضه آبی زاینده رود انجام گرفته است، نتایج به دست آمده مؤید نقش انکار ناپذیر فضای مورفوژنیک (و نه یک یا دو عامل) در تحولات خاک سازی و شکل زایی است. این مقاله که برگرفته از یک طرح تحقیقاتی در دانشگاه اصفهان است، سعی برآن دارد مفهوم فضا در ژئومورفولوژی را تشریح نموده، به تبیین دریچههای جدیدی بپردازد. آیا این رهیافت علمی‌جدید را میتوان " ژئومورفولوژی فضایی" نامید؟
مقاله پژوهشی
فیروز جمالی؛ محمدرضا پورمحمدی؛ ابوالفضل قنبری
دوره 20، شماره 3 ، آذر 1388، صفحه 21-44
چکیده
هدف این مقاله، تعیین درجه توسعه یافتگی نقاط شهری استان آذربایجان شرقی و تحلیل روند نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان، طی سال‌های 1365، 1375 و 1385 است. محدودهمورد مطالعه، شامل نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سال‌های مذکور است. روش پژوهش «توصیفی - تحلیلی» است. شاخص‌های مورد بررسی متشکل از 39 شاخص، شامل شاخص‌های بهداشتی و درمانی، ...
بیشتر
هدف این مقاله، تعیین درجه توسعه یافتگی نقاط شهری استان آذربایجان شرقی و تحلیل روند نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان، طی سال‌های 1365، 1375 و 1385 است. محدودهمورد مطالعه، شامل نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سال‌های مذکور است. روش پژوهش «توصیفی - تحلیلی» است. شاخص‌های مورد بررسی متشکل از 39 شاخص، شامل شاخص‌های بهداشتی و درمانی، فرهنگی و آموزشی، اقتصادی، زیربنایی و مسکن، ورزشی و تلفیقی از شاخص‌های مورد مطالعه است. با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و موریس، درجهتوسعه یافتگی و رتبهی هر یک از نواحی محاسبه شده است. سپس با بهره‌گیری از مدل تحلیل خوشهای، نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سه سطح توسعه یافته، نیمه توسعه یافته و محروم طبقهبندی شده است. با توجه به شاخص‌های مورد مطالعه، با وجود توسعه نامتعادل بین نقاط شهری استان، شکاف و واگرایی بین ناحیه‌ای در سال 1385 نسبت به سال 1365 تا حدودی کاسته شده و یک نوع همگرایی و تجانس بین ناحیه‌ای در حال شکل گیری است.
مقاله پژوهشی
مسعود تقوایی؛ غلامحسین احسانی؛ اعظم صفرآبادی
دوره 20، شماره 3 ، آذر 1388، صفحه 45-62
چکیده
با گسترش مراکز شهری و رشد پدیده شهرنشینی، اشتیاق به سیاحت و سیر و سفر افزون شده است؛ به طوری که مشتاقان این امر با عنوان گردشگر در اقصا نقاط کره زمین امر گذران اوقات فراغت را تکامل بخشیده‌اند. بدین لحاظ توجه به ماهیت گردشگری و پیامدهای ناشی از آن لزوم تحقیق و مطالعه را در این موضوع بر مجامع علمی جهان آشکار کرده است. پژوهش حاضر ...
بیشتر
با گسترش مراکز شهری و رشد پدیده شهرنشینی، اشتیاق به سیاحت و سیر و سفر افزون شده است؛ به طوری که مشتاقان این امر با عنوان گردشگر در اقصا نقاط کره زمین امر گذران اوقات فراغت را تکامل بخشیده‌اند. بدین لحاظ توجه به ماهیت گردشگری و پیامدهای ناشی از آن لزوم تحقیق و مطالعه را در این موضوع بر مجامع علمی جهان آشکار کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و جایگاه برنامه‌ریزی چند بعدی در توسعه توریسم و اکوتوریسم منطقه خرو طبس انجام شده است. گرچه این منطقه از جاذبه‌های متعدد گردشگری برخوردار است، اما محرومیت‌های آن در سطوح مختلف، به خصوص در زمینه توسعه صنعت گردشگری نگران کننده است. به منظور توسعه و گسترش امر توریسم و اکو توریسم در منطقه، برنامه‌ریزی در این بخش امری ضروری است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش‌های تاریخی، توصیفی، اسنادی و میدانی است. برای تکمیل داده‌ها و اطلاعات از مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه کمک گرفته شده و پس از استخراج داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. همچنین از نرم‌افزارهای Excel و Corel Draw نیز استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که برنامه‌ریزی چند بعدی نقش مؤثری در توسعه و ساماندهی گردشگری منطقه خواهد داشت و رفع محرومیت و بهره‌گیری از پتانسیل‌های متنوع و متعدد منطقه خرو طبس جز با نگرش همه جانبه و برنامه‌ریزی چند بعدی میسر نخواهد شد.
مقاله پژوهشی
داریوش رحیمی
دوره 20، شماره 3 ، آذر 1388، صفحه 85-100
چکیده
بدون شک سیلاب به عنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته، با توجه به زمان تداوم بارش‌ها میزان خسارات ناشی از سیل در حوضه‌های کوچک بیشتر از حوضه‌های بزرگ است. برای بررسی وضعیت سیلاب در این حوضه، بارشهای کمتر از 24 ساعت و رگبارهای منفرد آن تجزیه وتحلیل گردید. میزان شدت بارش در دوره برگشتهای مختلف و زمان ...
بیشتر
بدون شک سیلاب به عنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته، با توجه به زمان تداوم بارش‌ها میزان خسارات ناشی از سیل در حوضه‌های کوچک بیشتر از حوضه‌های بزرگ است. برای بررسی وضعیت سیلاب در این حوضه، بارشهای کمتر از 24 ساعت و رگبارهای منفرد آن تجزیه وتحلیل گردید. میزان شدت بارش در دوره برگشتهای مختلف و زمان تداومی معادل زمان تمرکز از طریق روابط محاسباتی بر آورد گردید .حوضه فارسان جزیی از ابر حوضه کارون است. این حوضه با جمعیت 60000 نفر اقتصادی متکی بر کشاورزی (زراعت و باغداری)دارد . اراضی تحت کشت آبی آن به طور کامل بر روی تراستهای روخانه فارسان است که هرساله با رخداد سیلاب ،منابع آب وخاک حوضه تهدید میگردد و توسعه اقتصادی آن تحت تأثیر قرار میگیرد. با توجه به مقادیر شدت بارش و دبی راهکارهای اعمال مدیریت بحران مانند عملیات بیولوژیک در ارتفاعات،احداث سد مخزنی، ساحل سازی رودخانه برای جلوگیری و کاهش خسارات ناشی از سیلاب به اقتصاد کشاورزی حوضه پیشنهاد گردیده است.
مقاله پژوهشی
عباسعلی ولی؛ محسن پورخسروانی
دوره 20، شماره 3 ، آذر 1388، صفحه 119-134
چکیده
ژئومورفولوژی کاربردی بر سه محور برقراری پایداری مکفی منابع طبیعی، تخفیف خطرهای طبیعی و کاهش و تعدیل تأثیرهای تغییرات جهانی محیط استوار است. یکی از مهمترین چشم اندازهای ناهمواری در مناطق خشک نبکا است. نبکا در اثر عملکرد فرآیندهای بادرفتی و بیولوژیک به وسیله تجمع رسوبات تشکیلمی‌شود. درک ارتباطات اکوژئومورفولوژیک پیچیده در سیر تکامل ...
بیشتر
ژئومورفولوژی کاربردی بر سه محور برقراری پایداری مکفی منابع طبیعی، تخفیف خطرهای طبیعی و کاهش و تعدیل تأثیرهای تغییرات جهانی محیط استوار است. یکی از مهمترین چشم اندازهای ناهمواری در مناطق خشک نبکا است. نبکا در اثر عملکرد فرآیندهای بادرفتی و بیولوژیک به وسیله تجمع رسوبات تشکیلمی‌شود. درک ارتباطات اکوژئومورفولوژیک پیچیده در سیر تکامل چشم انداز نبکا میتواند در مدیریت تغییرات محیطی برای پیش بینی مراحل توالی، تعدیل بیابان زایی و تخریب اراضی، ارزیابی آثار تغییرات اقلیمی، بررسی آثار تغییر در نوع استفاده از اراضی، ایجاد و توسعه شرایط تشکیل پایداری سیستمهای مناطق خشک و نیمه خشک مؤثر واقع شود. در این پژوهش ارتباطات موجود بین خصوصیات رویشی گونههای Tamarix mascatensis ، Reaumuria turcestanica و mannifera Alhagi با مؤلفههای مورفومتری نبکا با استفاده از نتایج تحلیل رگرسیون خطی چندگانه در منطقه خیرآباد از محدوده حوضه آبریز کویر سیرجان ارزیابی شده است .عوامل توجیهگر ارتفاع یا مؤلفه عمودی نبکا در نبکاهای Ta . ma و Re . tu عوامل سه گانه ارتفاع گیاه ،قطر طوقه وتاج پوشش گیاه به ترتیب با ضرایب تبیین 720/0و737/0 است. عوامل متأثر در قطر قاعده نبکا یا مؤلفه افقی نبکا در نبکاهای Ta.ma تاج پوشش گیاه وقطر طوقه گیاه و در نبکاهای Re.tu عوامل تاج پوشش وارتفاع گیاه به ترتیب با ضرایب تبیین 655/0و531/0 است. در نبکاهای Al.ma تنها عامل دخیل شده برای توجیه ارتفاع و قطر قاعده نبکا عامل تاج پوشش گونه با ضرایب تبیین 586/0و625/0 است. در مورد عوامل مورفولوژِی گیاهی در توجیه عامل شیب دامنه نبکا تنها مدل بدست آمده برای نبکاهای Ta . ma است . در این مدل فقط عامل پوشش تاجی به عنوان متغییر مستقل دخیل شده است با توجه به نتایج تحقیق میتوان چنین استنباط کرد برای توجیه تشکیل و تکامل نبکا عامل فرمهای رویشی گیاهان مؤثر است. وجود ارتباطات متفاوت بین مؤلفههای مورفومتری نبکا و پوشش گیاهی حاکی از عملکرد متفاوت گونهها در توسعه نبکاست. شدت این ارتباطات حاکی از تکامل مکانسیمهای تطابقی گونههای تشکیل دهنده نبکا ست.
