پهنه بندی ایران بر مبنای دماهای حداقل

نویسندگان

چکیده

  پهنه بندی ایران بر مبنای دماهای حداقلچکیده   دماهای حداقل در ایران، بر مبنای آمار چهل ساله 44 ایستگاه سینوپتیک، با استفاده از روش ها و تکنیک های آماری، از جمله تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون مقایسه های چندگانه بونفرونی و معادله های رگرسیون چندگانه، مطالعه شد و بر مبنای تحلیل خوشه ای ( CA )، سطح ایران از نظر دماهای میانگین حداقل با استفاده از قابلیت های نرم افزارهای GIS ، به صورت سالانه و فصلی پهنه بندی گردید. همچنین برای میان یابی و برآورد نقطه ای تغییرات مکانی در قالب نقشه های دما و ضریب تغییرپذیری از روش کریجینگ استفاده شد. نتایج تحقیق، چهار پهنه متفاوت دمایی میانگین حداقل سالانه را برای کشور مشخص کرد که بررسی نقشه سالانه و نقشه های پهنه بندی فصلی، نقش عرض جغرافیایی را در توزیع دماها، بخصوص در نوار ساحلی جنوب بخوبی نشان می دهد، اما در سایر نقاط، بویژه منطقه شمال غرب و زاگرس، نقش ارتفاع بارزتر است. آزمون های آماری از جمله تجزیه و تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون مقایسه های چندگانه بونفرونی، درستی پهنه بندی ها را تأیید می نمایند. از سوی دیگر، مقادیر انحراف معیار و تغییر پذیری دماهای صبحگاهی در مناطق مرتفع بیشتر از مناطق پست است. مقایسه ضرایب β استاندارد، مدلهای رگرسیون چندگانه و نیز ضرایب همبستگی نشان می دهد که در تمام فصول و همین طور در طول سال، نقش ارتفاع در کنترل دماهای صبحگاهی، بیشتر از عرض جغرافیایی است. همچنین، بررسی ضرایب تعیین (2 r ) معلوم می دارد که نقش تلفیقی این دو عامل، ضمن آنکه در کل بسیار چشم گیر است، در توجیه تغییرات دماهای صبحگاهی زمستانه، بیشتر از دماهای تابستانه است. به عبارت دیگر، عوامل محلی ( عرض جغرافیایی و ارتفاع ) در کنترل دماهای حداقل دوره سرد سال نقش بیشتری دارند. در سطح کشور بین مقادیر ارتفاع و عرض جغرافیایی از یک سو و دماهای میانگین حداقل و حداقل مطلق سالیانه و فصلی از سوی دیگر، روابط معنی دار و معکوس در سطح01/0 مشاهده می شود. ضرایب رگرسیونی نشان می دهد که مقدار گرادیان دماهای میانگین حداقل سالانه در کشور، 9/5 درجه سانتیگراد کاهش در هر کیلومتر و بیشترین گرادیان فصلی مربوط به فصل پاییز به میزان 7/6 درجه سانتیگراد کاهش در هر کیلومتر بوده است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Zoning of Iran Based on Minimum Temperatures

نویسندگان [English]

  • B. Javadi
  • F. Mojarrad
چکیده [English]

  Abstract   Minimum temperatures in Iran were studied based on a forty years period data of 44 synoptic stations using statistical methods and techniques such as one-way ANOVA, Bonferroni’s multi comparison test and multivariate regression equations. Then the surface of Iran was classified annually and seasonally using GIS software capabilities and cluster analysis. Also kriging interpolation method was used for interpolating and estimating of temperature and it’s spatial variations in isotherm maps and CV (coefficient of variation) maps. The results of research specified four annual mean minimum temperature zones in Iran. Analyzing of annual and seasonal zoning maps obviously shows the role of latitude in distribution of minimum temperatures especially in the south coastal zone. But in other regions, especially in northwest region and Zagros Chain, the role of elevation is more important. Statistical tests such as one-way ANOVA and Bonferroni’s multi comparison test confirm the accuracy of zonings. On the other hand, standard deviations and CV values of matinal temperatures are more in high-elevation regions than low-elevation regions. Comparison of β standard coefficients of multivariate regression equations shows that the role of elevation in controlling of matinal temperatures is more than latitude in all seasons and also through the year. Also reviewing r2 coefficients reveals that the incorporate role of these two factors, whilst is very salient, has more importance in justification of winter matinal temperatures than summer ones. In other words, local factors (latitude and elevation) have more importance in controlling minimum temperatures of cold period of year. Inverse relations between elevation and latitude values of stations from one hand and annual and seasonal mean and absolute minimum temperatures on the other hand, are significant at 0. 01 level. Regression coefficients show that annual mean minimum temperatures gradient in the country is 5. 9˚C /1000m and the most seasonal gradient is 6. 7˚C /1000 m in autumn.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: zoning
  • Iran
  • mean minimum temperatures
  • matinal temperatures