تلفیق مدل همپوشانی شاخص‌های (IO) و تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در مکان‌یابی مراکز آموزشی (نمونه موردی: مدارس راهنمایی شهر کازرون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران *

2 ارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

  امروزه فضاهای آموزشی یکی از مهمترین کاربری‌ها در شهرها است و سطوح قابل توجهی از فضای شهر را به خود اختصاص می‌دهد. با توجه به فعالیت‌هایی که در این فضاها صورت می‌گیرد نسبت به سایر کاربری‌های خدمات شهری از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. شهر کازرون که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت کمبود مدارس راهنمائی و توزیع ناعادلانه آن به شدت احساس می­شود. هدف از انجام این تحقیق تعیین مکانهای مناسب و بعد از آن بهترین مکان برای احداث مدارس راهنمائی جدید در شهر کازرون است. روش پژوهش به کار گرفته شده در این مقاله، روش توصیفی- تحلیلی است. برای این منظور از سامانه اطلاعات جغرافیایی ) (GIS ، مدل همپوشانی شاخص‌ها( IO ) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) استفاده شده است. در این مقاله با بررسی و ارزیابی معیارهای موردنیاز در مکان یابی مدارس راهنمائی و به کارگیری نقشه‌های 1:2000 شهر کازرون، ابتدا با توجه به معیارهای لازم برای مدل­سازی مکانهای مناسب مدارس، نقشه‌های معیار تهیه و طبقه بندی مجدد ( Reclassification ) روی آنها انجام گرفت و بعد از آن به روش وزن دهی مقایسه‌ زوجی‌‌، که بخشی‌ از روش‌ AHP است‌، به هر یک از معیارها وزنی داده شد و با استفاده از مدل تهیه شده، لایه‌های اطلاعاتی به روش همپوشانی شاخص تلفیق و مناطق مناسب مشخص شد.در انتها نیز با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی( AHP )، 6 مکان برای احداث مدارس راهنمائی پیشنهاد گردید. همچنین بین این 6 مکان پیشنهادی، اولویت بندی انجام گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Location of educational centers Using Combined Overlap Index and Analytical Hierarchy Process (AHP) (The case study: the guidance Schools of Kazeroun city)

نویسندگان [English]

  • J. Mohammadi 1
  • H. Poorghayumi 2
  • M. Ghanbari 2
1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 M.A. of Geography and Urban Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Extended abstract
1- Introduction
Educational use is one of the most important uses through the physical body of cities and is importance for this issue. The existence of educational use is accounted as an index element through the urban areas (Zarabi et al., 2009:46). Nowadays, with regards to population invasion to big cities and due to construction of whole urban lands and insufficient positioning of municipal services especially in educational centers, several problems have been caused in the field of youth and students services. So, optimal positioning of educational centers is necessary (Mikaeili; 2009: 6).
 
 
According to the statistics of Fars educational organization within the year 1388, across the city of Kazeroun, there are only 31 schools with 4611 students. Now, the educational space of guidance schools is about 58005 m2 which is accounted as less than as 1percent.. This level of area in comparison with its optimum situation, 99117m2, shows 44112 m2 shortages (Consulting Engineers of Naghshe Mohit, 2009:53). So, the necessity of making new schools across the city of Kazeroun and their proper positioning is felt. 
 
2- Methodology
The descriptive- analytical method has been used in this research. All data have been collected by field observations, study of comprehensive models of Kazeroun city and educational organization of this city. Then, proper locations for constructing guidance schools were preceded using the GIS software and after information entry, data management and analysis them.
3- Discussion
In this research seven following data layers have been used in order to proper positioning of guidance schools of Kazeroun city; involving proximity to communication network, proximity to urban green space, proximity to residential centers, proximity to cultural centers, distance from available guidance schools, locating across the proper land use, locating on proper slope. Table 1 shows the Rating to information layers according to distance.

 

 
Table1. Rating to information layers according to distance





 
score


distance in meters




guidance Schools


Residential areas


Communication network


Cultural centers


Green spaces




10


900+


0-100


0-50


0-100


0-100




9


800-900


100-200


50-100


100-200


100-200




8


700-800


200-300


100-150


200-300


200-300




7


600-700


300-400


150-200


300-400


300-400




6


500-600


400-500


200-250


400-500


400-500




5


400-500


500-600


250-300


500-600


500-600




4


300-400


600-700


300-350


600-700


600-700




3


200-300


700-800


350-400


700-800


700-800




2


100-200


800-900


400-450


800-900


800-900




1


0-100


900+


450+


900+


900+





Reference: Authors.
 

 

For land use, has been rated the economical value and its proportion. For instance, sterile use is higher rated and commercial use is lower rated according to their lower and higher economical values, respectively. In the following, the optimal locations maps in order to build new guidance schools across the city of Kazeroun could be seen.

 

 
 
 

 
As shown in the map1, major proposed locations for guidance schools construction are located at suburbs; because of suburbs in comparison with other places have higher grants. Considering with the shortage of these places, the construction of guidance schools in proposed areas not only will affect the development of whole city of Kazeroun but also can help citizens access to educational services.
 
4- Conclusion
 There are several causes in positioning of educational centers (guidance schools), which their different aspect analysis are not been possible by traditional methods. Therefore, geographic information system is necessary for a great deal of information analysis. Also, analytical hierarchy process (AHP) and geographic information system (GIS) have a high efficiency in the field of guidance schools positioning. This efficiency is not related to the comparison and estimation different locations and optimal place selection according to mentioned criteria. After revealing the problems of guidance schools positioning of Kazeroun using GIS, , analytical hierarchy process (AHP) and index overlap model have been used in order to position new guidance school buildings. Ultimately lands which are located in the city limits of the legal and privacy of Kazeroun were leveled and six locations were investigated for new schools. Then, using AHP, these six locations were preceded and best place was detected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geographical information system (GIS)؛ Geographical information system (GIS)
  • Analytical hierarchy process (AHP)
  • Index overlap model (IO)
  • location
  • Guidance schools
  • Kazeroun؛ Analytical Hierarchy Process (AHP)؛ Index overlap model (IO)؛ Location؛ Guidance schools؛ Kazeroun
 
آل‌شیخ، ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر و ه‍لال‍ی‌، حسین و س‍ل‍طان‍ی‌، م‍ح‍م‍دج‍ع‍ف‍ر (1381): کاربرد GIS در عرصه‌های پخش سیلاب، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 4.
الماس‌پور، فرهاد (1379): کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل شبکه در مکانیابی داروخانه‌ها، منطقه مورد مطالعه: منطقه 6 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
پورمحمدی، محمدرضا، (1382): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
حسامیان، فرخ و اعتماد، گیتی و حائری، محمدرضا، (1378): شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، تهران.
خاکپور، براتعلی و ولایتی، سعدالله و کیانژاد، سید قاسم، (1386): الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل در طی سال­های 78-1362، مجله جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، شماره نهم، مشهد.
خنده‌رو، جواد، (1382): ارزیابی نحوه استقرار کاربری‌های آموزشی مقاطع راهنمائی و متوسطه شهر مشهد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
زبردست، اسفندیار، (1380): کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 10.
زنگی‌آبادی، علی و محمدی، جمال و صفایی، همایون و قائدرحمتی، صفر، (1387): تحلیل شاخص‌های آسیب پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله، نمونه موردی: مساکن شهری اصفهان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 12، زاهدان.
زیاری، کرامت‌اله، (1381): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد، یزد.
سازمان برنامه و بودجه فارس، (1375): سیمای فارس، ( کازرون)، انتشارات سازمان برنامه و بودجه فارس، شیراز.
سعیدنیا، احمد (1383): کاربری زمین شهری، کتاب سبز شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، جلد دوم، تهران.
سنجری، سارا، (1388): راهنمای کاربردی Arc GIS 9.2، انتشارات عابد، تهران.
صالحی، رحمان و منصور، رضاعلی، (1384): ساماندهی فضایی مکان‌های آموزشی، ( مقطع متوسطه) شهرزنجان به کمک GIS، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 52، تهران.
ضرابی، اصغر و غلامی بیمرغ، یونس و موسوی، سید علی، (1388): بررسی کاربری اراضی شهر نورآباد ممسنی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره اول، اصفهان.
ضرابی، اصغر و قنبری، محمد، (1389)، شهر سالم، مجموعه مقالات دومین همایش ملی شهر سالم، کد 75، سبزوار.
فرج‌زاده اصل، منوچهر، (1384): سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی توریسم، انتشارات سمت، تهران.
فرج زاده، منوچهر و رستمی، مسلم، (1383): ارزیابی و مکان گزینی مراکز آموزش شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، مطالعه موردی: شهرک معلم کرمانشاه، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 1، تهران.
کرمی، محمدرضا، (1382): مکان یابی هنرستان فنی و حرفه‌ای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
لاله پور، منیژه، (1381): بررسی کاربری اراضی در برنامه‌ریزی شهری با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد: کاربری­های آموزشی (مدارس ابتدایی) منطقه 8 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
مهندس مشاور نقش محیط، (1383): طرح تفضیلی شهر کازرون، شهرداری کازرون.
میکائیلی، رضا، (1383): تعیین الگوی مکانیابی فضاهای آموزشی شهر ساری با استفاده از توانمندی‌های(GIS)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، تهران.
نظری عدلی، سعید و کوهساری، محمدجواد، (1386): تلفیق منطق بولین و تحلیل سلسله مراتبی( AHP) با استفاده از GIS، نشریه شهرنگار، سال هفتم شماره 40، تهران.
Lotfi, Sedigheh and Koohsari, M.J. (2009): Analyzing accessibility dimension of urban quality of life: where urban designers face duality between subjective and objective reading of place, social indictors research (2009) 94: 417-435.
Ngai, E, W.T.E. W.C, Chan, )2005(, evolution of knowledge management tools using AHP, expert systems with applications.
Richard L. Church. (2002), Geographical information systems and location science, Computer & Operations Research 29.
www.farsedu.ir
www.sci.org.ir