تحلیل تطبیقی سطح و میزان توسعه یافتگی اجتماعی شهرستان‌های استان هرمزگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

  هدف اصلی برنامه ریزی منطقه‌ای در کشورهای مختلف تحقق توسعه و کاهش نابرابریهای منطقه‌ای و نیل به توسعه پایدار است. گام نخست درحل مسائل ناشی ازعدم تعادل‌های منطقه‌ای شناخت وسطح بندی مناطق از نظربرخورداری در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، زیربنایی، ارتباطات، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، درمانی، آموزشی، وغیره است. لازمه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر به لحاظ توسعه است. این تحقیق تلاش دارد با بهره گیری از روش‌های اسنادی، تحلیلی و علی و با استفاده از روش تحلیل عاملی، با بکاربردن ۳۸ شاخص آموزشی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی، زیر بنایی و ارتباطی شهرستان‌های استان هرمزگان را از لحاظ میزان توسعه یافتگی رتبه بندی نماید. در این مقاله ابتدا ضمن تشریح تکنیک تحلیل عاملی و با استفاده از نرم افزار spss. ۱۶ شاخص‌های مورد مطالعه به ۵ عامل تقلیل یافته و به صورت ترکیبی در عوامل معنی دار ارائه گردیده است. سپس بر اساس نتایج حاصله (امتیازات عاملی) با بکار گیری روش تحلیل خوشه‌ای، سطح بندی شهرستان‌های استان هرمزگان در گروه‌های همگن و مشابه به لحاظ میزان توسعه یافتگی هر یک از آن‌ها صورت پذیرفته است. نتایج حاصله از این تحقیق نشان می‌دهد که پراکنش سطوح توسعه نامتعادل بوده وبین شهرستان‌های استان هرمزگان ازنظرتوسعه یافتگی ناهماهنگی دیده می‌شود و این تفاوت وپراکندگی دربخشهای مختلف آموزشی، بهداشت و درمان، فرهنگی، ارتباطات و رفاهی وزیربنایی وجود دارد. به طوری که شهرستان‌های ابوموسی، پارسیان، بندرعباس توسعه یافته و شهرستان‌های بستک، لنگه، حاجی آباد در حال توسعه و شهرستان‌های خمیر، رودان، قشم کمترتوسعه یافته و شهرستانهای جاسک و میناب در سطح محروم هستند. راهکارهای این تحقیق می‌تواند در بهینه سازی وضع موجود و ساماندهی سطوح توسعه در این استان مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining and Analysis the Development levels and Degree of Townships in Hormozgan Province

نویسندگان [English]

  • M. Taghvaei 1
  • M. Saboori 2
1 Professor of Geography and Urban Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Ph.d Student of Geography and Rural Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Extended Abstract
1- Introduction:
The main goal of regional planning in different countries is reaching to develop and decrease regional imbalance and achieving to sustainable development. First pace to solve the problem of regional imbalances is knows the ranking of regions in case of development in various fields such as economic, fundamental communication, social, cultural, medical and education and so on. Knowing the levels of townships development of Hormozgan Province as one of deprived region in Iran is the goal of this article for planning and leading necessary facilities to invest and decrease the imbalances. This article tries to rank the townships of Hormozgan Province in case of development degrees using factor analysis and 38 values of educational, cultural, fundamental and communicational degrees and tries to
 study them in equal groups in order to future planning and removing imbalances and organizing suitable space for scientific basic. The main hypotheses of this article are: 1. there is any imbalance and different disharmonic development between townships of Hormozgan province in case various indicators. 2. Most of the townships are in levels of less development and deprived. 3. Eastern townships are more deprived and less development than Western ones. 4. Development in province is poor and Bandar Abbas as the center of this Province has the most social facilities and services.
 
2- Methodology
According to the subject and components, this article is a combination of documentary-analytic and causal method. Statistical social of this article is all of 11 townships in the Province. In this article, after classification and information analysis, using statistical methods, factor analysis, cluster analysis lead to determine the development levels and degree of townships in the Province. First, with explanation of factor analysis technique and using SPSS.16 software, indices of studied subjects decrease to 5 factors and were showed as combination of factors. Then according to the results, and using cluster analysis, ranking the townships of Hormozgan province in equal and similar groups in case of development levels was done
 
3- Discussion
The result lessens 38 indices to 5 factors that finally cover 90.04 percent of variance. In other words, these 5 factors have been caused 90% differentiating place points. First factor: this factor called as an educational one. The value of this factor is 20/6 that individually can computes and explains the 51/7 percent of variance and in this factor there are 23 indices that have the most effectiveness among these 5 factors. Second factor: This factor can individually explains 12/94 of all variance and the value of this factor is 5/17. It was called cultural factor. Third factor: this factor is about 11/7 percent of variance and explains the different among places and the values of it is 4/406. It is communicational factor. Fourth factor: this factor explains 7/8 percent of variance and has the value of 3/15. It was called rural medical facilities. Fifth factor: this factor explains 6/3 of variance and has the value of 2/53. It was welfare factor. By comparison development levels, have been understood that Abomousa with score of 2/812 and jask with score of -3/79 are up and down in this level and it shows that there is a disharmonic and imbalance among townships. This result confirms our first hypotheses. Among these 11 townships, Abo Mousa, Parsian and Bandar Abbass with 39% of province population are more developed and Bastak, Lengeh and Haji Abad with 17% of province population are mid-developed and Khamir, roudan and Qeshm with 18% of province population are less developed and Minab and Jask with 24% of province population are deprived townships. This confirms second hypotheses. Minab and Jask with maximum of deprived degree are in the east of the province and as with going to the east the level of development lessen and this confirms third hypotheses. Bandar abbas as center of the province has 36% of province population and has score 2/731 that is in high level of development that confirms the fourth hypotheses. By affecting natural, economical, social and political factors, development in this province is imbalance and polar. Less suitable investment in eastern, western and northern places of the province has been caused some disharmonic and imbalances.
 
4- Conclusion
The results of this article showed that the development levels are imbalance and among the townships in Hormozgan, there is disharmonic in case of development level and degree and these differences are seen in different parts such as education, medical, culture, communication and welfare. Abo Mousa, Parsian and Bandar Abbas are more developed and Bastak, Lengeh and Haji Abad are mid-developed and Khamir, Roudan and Qeshm are less developed and Minab and Jask are deprived. Techniques of this article can cause the enrichment of current and organize the levels of developments in this Province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Factor Analysis
  • Cluster analysis
  • index of development
  • level of development
  • Hormozgan Province
آسایش، حسین و استعلاجی، علیرضا(1382)، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای(مدلها، روشها و فنون) دانشگاه آزاد اسلامی.
افشارسیستانی، ایرج(1378)، شناخت استان هرمزگان، انتشارات هیرمند.
امینی، نجات و یدالهی، حسین و اینانلو، صدیقه(1385) رتبه بندی سلامت استانهای کشور، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 20.
تقوایی، مسعود و نوربخش، سید حسن و زنگی آبادی، علی(1380)، سطح بندی میزان توسعه شهری استان چهار محال و بختیاری با استفاده از تکنیکهای پیشرفته تحلیل عاملی و خوشه ای، سپهر، شماره62.
توفیق، فیروز(1372)، تحلیل عاملی و تلفیق شاخص های منطقه ای، مجله آبادی شماره 10.
جمعه پور، محمود(1385)، مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی: دیدگاه و روشها تهران، انتشارات سمت.
حسین زاده دلیر، کریم(1383)، برنامه ریزی ناحیه ای، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف(1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، یزد، انتشارات علم نوین.
رضوانی، محمدرضا(1383)، سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی در شهرستان سنندج، مجله جغرافیا وتوسعه ناحیه ای، مشهد، دانشگاه فردوسی، شماره سوم.
رهنما، محمد رحیم(1372)، سطح بندی نظام شهری و توسعه منطقه ای نمونه استان خرا سان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی شماره 32.
زیاری، کرامت الله(1388)، اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه تهران.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان هرمزگان، سالنامه آماری استان هرمزگان 1385.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان هرمزگان، سالنامه آماری استان هرمزگان1386.
غفاری، احمد(1383)، توانمندیهای اقتصادی استان هرمزگان، استانداری هرمزگان، چاپ صنوبر.
کرلینجر، فرد(1376)، پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، انتشارات آوای نور.
کلانتری، خلیل(1380)، برنامه ربزی و توسعه منطقه ای(تئوریها و تکنیکها)، تهران، انتشارات خوشبین.
کلانتری، خلیل(1387)، پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی _ اقتصادی با استفاده از نرم افزار spss، تهران: نشر شریف.
کلاین، پل(1380)، راهنمای آسان تحلیل عاملی ترجمه سید جلال الدین صدرالسادات و اصغر مینایی، تهران، انتشارات سمت.
طالبی، هوشنگ و زنگی آبادی، علی(1380)، تحلیل شاخص ها و تعیین عوامل مؤثر در توسعه انسانی شهرهای بزرگ کشور، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره60، مشهد.
منصورفر، کریم(1385)، روشهای پیشرفته آماری همراه با برنامه های کامپیوتری، انتشارات دانشگاه تهران.
موسوی، میر نجف و حکمت نیا، حسن(1384)، تحلیل عاملی و تلفیق شاخص ها در تعیین عوامل مؤثر بر توسعه نواحی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، پائیز و زمستان.
Rondinelli, D.A. (1985),applied method of regional analysis, boulder and London,west view press.