بررسی و تحلیل همدید شدیدترین توفان‌های سیاه و گرد و غباری در فصول مختلف استان یزد

نویسندگان

هیئت علمی

چکیده

یکی از مخاطرات طبیعی که امروز موجب سلب آسایش مردم به ویژه در نواحی خشک و بیابانی جهان و ایران می شود، توفان‌های گرد و غباری است. در این پژوهش با استفاده از داده‌های سمت و سرعت باد، دید افقی، فشار، دما، رطوبت، ابر و پدیده گرد و غبار ایستگاه‌های همدیدی منطقه، نقشه‌های همدیدی سطح زمین، ترازهای 850، 500 هکتوپاسکال، امگا، بردار باد،رودباد،وزش رطوبتی و چرخندگی و داده‌های جو بالای ایستگاه یزد، توفان‌های سیاه و گرد و غباری سطوح پایین جو استان در 17 دوره انتخابی نمونه در طول سالهای 1989 تا 2009 بررسی شده است. با توجه به این که این توفان‌ها در سه فصل رخ می دهند آنها را به سه فصل سال تقسیم و شدیدترین آن‌ها از نظر کاهش دید افقی، تندی باد و فراگیر بودن در سطح استان تحلیل شده است. نقشه‌های مورد نیاز از دو روز قبل از شروع گرد وغبار تا روز اوج آن از پایگاه داده‌های NCEP/NCAR اخذ گردید و در نرم افزار GrADS ترسیم شد. نتایج تحقیق سه نوع توفان گرد وغبار و بادهای شدید در فصول پاییز، ‌زمستان و بهار را نشان می دهد. نوع اول توفان پاییزی (توفان 2 اکتبر 1997 ) وجود گرادیان فشار بین جنوب و نواحی مرکزی ایران و وجود ناوه ای با دامنه ای عمیق در ترازهای 850 و 500 هکتو پاسکال در غرب ایران و استان یزد است که این ناوه نتوانسته از نظر دما و رطوبت به خوبی تغذیه شود. نوع دوم توفان زمستانی(توفان 22 فوریه 2009 )در اثر وجود مرکز کم فشار سطح زمین بر روی استان یزد و همراهی آن با ناوه‌های عمیق سطوح بالایی و همچنین گذر جبهه سرد از استان و برخورد توده هوای سرد پشت جبهه با توده هوای گرم حاکم بر منطقه است. نوع سوم توفان بهاری (توفان 29 مه 2003 ) استقرار سلول کم فشار در سطح زمین، کج شدگی محور ناوه سطوح فوقانی جو در غرب ایران و حرکت سریع آن و ارسال امواج کوتاه بر روی ایران مرکزی و استان یزد به همراه عبور جبهه سرد ضعیف و خشک از شمال غرب سبب ایجاد جریان‌های شدید بالا رو، ‌ناپایداری زیاد هوا و توفان سیاه و گرد وغبار بسیار شدید در استان یزد شده و دید افقی را به صفر رسانده است. بیشتر این توفان‌ها در ساعت‌های بعد از ظهر و در ماه مه رخ داده و بادهای شدید آن عمدتاً از غرب تا شمال غرب می‌وزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study and Synoptic Analysis of the Strongest Black Duststorms in Different Seasons: Yazd Province

نویسندگان [English]

  • K. Omidvar
  • K. Omidvar
چکیده [English]

Study and Analysis of Synoptic of Dust and Black Storms in Yazd Province

Extended Abstract
1-Introduction
One of the natural hazards resulted in great damages in dry and wild regions of world and Iran annually is the occurrence of dusty and black storms. Due to Iran geographical situation in arid and semiarid zone of the world, this country is continually exposed to local and synoptic dust systems. Yazd province is also exposed to various dust systems and this destructive phenomenon because of climatic and geographical conditions and adjacency to deserts in neighbor countries. Therefore, the knowledge of this phenomenon can be an efficient step towards its destructive effects, in particular in stabilizing smooth sands within this region.
2-Data and Methods
In this research, using wind direction and speed data, horizontal view, pressure, temperature, humidity, could and dust phenomenon in synoptic stations, synoptic maps in the ground surface, 850 and 500 hpa levels, omega, wind vector, wind stream, humid blowing and cyclone and atmospheric data above Yazd station, dusty and black storms in low atmospheric levels were studied during 17 stages in selecting the sample in 1989-2009 years. The necessary maps were taken since two days before starting dust until its peak from NCEP/NCAR databases and drawn in GrADS software.
3-Result and Discussion
The results of the research show three dust storm patterns and strong winds during three autumn, winter and spring seasons.
The first is autumn pattern (storm October 2, 1997) in which there are pressure gradient between south and central areas of Iran and a hod with deep amplitude in 850 and 500 hecto-pascal levels in western Iran and Yzad province which it couldn’t be fed well in terms of temperature and humidity. The passage of hod and releasing its energy and long term dryness in summer across this region resulted in blowing strong winds and dust storm in this province, especially in Yazd-Ardekan plain. The second is winter pattern (storm February 22, 2009) due to the presence of low-pressure center over the ground and along with deep hods in high levels as well as the passage of cold front through the province and the contact between cold air mass behind front and warm air mass dominant over region. After passing the cold front, sudden downfall of cold air can increase wind speed greatly in dry atmosphere and reduce horizontal view and the occurrence of dust storm in this region. The third is spring pattern (storm may 29, 2003) in which deployment of low pressure cell on the surface of the ground, tilting hod hinge in the upper levels of atmosphere across western Iran and its quick movement and sending short waves through central Iran and Yazd province along with the passage of cold dry and weak front from western north resulted in upward strong flows, high air instability and very serious dust and black storms in Yazd province and get to zero the horizontal view.
4-Conclusion
The results of the research show three dust storm patterns and strong winds during three autumn (storm October 2, 1997), winter (storm February 22, 2009) and spring (storm may 29, 2003) seasons.
The majority of such storms occur in afternoon hours and in may month and its strong winds mostly blow from west to western north.
Keywords: Dust, Storm, Synoptic Map, Trough , Yazd Province

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust
  • Storm
  • Synoptic Map
  • Trough
  • Yazd province