راهبردهای توسعه گردشگری بخش رودبار قصران، شهرستان شمیرانات با استفاده از تکنیک Qspm

نویسندگان

دانشگاه خوارزمی

چکیده

1- مقدمه توسعه گردشگری به عنوان مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی تأثیر بسزایی در تقویت بنیان‌های اقتصادی جوامع دارد.توسعه این صنعت موجب تنوع درآمدها، کاهش ناهماهنگی در اقتصاد، تولید ارز و ایجاد اشتغال می‌گردد.کشور ایران از جنبه جاذبه‌های گردشگری، آثار باستانی و زیبایی‌های طبیعی با کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری برابری می‌کند. به گونه‌ای که از لحاظ جاذبه-های اکوتوریستی در میان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد. حال آنکه این صنعت نقش بسیار ناچیزی در اقتصاد کشور ایران ایفا می‌کند. بخش رودبار قصران یکی از نواحی است که دارای قابلیت‌های زیادی برای توسعه گردشگری می‌باشد. رودبار قصران از لحاظ جایگاه جغرافیایی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی (پتانسیل‌ها و استعدادهای طبیعی) می‌باشد. این پتانسیل‌ها و قابلیت‌های طبیعی می‌تواند شرایط را برای توسعه گردشگری فراهم نماید به گونه‌ای که می‌توان این منطقه را منطقه‌ای مستعد برای تبدیل شدن به یک بخش توریستی لحاظ نمود. حال آنکه به دلیل عدم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های صحیح، منابع طبیعی و قابلیت‌های گردشگری بی‌استفاده و بدون ارزش باقی مانده ‌است. در این پژوهش سعی شده است که با مطالعه بخش رودبار قصران راهبردها برای توسعه گردشگری با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و مدل‌های تصمیم‌گیری از جمله تکنیک (SWOT) و (QSPM) ارائه گردد. 2- روش شناسی الگوی پژوهش کاربردی می‌باشد. بنابراین جزء تحقیقات هدفگراست. روش حاکم بر پژوهش نیز پیمایشی- توصیفی و بهره‌گیری از روش دلفی می‌باشد. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای، روش مشاهده مستقیم و روش-های میدانی استفاده شده است. در نهایت برای دست‌یابی به اهداف و سوال‌های پژوهش تهیه، تدوین و تکمیل پرسشنامه در قالب طیف لیکرت صورت گرفت. جامعه آماری در این پژوهش به سه جامعه مسئولان، گردشگران و بومیان تقسیم شده است. نمونه گیری جامعه اول از بین مسئولان و کارشناسان می‌باشد که با توجه به تعداد کم مسئولان در سطح رودبار قصران برای اکثر آن‌ها (تعداد 20 پرسشنامه) تهیه گردید. جهت نمونه‌گیری از بین گردشگران برآوردی طی یک روز تعطیل در تابستان از میزان گردشگران ورودی به بخش رودبار قصران (طبق نظر مسئولین) که معادل با حدود 50000 نفر بوده صورت گرفت و سپس از میان آن‌ها تعداد 381 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه‌‌گیری در این نوع از جامعه به صورت تصادفی ساده بوده است. در مورد بومیان نیز با توجه به این که ساکنان ثابت بخش رودبار قصران 17582 می باشد، تعداد 375 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری در این نوع جامعه خوشه‌ای می‌باشد. در این روش محدوده مورد پژوهش به خوشه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم شده و از هر خوشه 2 روستا یا شهر انتخاب و به صورت تصادفی ابزار در آنجا اجرا گردید. به منظور بررسی قابلیت‌ها و محدودیت‌های توسعه گردشگری رودبار قصران پنج بعد زیست‌محیطی شامل 18 گویه، کالبدی و زیر‌ساختی 11 گویه، اجتماعی – فرهنگی 12 گویه، اقتصادی 10 گویه و مدیریتی- نهادی 10 گویه در نظر گرفته شده است. برای ارائه راهبردها از چارچوبی سه مرحله‌ای شامل: الف: مرحله ورود اطلاعات که خود شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و عوامل خارجی (EFE) می‌باشد استفاده شده و به منظور تعیین ضریب هر یک از عوامل و تصمیم‌گیری پیرامون عوامل راهبردی با اهمیت بالا و پایین از نظرات گروه دلفی استفاده شد، تا نتایج حاصل از ماتریس‌ها برای اخذ نمره نهایی به کار گرفته شود. ب: مرحله بعد که تطبیق می‌باشد اقدام به تشکیل ماتریس SWOT در قالب راهبردهایST ، WO، SO ،WT نموده و در همین مرحله ماتریس داخلی و خارجی (IE) تدوین می‌گردد. ج: در مرحله سوم که تصمیم‌گیری می‌باشد با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی ارائه راهبردها برای بهبود عملکردی استخراج می‌گردد. 3- بحث در مرحله ورود اطلاعات برای ارایه راهبردها و پس از تجزیه و تحلیل ماتریس ارزیابی درونی و بیرونی، در میان عوامل درونی 1 Sیعنی وجود جاذبه‌های طبیعی ویژه (آبشار، جنگلهای، رودخانه‌ها و دره‌های زیبا و گونه‌های متراکم گیاهی و جانوری) و 1W یعنی وجود دامنه‌های برف گیر در معرض سقوط بهمن و ریزش در اولویت اول قرار گرفتند. در میان عوامل بیرونی نیز 1 Oیعنی وجود آب و هوای مناسب جهت توسعه فعالیت‌های گردشگری به عنوان مهم‌ترین عامل بیرونی شناخته شد. در مرحله دوم برای ارایه راهبردها با توجه به جمع امتیازهای نهایی ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی که به ترتیب 75/2 و 73/2 بود نشان داد که وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران در حالت متوسط قرار دارد. در این مرحله و با توجه به وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران اولویت و اهمیت راهبردهای بازنگری و پس از آن راهبردهای تهاجمی/ رقابتی آشکار گردید. در مرحله سوم برای ارایه راهبردها با مقایسه جمع مجموع نمره‌های جذابیت هر یک از راهبردها آنها را بر مبنای اولویت به ترتیب از نمره جذابیت بالا به نمره جذابیت پایین و با توجه به یک بازه زمانی قابل تعریف، برای توسعه گردشگری اولویت بندی نموده و هر راهبردها را بایستی با توجه به تقدم اولویتشان به اجرا درآورد. در این مرحله، راهبرد 3SO یعنی حفاظت، گسترش و توسعه جاذبه‌های طبیعت گردی به عنوان بستر اصلی گردشگری بخش رودبار قصران برای افزایش مدت اقامت گردشگران و 4SO یعنی استفاده از قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بخش رودبار قصران جهت ایجاد فرصت‌های جدید شغلی و افزایش سطح درآمد بومیان هر دو با مجموع امتیاز جذابیت نهایی 01/3 به عنوان مهم ترین راهبردها در اولویت اول قرار گرفتند. 4-نتیجه گیری برای ارایه راهبرد و راهبردهای مناسب باید به بررسی مسئله و سوالات پژوهش و شناخت ابعاد آن پرداخت. علاوه بر این بایستی به شناسایی عوامل خارجی (فرصت‌ها و تهدید‌ها) و عوامل داخلی (ضعف‌ها و قوت‌ها) و شناخت وضعیت گردشگری منطقه پرداخت. مجموعه این عوامل به همراه قابلیت‌های گردشگری بخش رودبار قصران و سیاست‌ها و امکانات خاص موجود می‌توانند در انتخاب راهبردهای توسعه گردشگری موثر واقع گردد. پس از بررسی‌ها و ارزیابی-های صورت گرفته از مرحله ورودی ارایه راهبردها، اهمیت بعد زیست محیطی و طبیعی در میان عوامل درونی و بیرونی نسبت به سایر ابعاد مشخص گردید. در مرحله تطبیق با توجه به میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل داخلی و میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل خارجی، نشان داد که موقعیت گردشگری در وضعیت متوسط قرار دارد. در مرحله سوم که مرحله تصمیم گیری می‌باشد با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی جذابیت نسبی راهبردها مشخص گردید. در پایان این مرحله نتیجه‌ای که حاصل گردید اهمیت راهبردهای بازنگری و رقابتی/ تهاجمی را برای توسعه گردشگری رودبار قصران نسبت به سایر راهبردها نشان داد. سایر راهبردها نیز در اولویت‌‌های دوم و سوم قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The tourism development strategies QasranRudbar, city Shemiranat using technique Qspm

نویسندگان [English]

  • J. malekan
  • A. movahed
KHarazmi University of Tehran
چکیده [English]

1-Introduction Development of tourism as the series of economic activities has an important affect in the economic basis of societies. Development of this industry has a sequence as diversity in outcomes, decreasing of economic instabilities, production of exchange and creating jobs. Iran in position of tourism attraction, archeological sites and natural beauties has an equal situation with developed countries and stays in the ranking of the best ten touristic countries. Yet, this industry has an inconsiderable role in Iran economy. In geographical view, RudbarQasran contains particular natural potentials. The natural potentials and capacities can provide a suitable situation for development of tourism. These potentials are in such position that this area can be transform as a touristic section. However due to lack of proper planning and policy, natural resources and tourism potential remains useless and without value. This research is an attempt to study strategies for tourism development of QasranRudbar sector using decision-making techniques and models (SWOT and QSOM). 2- Methodology Research paradigm is practical thus, the research is goal orientate. Prevailing methods of survey is research descriptive and utilizes of the Delphi method. For data collection library methods, direct observation and field methods have been used. Finally to achieve the objectives of the research, compilation and completion of the questionnaire in Likert format took place. The populations in this study are divided to three community official, tourists and natives. Sampling of first community which is officials and experts considering of few officials in QasranRudbar, for most of them (20 questionnaires) was prepared. For sampling of tourists an estimate during the summer holiday of incoming tourists to QasranRudbar was performed, (by the authorities) which was equivalent to about 50000 people, and among them, 381 people were chosen by the Cochran formula. Sampling method in this research was random. About the natives, according to the fixed part of QasranRudbar is 17582, 375 was chosen by Cochran formula. Samplingmethods of this population is cluster. In this method research area divided into North, East, West and Central clusters and from each cluster two village or town where selected and there the tools was implemented randomly. To investigate the capabilities and limitation of tourism development in QasranRudbar five aspects consist environment 18 items, structural and infrastructural 11 items, social-cultural 12 items, economic 10 items and management-institutional 10 items, have been considered. For guidelines submission three-stage framework was used. A: The input stage consists of internal factors evaluation matrix (IFE) and external factors evaluation (EFE) are used. In order to determine the coefficient of each factor and determine the strategic placement of the top and bottom views of the Delphi Group were used to results of the matrixto be used to obtain the final score. B: In the next step, which is implementation, SWOT matrix, in WT, SO, WO, ST strategies, was formed and at this step internal and external matrix (IE) is developed. C: The third step that is decision making, using quantitative strategic planning matrix to provide guidelines for improving performance are derived. 3- Discussion In data entry step for providing strategies and after the matrix analysis of internal and external among the internal factors S1 the natural attraction (waterfalls, forests, rivers and beautiful valleys and dense plant and animal species) and W1 the avalanche and downfall prone slopes were placed at first priorities. Among external factors, O1 the perfect climate for the development of tourism activities were identified as the most important external factor. In second stage for providing strategies according to the total score of the final matrix, evaluation of internal and external factors that were 2.75 and 2.73, showed that the tourism sector of QasranRudbar is in the medium statues. At this step according to the tourism situation of QasranRudbar sector priorities and importance of revisions strategies and subsequent aggressive-competition strategies was evident. At third stage for providing strategies by comparing the total attractiveness score of each strategies were ranked on the basis of attractiveness from high to low, with consideration of a definable period, prioritized for tourism development and each strategies should be given priority to implement. In this stage protection strategies SO3, development of ecotourism attraction as the main platform of QasranRudbar sector for increased duration of staying of tourists, and using capabilities and potentials of natural, historical and cultural SO4 of QasranRudbar sector to create new opportunities for the natives employment and income levels, both with final total attractiveness score 3.01 as the most important strategies is in priority group. 4- Conclusion For providing appropriate strategies have to investigate and understand theresearch questions problems. Moreover, should identifying the external factors (opportunities and threats) and internal factors (strengths and weaknesses) and identifying the tourism situation of the sector. These factors, along whit the ability of the tourism in QasranRudbar sector and policies and specific features can be useful in tourism development strategies selection. Aftar investigations and devaluations have been presented in the input stage strategies, the importance of the natural environment and the internal and external factors than the other dimensions were determined. In the match stage according to the mean total of the final score of internal and external factors, showed that the tourism situation is in average state. The third stage is the stage of deciding, using quantitative strategies planning matrix relative attractiveness of strategies was determined. At the end of this stage the results that obtained showed the importance of reviewing and competitive-aggressive strategies for QasranRudbar tourism development than other strategies. Other strategies were in the second and third priorities

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Strategies
  • Tourism Development
  • SWOT
  • Qspm
  • QasranRudbar