عبدالمجید محمدی؛ بهلول علیجانی؛ بهلول علیجانی؛ پیمان محمودی؛ عبدالرئوف شاهوزئی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 1-16
چکیده
بارش به عنوان مهمترین عنصر اقلیمی همواره در سرزمین ایران از پیچیدگی های خاصی برخوردار بوده است. این پیچیدگی ها که بیشتر ناشی از موقعیت جغرافیایی این سرزمین پهناور بوده است باعث گردیده است که بارش از توزیع زمانی و مکانی یکنواختی برخوردار نباشد.
هدفی که این تحقیق در پی دست یافتن به آن است تعیین تداوم های دو، سه و چهار روزه بارش در ایران ...
بیشتر
بارش به عنوان مهمترین عنصر اقلیمی همواره در سرزمین ایران از پیچیدگی های خاصی برخوردار بوده است. این پیچیدگی ها که بیشتر ناشی از موقعیت جغرافیایی این سرزمین پهناور بوده است باعث گردیده است که بارش از توزیع زمانی و مکانی یکنواختی برخوردار نباشد.
هدفی که این تحقیق در پی دست یافتن به آن است تعیین تداوم های دو، سه و چهار روزه بارش در ایران زمین و تعیین ساختار احتمالی آن با استفاده از تعیین بهترین مرتبه زنجیره مارکوف و برازش آن بر داده های بارش در این سرزمین پهناور است.
برای دستیابی به این هدف، داده های مربوط به بارش روزانه 44 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک برای یک دوره 25 ساله (2005-1981) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. سپس با استفاده از مدل های مرتبه یک، دو و سه زنجیره مارکوف، پارامترهای تداوم بین بارش های دو روزه، سه روزه و چهار روزه محاسبه گردید.
نتایجی که از این تحقیق حاصل آمد عبارتند از اینکه :
• تداوم بارش های سه روزه ایران خاصیت خود همبستگی نداشته و از لحاظ ساختار احتمالاتی زنجیره ای از دسته های بینوم مستقل به شمار می آیند.
• تداوم بارش های چهار روزه به جز نوار شمالی ایران خاصیت خودهمبستگی نداشته و این زنجیره نیز جزء سری های بینوم مستقل می باشند.
• بهترین مدل آماری از میان سه مدل استفاده شده جهت بررسی تداوم بارش های ایران زمین در دوره سرد سال مدل زنجیره مارکوف مرتبه اول دو حالته می باشد .
• اما در دوره گرم سال پارامتر تداوم برای بارش های سه و چهار روزه به جز برای نواحی جنوب غربی دریای خزر برای دیگر نواحی ایران وابستگی وجود ندارد.
• مدل مناسب جهت تحلیل تداوم روزهای بارش در ایران زمین در دوره گرم سال، مدل زنجیره مارکوف مرتبه اول دو حالته می باشد.
فرزانه دستا؛ کرامت‌ا... زیاری؛ محمود قدیری
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 17-36
چکیده
از موضوعات حیاتی قرن بیست و یکم در ارتباط با پایداری شهر، الگوی رشد شهر است. الگوی رشد شهر به عنوان الگوی فضایی فعالیت‌های انسان در برهه خاصی از زمان تعریف می‌شود و به دو دسته اصلی گسترش افقی یا پراکنده و الگوی شهر فشرده تقسیم میگردد. شناخت الگوی توسعه کالبدی شهر به منظور هدایت آن در راستای پایداری شهری امری اساسی است. در این ارتباط ...
بیشتر
از موضوعات حیاتی قرن بیست و یکم در ارتباط با پایداری شهر، الگوی رشد شهر است. الگوی رشد شهر به عنوان الگوی فضایی فعالیت‌های انسان در برهه خاصی از زمان تعریف می‌شود و به دو دسته اصلی گسترش افقی یا پراکنده و الگوی شهر فشرده تقسیم میگردد. شناخت الگوی توسعه کالبدی شهر به منظور هدایت آن در راستای پایداری شهری امری اساسی است. در این ارتباط شهر یزد در دهه‌های اخیر رشد زیادی را تجربه نموده که بررسی الگوی گسترش آن، جهت نیل به توسعه پایدار و تدوین سیاست‌های مناسب ضروری است. بر این اساس، با طرح مسئله چگونگی تحولات فرم فیزیکی شهر یزد و در ادامه با تدوین چارچوب نظری تبیین‌کننده آن، دو فرضیه ارائه گردید: 1) به نظر می‌رسد توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در شهر یزد طی سالهای 1375 تا 1390 نامتعادل‌تر شده است؛ 2) به نظر می‌رسد از نظر میزان تجمع و پراکندگی جمعیت و فعالیت؛ شهر یزد طی سالهای 1375 تا 1390 به سمت پراکندگی پیش رفته است و گرایش چندانی به سمت تمرکز ندارد. در چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی جهت آزمون فرضیه اول از ضرایب آنتروپی و جینی و برای آزمون فرضیه دوم نیز از ضرایب موران و گری و G عمومی استفاده شد. داده‌های مورد نیاز نیز به روش کتابخانه‌ای و مراجعه به سازمان‌های مربوطه گردآوری شد. نتایج ضمن رد فرضیه اول نشان داد که توزیع فضایی جمعیت و اشتغال متعادل‌تر شده است اما تراکم پایین این دو پارامتر در سطح شهر، بیانگر پراکنده‌تر شدن الگوی رشد شهر می‌باشد. نتایج تحلیل مرتبط با فرضیه دوم نیز ضمن تایید آن نشان داد که شهر یزد دارای الگوی تصادفی متمایل به سمت پراکندگی است و گرایشی به سمت تمرکز ندارد. نتیجه اینکه الگوی گسترش فیزیکی این شهر به سمت پراکندگی پیش رفته است و نیازمند بکارگیری راهبردهای رشد هوشمند می‌باشد.
محمدباقر بهیار؛ محمدتقی زمانیان؛ الهام پیشداد
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 37-56
چکیده
به منظور پیش بینی خشکسالی در اراضی تحت کشت استان اصفهان، استفاده از مدل توسعه یافته فیزیکی آگروهیدرولوژیکی SWAP برای سال زراعی 1389-1390 مورد اجرا قرار گرفت. داده‌های ورودی مورد نیاز این سامانه شامل داده‌های دیده‌بانی و پیش‌بینی شده کوتاه‌مدت و بلند‌مدت دماهای حداکثر،حداقلو میانگین، سرعت باد درارتفاع2 متری، فشار بخار واقعی آب، باران ...
بیشتر
به منظور پیش بینی خشکسالی در اراضی تحت کشت استان اصفهان، استفاده از مدل توسعه یافته فیزیکی آگروهیدرولوژیکی SWAP برای سال زراعی 1389-1390 مورد اجرا قرار گرفت. داده‌های ورودی مورد نیاز این سامانه شامل داده‌های دیده‌بانی و پیش‌بینی شده کوتاه‌مدت و بلند‌مدت دماهای حداکثر،حداقلو میانگین، سرعت باد درارتفاع2 متری، فشار بخار واقعی آب، باران و تابش به صورت روزانه درطی یک سال، رطوبت نسبیو نیز داده‌های خاکشناسی، نقشه‌های کاربری اراضی و ارتفاع و شاخص‌های گیاهی از تصاویر ماهواره ای است. با شبکهای کردن مجموعه این داده‌ها، خروجی سامانه به صورت نقشه توزیع مکانی پیش بینی عملکرد تولید گندم، که به صورت دونقشه وزن خشک کل و وزن خشک دانه گندم تر سیم شده است،تهیه ونتایج آن با عملکرد واقعی محصول گندم در هشت شهرستان استان اصفهان مقایسه گردید.بررسی نتایج نشان می‌دهد که نسبت مقادیر پیش-بینی شده عملکرد تولید گندم به مقادیر واقعی در بازه1/78 تا 2/88 درصد است.براین اساسکاربر می‌تواند در فواصل زمانی مختلف قبل از برداشت با استفاده از مدل SWAPعملکرد تولید محصول گندم را پیش‌بینی نماید.
محمد عاشوری؛ محمد حسین رضایی مقدم
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 57-68
چکیده
مقدمه : رودخانه ها از منابع عمده ی تامین آب شیرین در جهان بشمار می روند . کاهش منابع آب و کمبود آب شیرین در جهان لزوم مطالعه و بررسی تغییرات ایجاد شده در ویژگی های آن را آشکار می سازد . حوضه ی آبریز اهرچای در شمال غرب ایران و در محدوده ی جغرافیایی ´ 20 ˙ 46 تا ´ 40 ˙ 47 طول شرقی و´ 13 ˙ 38 تا ´ 45 ˙ 38 عرض شمالی قرار دارد . این حوضه در محل اتصال به رودخانه ...
بیشتر
مقدمه : رودخانه ها از منابع عمده ی تامین آب شیرین در جهان بشمار می روند . کاهش منابع آب و کمبود آب شیرین در جهان لزوم مطالعه و بررسی تغییرات ایجاد شده در ویژگی های آن را آشکار می سازد . حوضه ی آبریز اهرچای در شمال غرب ایران و در محدوده ی جغرافیایی ´ 20 ˙ 46 تا ´ 40 ˙ 47 طول شرقی و´ 13 ˙ 38 تا ´ 45 ˙ 38 عرض شمالی قرار دارد . این حوضه در محل اتصال به رودخانه قره سو با مساحت تقریبی 3168 کیلومتر مربع و با دارا بودن بخش قابل توجهی از حوضه ی آبریز رود ارس ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . از لحاظ مورفولوژی دارای شکل بیضوی بوده وآبراهه ی اصلی آن ، رودخانه ی دائمی اهر چای می باشد که از ارتفاعات 2952 متری کوه کسبه سرچشمه گرفته و در امتداد غربی – شرقی از شهرستان های اهر و ورزقان گذشته و در خروجی حوضه ، در بخش شرقی به قره سو پیوسته و دره رود را تشکیل می دهند . از مهمترین شاخه های فرعی آن می توان به ورزقان چای ، رود کاسین ، علیرضا چای ، رود کردیق ، رود سیه کلان و ... اشاره کرد. مهمترین سازه آبی احداث شده در منطقه ، سد ستارخان است که در فاصله ی 120 کیلومتری شمال شرق تبریز و 15 کیلومتری غرب شهرستان اهر بر روی رودخانه اهر چای ساخته شده و در سال 1377 با اهداف کنترل و تنظیم جریانات سطحی رودخانه ی اهرچای ، تامین آب مورد نیاز 12450 هکتار از اراضی کشاورزی پایین دست ، آب شرب شهرستان اهر و نیز جلوگیری از خروج سالانه ی92 میلیون متر مکعب آب به بهره برداری رسیده است . سد مخزنی ستارخان از نوع خاکی با هسته ی ناتراوای رسی بوده و طول تاج ، عرض تاج و خاکریزی در کف به ترتیب 350 و 11 و 480 متر می باشد و از لحاظ سازندهای زیرین بر روی سنگ های آذرین و آذرآواری از قبیل آندزیت ، آگلومرا ، توف آندزیت ، توف لاپیلی ، توف های ماسه ای ، ماسه سنگ و لای سنگ قرار گرفته است . با توجه به اینکه احداث این سد تغییراتی را در پارامترهای موثر بر موفولوژی رودخانه از قبیل سرعت جریان ، فرسایش و نحوه ی رسوبگذاری ایجاد کرده است ، لذا شناسایی تغییرات اعمال شده بر مورفولوژی رودخانه بدلیل تغییر بستر سیلابی ، تغییر سطح آب ، تغییر رژیم رسوبگذاری، دبی جریان و ... ، جهت جلوگیری از هر گونه عواقب ناگوار در آینده امری ضروری تلقی می گردد. همچنین ساخت این سد منجر به زیر آب رفتن مناطق مسکونی روستایی ، باغات و خطوط ارتباطی در پشت سد و همچنین کنترل سیلاب و تغییر بستر رودخانه و ... شده و تغییرات عدیده ای در مسائل زیست محیطی و انسانی منطقه ایجاد کرده است . در این تحقیق سعی بر آنست تا مورفولوژی رودخانه اهر چای قبل از احداث سد ستارخان مورد مطالعه قرار گرفته و تغییرات ایجاد شده در بستر رودخانه بعد از احداث سد بصورت کمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد. روش شناسی : در این تحقیق ابتدا از طریق عکس های هوایی 1:20000 سازمان نقشه برداری و نقشه های توپوگرافی 1:50000 سازمان جغرافیایی ارتش ، منطقه شناسایی و 2 سری داده مربوط به قبل و بعد از احداث سد از طریق ایستگاه های هیدرومتری حوضه و نیز مشاهدات میدانی جمع آوری گشت. برای تعیین مقادیر رسوب سالانه برای هر کدام از ایستگاه های مورد مطالعه از مقادیر رسوب روزانه اندازه گیری شده با دبی مشخص طی دوره ی آماری 16 ساله استفاده شده است . به منظور تخمین مقادیر رسوب سالانه از مدل رگرسیون تک متغیره و روش کمترین مربعات استفاده شده است . با استفاده از مقدار های میانگین دبی سالانه طی دوره آماری ، میزان رسوب سالانه بر حسب تن برای هر سال بدست آمده است.برای مقایسه ی مسیر رودخانه طی سال های قبل و بعد از احداث سد و به منظور بررسی میزان تغییرات و جابجایی های عرضی رودخانه ابتدا 3 بازه ی مطالعاتی بر روی رودخانه به ترتیب از بالادست تا پایین دست انتخاب شد . برای استخراج لایه های رودخانه و منطقه ی مربوطه از دو سری عکس هوایی مربوط به سال 1346و 1374 منطقه و نیز تصاویر ماهواره ی IRS مربوط به سال 2008 و نیز تصاویر Google Earth و نقشه های توپوگرافی رقومی 1000 :1 منطقه استفاده شده است . تغییرات الگوی رودخانه نیز در 3 بازه ی انتخابی و از طریق دو مدل ضریب خمیدگی و زاویه ی مرکزی کورنایس مورد بررسی قرار گرفته است. بحث : در ایستگاه هیدرومتری کاسین ، مقدار میانگین دبی و رسوب سالانه در سالهای بعد از ساخت سد به ترتیب 64/20 و 3/26 درصد کاهش را نشان می دهد . در ایستگاه اورنگ نیز مجموع رسوب سالانه کاهش 39/39 درصدی پیدا کرده و مقادیرمیانگین دبی سالانه نیز با 40 درصد کاهش به 866/1 متر مکعب بر ثانیه رسیده است . بررسی جابه جایی عرضی رودخانه در بازه های مورد مطالعه نشان داد که ازسال 1374 تا 1387 شدت تغییرات کاهش پیدا کرده است. در خصوص جابه جایی و تغییر مسیر رودخانه بین سال های 1374 – 1346 می توان گفت که در پیچ و خم های رودخانه حالت توسعه یافتگی و گسترش پهنا و طول قوس ها دیده می شود . رودخانه در مسیر خود از حالت گیسویی به مئاندری تبدیل شده است. بررسی سینوزیته جریان نیز حاکی از این است که قبل از احداث سد میزان سینوزیته پایین بوده و باعث افزایش فراوانی الگوی مستقیم شده است اما بعد از احداث سد میزان سینوزیته افزایش داشته که منجر به ایجاد حالت مئاندری رودخانه شده است. نتیجه گیری : با افزایش بارش در سال های بعد از احداث سد در ایستگاه کاسین تغییرات دبی های سیلابی می بایستی روند افزایشی را طی می کرد که برخلاف آن بدلیل احداث سد ، رقم دبی های سیلابی کاهش یافته است . در ایستگاه اورنگ ، بررسی ها نشان از کاهش بارش داشته و میانگین دبی سیلابی در سال های قبل از احداث سد 38 متر مکعب بر ثانیه بوده است . همزمان با افت بارش ، رقم برآورد شده برای دبی های سیلابی در این ایستگاه باید 5/32 متر مکعب در ثانیه می بود که بدلیل تاثیر احداث سد در کاهش مقادیر دبی های سیلابی ، پایین تر از آن میزان به رقم 29 متر مکعب در ثانیه رسیده است. محاسبات انجام شده از طریق شاخص کورنایس و ضریب خمیدگی نشان دهنده ی تغییر الگوی رودخانه از حالت گیسویی به مئاندری و سپس مستقیم می باشد. جابه جایی رودخانه در بازه ی اول در سال های 74 – 1346 شدید بوده و رودخانه تبدیل الگوی گیسویی به مئاندری را می گذراند که همراه با قطع شدگی و توسعه ی انحنای مئاندر هاست . از سال 87 – 1374 تغییرات کاهش یافته و رودخانه به سمت تبدیل به حالت مستقیم پیش می رود . در بازه ی دوم تبدیل گیسوها به مئاندرها و گسترش جانبی و توسعه یافتگی طولی و نیز انتقال مئاندرها از سال 74 – 1346 رخ داده و در سال های بعد از احداث سد رودخانه با کاهش دبی و رسوب مستقیم تر شده است . در بازه ی سوم بین سال های 74 – 1346 همچنان تبدیل به الگوی مئاندری وجود داشته و در برخی بخش ها سینوسیته افزایش یافته و همچنین بریدگی مئاندر و میانبری دیده می شود . در شرایط وجود سد نیز سینوسیته رودخانه کاهش یافته و رودخانه کم کم به الگوی مستقیم تبدیل شده است .
موسی کاوسی؛ منوچهر فرج زاده
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 69-82
چکیده
پایش تغییرات گیاهی نقش اساسی در برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست دارد. داده های ماهواره‌ای کارایی بالایی در آشکارسازی و تجزیه و تحلیل تغییرات زیست محیطی دارند. روشهای متعددی برای آشکارسازی تغییراتیک منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و محدودیتهای هستند. تحلیل بردار تغییر (CVA) یکی از این روشهاست. ...
بیشتر
پایش تغییرات گیاهی نقش اساسی در برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست دارد. داده های ماهواره‌ای کارایی بالایی در آشکارسازی و تجزیه و تحلیل تغییرات زیست محیطی دارند. روشهای متعددی برای آشکارسازی تغییراتیک منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و محدودیتهای هستند. تحلیل بردار تغییر (CVA) یکی از این روشهاست. مشخص شدن محدوده تغییرات در کنار ماهیت تغییرات از مزایای بسیار مهم این روش نسبت به سایر روشهاست. روش رگرسیون خطی را برای استخراج روند تغییرات و روش تحلیل بردار تغییر را برای نشان دادن اندازه و جهت تغییر استفاده می شود. در این تحقیق از داده های شاخص تفاضلی پوشش گیاهی 16 روزه در طی 11 سال 2001 تا 2011 سنجنده مادیس ماهواره ترا استفاده شده است. بریا تحلیل داده ها از روش رگرسیون خطی به همراه تحلیل بردار تغییر بهره گیری شده است. نتایج این تحقیق نشان
می‌دهد که در سرشاخه های دو رودخانه دجله و فرات و حاشیه این رودخانه‌ها طی این 11 سال تغییرات پوشش گیاهی، قابل توجه بوده و این می‌تواند نشان دهنده کاهش نزولات جوی در حوضههای این دو رودخانه و آبدهی این رودخانه‌ها باشد.
رعنا شیخ بیگلو؛ مسعود تقوایی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 83-100
چکیده
جهت اتخاذ سیاست‌های توسعه برای کشور، ارزیابی و تحلیل سطح توسعه یافتگی نواحی مختلف و شـناسایی نابرابری‌های ناحیه‌ای از اهمیت فراوانی برخوردار است. با وجود تدوین برنامه‌ها و انجام اقدامات مختلف توسعه‌ی ناحیه‌ای در ایران که با هدف پیشرفت متعادل و متوازن و کاهش شکاف توسعه‌ی نواحی صورت پذیرفت، نارسایی و کمبود امکانات و خدمات ضروری ...
بیشتر
جهت اتخاذ سیاست‌های توسعه برای کشور، ارزیابی و تحلیل سطح توسعه یافتگی نواحی مختلف و شـناسایی نابرابری‌های ناحیه‌ای از اهمیت فراوانی برخوردار است. با وجود تدوین برنامه‌ها و انجام اقدامات مختلف توسعه‌ی ناحیه‌ای در ایران که با هدف پیشرفت متعادل و متوازن و کاهش شکاف توسعه‌ی نواحی صورت پذیرفت، نارسایی و کمبود امکانات و خدمات ضروری در برخی از مناطق وجود دارد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستان‌های ایران و نابرابری‌های بین ناحیه‌ای است. بدین منظور، تعداد 54 شاخص توسعه با استفاده از روش تحلیل عاملی و بهره‌گیری از نرم‌افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. در این فرایند، هشت عامل استخراج گردید که تحت عنوان عامل‌های امکانات زیربنایی و مسکن، امکانات درمانی، آموزشی، نیروی انسانی، صنعت، کشاورزی، امکانات روستایی، و امکانات فرهنگی نام‌گذاری شدند و در مجموع، تعداد 46 شاخص را پوشش دادند. عامل‌های مذکور رویهم‌رفته حدود 73 درصد از کل واریانس را تبیین کردند. جهت روشن‌تر شدن سیمای کلی توسعه یافتگی شهرستان‌ها، شاخص ترکیبی توسعه محاسبه گردید که مبنای رتبه‌بندی شهرستان‌ها قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که شهرستان‌های کشور از نظر سطح توسعه یافتگی، تفاوت قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند. بنابراین، ارتقاء شاخص‌های توسعه به ویژه در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته امری ضروری است.
کیومرث ملکی؛ آرزو شفاعتی؛ محمدرضا پورمحمدی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 101-124
چکیده
ااگرچه افزایش جمعیت علت اولیه گسترش شهرها محسوب می شود، لیکن پراکندگی نامعقول آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگ جوامع می گذارد. الگوی توسعه میان افزا یکی از ابزارهای رشد هوشمند است و در صورت تحقق از مصادیق بارز توسعه پایدار می باشد.
کمبود زمین، موانع طبیعی و مصنوعی گسترش افقی شهرها، گسترش شهر بر روی پهنه های مخاطره آمیز و گسل ...
بیشتر
ااگرچه افزایش جمعیت علت اولیه گسترش شهرها محسوب می شود، لیکن پراکندگی نامعقول آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگ جوامع می گذارد. الگوی توسعه میان افزا یکی از ابزارهای رشد هوشمند است و در صورت تحقق از مصادیق بارز توسعه پایدار می باشد.
کمبود زمین، موانع طبیعی و مصنوعی گسترش افقی شهرها، گسترش شهر بر روی پهنه های مخاطره آمیز و گسل ها، هزینه بالای ایجاد خدمات زیربنائی و تسهیلات شهری، همچنین برخی ملاحظات مربوط به پایداری محیط، بهسازی و اصالت بخشی به بافتهای فرسوده شهری، کاهش اتلاف سرمایه و انرژی، ایجاد شبکه حمل و نقل مناسب، اختلاط کاربری ها و مسائلی از این دست، موجب گردیده است تا حرکت به سوی اهداف توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد.
شهر تبریز یکی از قدیمی ترین مراکز سکونتی است که از جهات مختلف طبیعی، سیاسی، دموگرافیکی و... دارای اهمیت می باشد. گسترش پراکنده و توسعه افقی شهر، ضمن اینکه گاهاً با محدودیت های طبیعی روبروست هزینه های خدمات شهری را نیز افزایش می دهد. همچنین حدود یک سوم جمعیت شهر تبریز را حاشیه نشینان تشکیل می دهند، اگر به رقم فوق ساکنان بافت فرسوده را اضافه کنیم شاید در حدود نیمی از جمعیت شهر در شرایط نامناسب و ناهنجار زندگی می کنند. الگوی توسعه پایدار و توجه به بهسازی بافت فرسوده و تشویق اسکان جمعیت در نواحی کم تراکم مرکز شهر، مشکلاتی از این دست را حل می کند.
در این تحقیق به منظور تحلیل توسعه کالبدی محدوده و ارزیابی پتانسیل میان افزایی آن، مدلی تهیه و شاخص هایی جهت بررسی وضعیت کالبدی و پایداری بناها و اماکن تعریف شده و با ادغام نتایج حاصل از هر شاخص، میزان توسعه کالبدی محور تاریخی- فرهنگی تبریز مورد ارزیابی قرار گرفته است. سپس محلات بر اساس سطح توسعه کالبدی طبقه بندی شده و سناریوهای افزایش پایداری برای محدوده پیشنهاد شده است. در نهایت با توجه به وضع موجود و خروجی مدل، این نتیجه حاصل شد که با استفاده از توسعه میان افزا و ایجاد تغییراتی در بافت موجود شهر می توان سطح پایداری را در شهر ارتقاء داده و ساختار کالبدی مناسبی فراهم آورد.
شهرام بهرامی؛ ابوالقاسم امیراحمدی؛ محمود حبیب اللهیان؛ مجید ابراهیمی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 125-144
چکیده
مقدمه یکی از وظایف مهم دانش ژئومورفولوژی کاربردی، بررسی موقعیّت و ارزش محیط‌های انسانی خطرپذیر و آسیب‌پذیر در برابر انواع مخاطرات ژئومورفیک است. رخدادهای طبیعی فرآیندهای پیچیده‌ای هستند که بر تمامی بخش‌های کره زمین تأثیر می‌گذارند. در ایران در مورد خسارات ناشی از حرکات توده‌ای مطالعاتی صورت گرفته که طبق گزارش، خسارت مربوط به ...
بیشتر
مقدمه یکی از وظایف مهم دانش ژئومورفولوژی کاربردی، بررسی موقعیّت و ارزش محیط‌های انسانی خطرپذیر و آسیب‌پذیر در برابر انواع مخاطرات ژئومورفیک است. رخدادهای طبیعی فرآیندهای پیچیده‌ای هستند که بر تمامی بخش‌های کره زمین تأثیر می‌گذارند. در ایران در مورد خسارات ناشی از حرکات توده‌ای مطالعاتی صورت گرفته که طبق گزارش، خسارت مربوط به 4900 زمین‌لغزش از بانک اطلاعاتی تا پایان شهریور ماه 1386، معادل 126893 میلیارد ریال برآورد گردید. در دهه‌های اخیر افزایش زیادی در تمایل به استفاده ازمدل‌های گرافیکی، از جمله شبکه‌های بیزین در مدل‌سازی منابع طبیعی و به ویژه خطر وقوع زمین‌لغزش شده است. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از مدل احتمالاتی وزن واقعه در حوضه آبخیز بار نیشابور است. تحقیق حاضر در صدد شناسایی و تعیین مناطق حساس به زمین‌لغزش با استفاده از روش مذکور است تا با شناسایی این مناطق اقدامات اجرایی برای کنترل در منطقه، سمت و سویی منطقی بیابد و از اتلاف انرژی و سرمایه جلوگیری شود. مواد و روشها جهت تهیّه نقشه خطر زمین‌لغزش ابتدا با استفاده از نقاط لغزشی بانک اطلاعات زمین‌لغزش کشور، 32 زمین‌لغزش و پهنه لغزشی تشخیص داده شد و نقشه پراکنش زمین‌لغزش‌های منطقه مورد مطالعه تهیّه گردید. مرحله بعدی شامل تهیّه پایگاه اطلاعاتی از عوامل مؤثر در زمین‌لغزش می‌باشد. سپس برای انجام تحقیق با استفاده از داده‌های فوق و بر اساس مدل احتمالاتی وزن واقعه(بیزین)، پهنه‌های حساس به زمین‌لغزش حوضه آبخیز بار مشخص گردید. شبکه‌های بیزین به نام شبکه‌های تصمیم، شبکه‌های تصادفی و نمودارهای تأثیر نیز شناخته می‌شوند. حوضه آبخیز بار با فاصله 40 کیلومتری در شمال غرب شهرستان نیشابور و 18 کیلومتری شمال شهرستان فیروزه و از نظر موقعیّت ریاضی بین 32 27 ˚36 تا 10 33 ˚36 عرض شمالی و 44 40 ˚58 تا 44 46 ˚58 طول شرقی در دامنه‌های جنوبی ارتفاعات بینالود واقع شده است. بحث در روش احتمالاتی وزن واقعه برای وزن‌دهی به لایه‌های مختلف اطلاعاتی، از نقشه پراکنش زمین‌لغزش‌های منطقه استفاده شد. بعد از تهیّه نقشه‌های وزنی بر اساس روابط مدل، نقشه حساسیت خطر وقوع زمین‌لغزش تهیّه گردید و بر اساس شکستگی‌های طبیعی به چهار کلاس (خطر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) طبقه‌بندی شد. لذا نمی‌توان جهت ارزیابی نقشه‌های مورد نظر و تعیین دقت آنها، از نقشه پراکنش زمین‌لغزش‌های منطقه مورد مطالعه استفاده کرد. جهت حل این مشکل 70 درصد از نقاط لغزشی برای مدل‌سازی و 30 درصد باقیمانده برای ارزیابی مدل مذکور مورد استفاده قرار گرفت. سپس با استفاده از منحنی راک(ROC) صحت نقشه‌های تهیّه شده مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت نقشه‌ای که دارای بیشترین دقّت بود به عنوان نقشه نهایی حساسیت خطر زمین‌لغزش برای منطقه مورد مطالعه پیشنهاد شد. نتیجه‌گیری نتایج به‌دست آمده از ارتباط هر یک از عوامل مؤثر بر وقوع لغزش و نقشه تهیّه شده با استفاده از تئوری احتمالاتی بیزین نشان می‌دهد که بیشتر لغزش‌های منطقه در کلاس شیب 15-5 درجه، جهت جنوب و جنوب شرقی، شکل شیب محدب، طبقات ارتفاعی 1700-1580 متر، کاربری‌های مرتع و اراضی آبی و باغی، فاصله 300-0 و 600-300 متری از گسل، لیتولوژی سازند دلیچای(Dlichai Formation)، شاخص رطوبت30-20 و شاخص توان آبراهه 60-45 به ترتیب بیشترین وزن ها را به خود اختصاص داده بنابراین بیشترین حساسیت را به لغزش در منطقه مورد مطالعه دارند. ارزیابی مدل با استفاده از منحنی راک صورت پذیرفت و دقت مدل احتمالاتی تهیّه شده در منطقه، 51/76 درصد (خیلی خوب) برآورد گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که مهمترین عوامل مؤثر در ناپایداری شیب‌های منطقه عامل لیتولوژی و فاصله از گسل و شاخص رطوبت می‌باشد.
معصومه وحدتی؛ غلامعلی خمر
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 145-162
چکیده
چکیده
شهرهای جدید به عنوان ما حصل تجربه، تفکر، طرح، برنامه ریزی،ساخت، سیاست گذاری و آرمانشهر انسانی در برابر شهرهای بحران زده ی اواخر قرن نوزدهم که توانایی توزیع و ساماندهی مناسب جمعیت و فعالیت خود را نداشتند معرفی می شوند. فرار از مشکلات این راهکار نو را بدون اینکه سنجش و ارزیابی شرایط زمانی، اجتماعی، اقتصادی و فضایی خاص و مؤثر ...
بیشتر
چکیده
شهرهای جدید به عنوان ما حصل تجربه، تفکر، طرح، برنامه ریزی،ساخت، سیاست گذاری و آرمانشهر انسانی در برابر شهرهای بحران زده ی اواخر قرن نوزدهم که توانایی توزیع و ساماندهی مناسب جمعیت و فعالیت خود را نداشتند معرفی می شوند. فرار از مشکلات این راهکار نو را بدون اینکه سنجش و ارزیابی شرایط زمانی، اجتماعی، اقتصادی و فضایی خاص و مؤثر بر چشم اندازهای شهری آن صورت گیرد به سرعت در همه شهرها مطرح ساخت. هدف مقاله حاضر ارزیابی پویایی و تحرک این شهرها که عمدتاً از نوع شهرهای اقماری و برای ساماندهی جمعیتی کلان شهرها طراحی شده‌اند می‌باشد و بر این اساس روش تحقیق حاضرتوصیفی- تحلیلی می‌باشد. داده‌ها و اطلاعات نیز شامل ارزیابی شاخص‌های پویایی شهری همچون جمعیـت، سکونـت، تحرک، جاذبـه‌های طبیعی و تاریخـی و زیر شاخه های فرعی آنها با مدل ELECTRE می‌باشد. با توجه به هدف تحقیق که ارزیابی و انتخاب الگوی موفق می‌باشد شهرهای جدید پرند، بینالود، بهارستان، صدرا، سهند که در مناطق نفوذ کلان شهرها و با توجه به روند رشد، شکوفایی و پویایی آنها مکان یابی شده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج بیانگر آن است که در بین شهرهای مورد مطالعه شهر جدید صدرا با توجه به ماتریس هماهنگ و ناهماهنگ مؤثر از شرایط بهتری برخوردار است. در نهایت با انتخاب الگوی پویا و تکنیک تحلیلی SWOT فاکتورهای کیفی مؤثر براین روند نیز مشخص و راهبرد های متناسب با شرایط هر شهر ارایه شد.
جواد ملکان؛ علی موحد
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 163-186
چکیده
1- مقدمه توسعه گردشگری به عنوان مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی تأثیر بسزایی در تقویت بنیان‌های اقتصادی جوامع دارد.توسعه این صنعت موجب تنوع درآمدها، کاهش ناهماهنگی در اقتصاد، تولید ارز و ایجاد اشتغال میگردد.کشور ایران از جنبه جاذبه‌های گردشگری، آثار باستانی و زیبایی‌های طبیعی با کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری برابری می‌کند. ...
بیشتر
1- مقدمه توسعه گردشگری به عنوان مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی تأثیر بسزایی در تقویت بنیان‌های اقتصادی جوامع دارد.توسعه این صنعت موجب تنوع درآمدها، کاهش ناهماهنگی در اقتصاد، تولید ارز و ایجاد اشتغال میگردد.کشور ایران از جنبه جاذبه‌های گردشگری، آثار باستانی و زیبایی‌های طبیعی با کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری برابری می‌کند. به گونه‌ای که از لحاظ جاذبه-های اکوتوریستی در میان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد. حال آنکه این صنعت نقش بسیار ناچیزی در اقتصاد کشور ایران ایفا می‌کند. بخش رودبار قصران یکی از نواحی است که دارای قابلیت‌های زیادی برای توسعه گردشگری می‌باشد. رودبار قصران از لحاظ جایگاه جغرافیایی دارای ویژگیهای منحصر به فردی (پتانسیل‌ها و استعدادهای طبیعی) می‌باشد. این پتانسیل‌ها و قابلیت‌های طبیعی می‌تواند شرایط را برای توسعه گردشگری فراهم نماید به گونه‌ای که می‌توان این منطقه را منطقه‌ای مستعد برای تبدیل شدن به یک بخش توریستی لحاظ نمود. حال آنکه به دلیل عدم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های صحیح، منابع طبیعی و قابلیت‌های گردشگری بی‌استفاده و بدون ارزش باقی مانده است. در این پژوهش سعی شده است که با مطالعه بخش رودبار قصران راهبردها برای توسعه گردشگری با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و مدل‌های تصمیم‌گیری از جمله تکنیک (SWOT) و (QSPM) ارائه گردد. 2- روش شناسی الگوی پژوهش کاربردی می‌باشد. بنابراین جزء تحقیقات هدفگراست. روش حاکم بر پژوهش نیز پیمایشی- توصیفی و بهره‌گیری از روش دلفی می‌باشد. برای گردآوری اطلاعات از روشهای کتابخانه‌ای، روش مشاهده مستقیم و روش-های میدانی استفاده شده است. در نهایت برای دستیابی به اهداف و سوال‌های پژوهش تهیه، تدوین و تکمیل پرسشنامه در قالب طیف لیکرت صورت گرفت. جامعه آماری در این پژوهش به سه جامعه مسئولان، گردشگران و بومیان تقسیم شده است. نمونه گیری جامعه اول از بین مسئولان و کارشناسان می‌باشد که با توجه به تعداد کم مسئولان در سطح رودبار قصران برای اکثر آنها (تعداد 20 پرسشنامه) تهیه گردید. جهت نمونهگیری از بین گردشگران برآوردی طی یک روز تعطیل در تابستان از میزان گردشگران ورودی به بخش رودبار قصران (طبق نظر مسئولین) که معادل با حدود 50000 نفر بوده صورت گرفت و سپس از میان آنها تعداد 381 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونهگیری در این نوع از جامعه به صورت تصادفی ساده بوده است. در مورد بومیان نیز با توجه به این که ساکنان ثابت بخش رودبار قصران 17582 می باشد، تعداد 375 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری در این نوع جامعه خوشه‌ای می‌باشد. در این روش محدوده مورد پژوهش به خوشه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم شده و از هر خوشه 2 روستا یا شهر انتخاب و به صورت تصادفی ابزار در آنجا اجرا گردید. به منظور بررسی قابلیت‌ها و محدودیتهای توسعه گردشگری رودبار قصران پنج بعد زیست‌محیطی شامل 18 گویه، کالبدی و زیر‌ساختی 11 گویه، اجتماعی – فرهنگی 12 گویه، اقتصادی 10 گویه و مدیریتی- نهادی 10 گویه در نظر گرفته شده است. برای ارائه راهبردها از چارچوبی سه مرحله‌ای شامل: الف: مرحله ورود اطلاعات که خود شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و عوامل خارجی (EFE) می‌باشد استفاده شده و به منظور تعیین ضریب هر یک از عوامل و تصمیم‌گیری پیرامون عوامل راهبردی با اهمیت بالا و پایین از نظرات گروه دلفی استفاده شد، تا نتایج حاصل از ماتریس‌ها برای اخذ نمره نهایی به کار گرفته شود. ب: مرحله بعد که تطبیق می‌باشد اقدام به تشکیل ماتریس SWOT در قالب راهبردهایST ، WO، SO ،WT نموده و در همین مرحله ماتریس داخلی و خارجی (IE) تدوین میگردد. ج: در مرحله سوم که تصمیم‌گیری می‌باشد با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی ارائه راهبردها برای بهبود عملکردی استخراج میگردد. 3- بحث در مرحله ورود اطلاعات برای ارایه راهبردها و پس از تجزیه و تحلیل ماتریس ارزیابی درونی و بیرونی، در میان عوامل درونی 1 Sیعنی وجود جاذبه‌های طبیعی ویژه (آبشار، جنگلهای، رودخانه‌ها و دره‌های زیبا و گونه‌های متراکم گیاهی و جانوری) و 1W یعنی وجود دامنه‌های برف گیر در معرض سقوط بهمن و ریزش در اولویت اول قرار گرفتند. در میان عوامل بیرونی نیز 1 Oیعنی وجود آب و هوای مناسب جهت توسعه فعالیت‌های گردشگری به عنوان مهمترین عامل بیرونی شناخته شد. در مرحله دوم برای ارایه راهبردها با توجه به جمع امتیازهای نهایی ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی که به ترتیب 75/2 و 73/2 بود نشان داد که وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران در حالت متوسط قرار دارد. در این مرحله و با توجه به وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران اولویت و اهمیت راهبردهای بازنگری و پس از آن راهبردهای تهاجمی/ رقابتی آشکار گردید. در مرحله سوم برای ارایه راهبردها با مقایسه جمع مجموع نمره‌های جذابیت هر یک از راهبردها آنها را بر مبنای اولویت به ترتیب از نمره جذابیت بالا به نمره جذابیت پایین و با توجه به یک بازه زمانی قابل تعریف، برای توسعه گردشگری اولویت بندی نموده و هر راهبردها را بایستی با توجه به تقدم اولویتشان به اجرا درآورد. در این مرحله، راهبرد 3SO یعنی حفاظت، گسترش و توسعه جاذبه‌های طبیعت گردی به عنوان بستر اصلی گردشگری بخش رودبار قصران برای افزایش مدت اقامت گردشگران و 4SO یعنی استفاده از قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بخش رودبار قصران جهت ایجاد فرصت‌های جدید شغلی و افزایش سطح درآمد بومیان هر دو با مجموع امتیاز جذابیت نهایی 01/3 به عنوان مهم ترین راهبردها در اولویت اول قرار گرفتند. 4-نتیجه گیری برای ارایه راهبرد و راهبردهای مناسب باید به بررسی مسئله و سوالات پژوهش و شناخت ابعاد آن پرداخت. علاوه بر این بایستی به شناسایی عوامل خارجی (فرصت‌ها و تهدید‌ها) و عوامل داخلی (ضعف‌ها و قوت‌ها) و شناخت وضعیت گردشگری منطقه پرداخت. مجموعه این عوامل به همراه قابلیت‌های گردشگری بخش رودبار قصران و سیاست‌ها و امکانات خاص موجود می‌توانند در انتخاب راهبردهای توسعه گردشگری موثر واقع گردد. پس از بررسی‌ها و ارزیابی-های صورت گرفته از مرحله ورودی ارایه راهبردها، اهمیت بعد زیست محیطی و طبیعی در میان عوامل درونی و بیرونی نسبت به سایر ابعاد مشخص گردید. در مرحله تطبیق با توجه به میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل داخلی و میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل خارجی، نشان داد که موقعیت گردشگری در وضعیت متوسط قرار دارد. در مرحله سوم که مرحله تصمیم گیری می‌باشد با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی جذابیت نسبی راهبردها مشخص گردید. در پایان این مرحله نتیجه‌ای که حاصل گردید اهمیت راهبردهای بازنگری و رقابتی/ تهاجمی را برای توسعه گردشگری رودبار قصران نسبت به سایر راهبردها نشان داد. سایر راهبردها نیز در اولویت‌‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
علی قاسمی بکتاش؛ حمید میرهاشمی؛ ali akbar rasouli
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 187-202
چکیده
در این مطالعه به منظور ارائه ی مدل و ارزیابی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم شاخص های اقلیمی بر بارش ماهانه و سالانه آذربایجان شرقی، ایستگاه شهرستان تبریز به سبب دارا بودن آمار طولانی مدت به عنوان نماینده استان تحت بررسی قرار گرفت. بنابراین مقادیر بارش، نم نسبی و دمای بیشینه شهرستان مذکور و 13 شاخص اقلیمی سیاره ای در بازه های زمانی سالانه ...
بیشتر
در این مطالعه به منظور ارائه ی مدل و ارزیابی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم شاخص های اقلیمی بر بارش ماهانه و سالانه آذربایجان شرقی، ایستگاه شهرستان تبریز به سبب دارا بودن آمار طولانی مدت به عنوان نماینده استان تحت بررسی قرار گرفت. بنابراین مقادیر بارش، نم نسبی و دمای بیشینه شهرستان مذکور و 13 شاخص اقلیمی سیاره ای در بازه های زمانی سالانه و ماهانه، با کاربرد روش های آماری تحلیل مسیر و معادلات ساختاری مورد ارزیابی و کنکاش قرار گرفت. یافته ها نشان داد که مدل سازی بارش سالانه و ماه های فوریه، مارس، می، سپتامبر و اکتبر با توجه به شرایط تعیین شده برای ارائه ی مدل مناسب در سطح 95 درصد اطمینان معنادار هستند و مدل سازی سایر ماه ها شرایط تعیین را ایفا ننمود. بدین ترتیب مدل اکتبر با تبیین 8/61 درصد از پراش بارش، به عنوان بهترین مدل، مدل سالانه با دخالت 7 متغیر بیشترین متغیر و شاخص نوسان اطلس شمالی به عنوان بیشترین حضور در مدل ها و گسترش زمانی نسبت به سایر شاخص ها شناسایی شدند. ارزیابی مدل های معنادار نشان می دهد که چگونگی، نوع شاخص و میزان تاثیر بر بارش به صورت مستقیم و غیر مستقیم در ماه های مختلف متفاوت می باشد. به طور کلی با استناد به مدل ها می توان ابراز داشت که شاخص های اقلیمی به عنوان نماینده مراکز عمل، به صورت مستقیم و غیر مستقیم تا حد قابل قبولی قادر به تبیین پراش بارش شهرستان تبریز (آذربایجان شرقی) می باشند
علی اکبر شمسی پور؛ علی اکبر شمسی پور؛ قاسم عزیزی؛ مرتضی میری
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 203-220
چکیده
1-مقدمه
گرد و غبارها یکی از ویژگیهای سامانههای همدید جوی هستند که در بسیاری از مناطق جهان بویژه مناطق خشک و بیابانی رخداد دارد. کشور ایران و بویژه منطقه جنوب غرب ایران بطور متناوب با پدیدۀ گرد و غبار و مشکلات آن مواجه است. بادهای غربی جریان مسلط ورودی به ایران هستند. غرب ایران را پهنه‌های بیابانی متعددی همچون بیابان‌های جنوب عراق، ...
بیشتر
1-مقدمه
گرد و غبارها یکی از ویژگیهای سامانههای همدید جوی هستند که در بسیاری از مناطق جهان بویژه مناطق خشک و بیابانی رخداد دارد. کشور ایران و بویژه منطقه جنوب غرب ایران بطور متناوب با پدیدۀ گرد و غبار و مشکلات آن مواجه است. بادهای غربی جریان مسلط ورودی به ایران هستند. غرب ایران را پهنه‌های بیابانی متعددی همچون بیابان‌های جنوب عراق، ربع‌الخالی، بادیه‌الشام و صحرا تشکیل می‌دهند. نیمه غربی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و مجاورت آن با این بیابان‌ها منطقه‌ای مستعد برای ورود پدیده گرد و غبار بصورت مکرر است. این پدیده در سالهای اخیر از نظر فراوانی رخداد، و گسترش مکانی شدیدتر شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات مکانی - زمانی و چگونه شکل‌گیری پدیدۀ گرد و غبار، شناسایی منابع و مسیر گرد و غبار ورودی به غرب ایران است. با توجه به پیامدهای مختلف زیست‌محیطی، بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی آن؛ در این مطالعه سعی بر آن است تا در ابتدا تحلیلی آماری از پدیده گرد و غبار، فراوانی رخداد آن در گذشته و دهۀ اخیر انجام گرفته و مناطق منشاء و شرایط جوی شکل‌گیری، الگوی پراکنش و مسیریابی پدیدۀ گردوغبار بررسی و با روشهای ترکیبی مورد واکاوی قرار گیرد.
2- روش شناسی
روش پژوهش ترکیبی از تحلیل‌های آماری- همدیدی و بهره‌گیری از سنجش از دور است. داده‌های مورد استفاده شامل: داده‌های سه ساعتی ایستگاه‌های زمینی، دمای درخشایی در طول موج‌های 11 و 12 میکرومتر، داده‌های GDAS ، میدان دما، جهت و سرعت باد، ارتفاع ژئوپتانسیل و امگا در ترازهای مختلف جو است. ویژگیهای دمای درخشایی طول موج‌های 11 و 12 میکرومتر برای بارزسازی گرد و غبار روی تصاویر مادیس در محیط ENVI 4.5، داده‌های GDAS برای ردیابی مسیر باد در محیط نرم افزاری مدل HYSPLIT و داده‌های دما، جهت و سرعت باد، میزان فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل و امگا برای بررسی نقشه‌های ترازهای مختلف جو در محیط GrADS استفاده شد.
3- بحث و نتیجه گیری
استخراج فراوانی سالیانه رخداد روزهای همراه با پدیدۀ گرد و غبار در 23 ایستگاه مورد مطالعه در طی دوره آماری سی ساله (2008 –1979 )، نشان داد که ایستگاه‌های دزفول و بوشهر با بیشترین رخداد گرد و غبار مراکز بحران این پدیده هستند. فصل بهار بیشترین رخداد گرد و غبار را دارد. در ماه‌های ژوئیه، مه و ژوئن بیشترین و ماه دسامبر کمترین رخداد ثبت شده است. در طول شبانه روز بیشترین رخداد گرد و غبار بین ساعت‌های 9 صبح تا 6 بعداز ظهر ثبت شده است. مطابق خروجی مدل Hysplit، منطقه مرزی بین سوریه و عراق، غرب و جنوب غرب عراق به ترتیب دو کانون اصلی گرد و غبار برای منطقه غرب ایران هستند. همچنین مسیر شمال‌غربی _ جنوب‌شرقی و غربی_شرقی و در موارد محدودی مسیر شمالی _ جنوبی مسیرهای اصلی ورود این پدیده به منطقۀ مورد مطالعه هستند. با توجه به نتایج حاصل از پردازش تصاویر ماهواره‌ای و خروجی مدل، منطقه مرزی بین سوریه و عراق و مسیر شمال‌غرب ـ جنوب‌شرقی به‌عنوان منبع و مسیر اصلی گرد و غبار ورودی به غرب ایران شناخته شد. در دورۀ گرم سال بر اثر تقویت کم‌فشار شکل گرفته بر روی عراق و ادغام آن با کم‌فشار انتقال یافته به جنوب و جنوب‌غرب ایران و درنهایت قرار‌‌گیری در برابر پرفشار شکل‌گرفته بر روی پهنه آبی مدیترانه سبب شیو شدید فشار و ایجاد بادهای پرسرعت بر روی عراق و سوریه می‌شوند. با توجه به پایین بودن رطوبت و ویژگیهای خشک منطقه هسته گرد و غبار شکل می‌گیرد. موقعیت مکانی کم فشار سبب مکش شدید هوای بیابان‌های مجاور و انتقال این پدیده بهمراه بادهای ورودی به ایران می‌شود. در اواخر دوره سرد فرآیندهای دینامیکی عامل اصلی شکل‌گیری و انتقال این پدیده محسوب می‌شوند. شکل‌گیری ناوه عمیقی در تراز میانی و پیرو آن ایجاد مرکز همگرایی سطحی و فعالیت بین دو مرکز واگرایی بالایی و همگرایی سطحی سبب ناپایداری شدید و صعود هوا روی عراق و عربستان می‌شود. نتیجه چنین سازوکاری ایجاد جریان‌های پرسرعت باد و در صورت ضعیف بودن رطوبت با توجه به ویژگیهای این مناطق هسته گرد و غبار شکل می‌گیرد.
صمد فتوحی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 221-236
چکیده
بسیاری از شهرهای مناطق خشک و نیمه خشک در روی مخروط افکنهها بنا گردیدهاند. اینگونه شهرها در معرض خطر سیلاب قرار دارند. توسعه شهری با دخالت در روند طبیعی آبراههها، افزایش سطوح غیره قابل نفوذ، تغییر در وضعیت شیب و تجمع و تمرکز مسیلها، کوتاه کردن زمان تمرکز حوضه و سد کردن مسیر سیلاب از طریق سازه های شهری باعث افزایش سیلابها میگردد. ...
بیشتر
بسیاری از شهرهای مناطق خشک و نیمه خشک در روی مخروط افکنهها بنا گردیدهاند. اینگونه شهرها در معرض خطر سیلاب قرار دارند. توسعه شهری با دخالت در روند طبیعی آبراههها، افزایش سطوح غیره قابل نفوذ، تغییر در وضعیت شیب و تجمع و تمرکز مسیلها، کوتاه کردن زمان تمرکز حوضه و سد کردن مسیر سیلاب از طریق سازه های شهری باعث افزایش سیلابها میگردد. شهر داراب بر روی مخروطافکنه تنگ کتویه بنا گردیده است. یکی از مهمترین مشکلات این شهر، سیلابهای شهری و آب گرفتگی معابر در هنگام بارندگی است و هر ساله خساراتی را به تاسیسات شهری وارد می‌کند. هدف از این پژوهش بررسی توسعه فیزیکی شهر داراب و تاثیر آن بر سیلابهای شهری است به همین منظور، با استفاده از عکسهای هوایی و نقشه کاربری اراضی شهری، روند توسعه شهر داراب در سه مرحله 1335، 1363و1390 مورد بررسی قرار گرفته است و رابطه بین توسعه فیزیکی شهر و افزایش سیلابها با استفاده از روش سازمان حفاظت خاک امریکا (SCS) تبیین گردیده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که توسعه فیزیکی شهر از مرحله اول به دوم رشدی 4 درصدی داشته در حالی که منجر به افزایش روانابی برابر با 7 درصد و از مرحله دوم به سوم دارای رشدی معادل 33 درصد و افزایش روانابی برابر با 23 درصد را موجب شده است.
حسین جباری؛ عیسی جوکار سرهنگی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 237-250
چکیده
از آنجایی که تعیین توان هر عرصه از سرزمین برای کاربری های مختلف دارای شرایط مبهم و نادقیق است، با به کارگیری منطق فازی به عنوان منطق مدل سازی ریاضی فرایندهای مبهم می توان بستری را برای مدل سازی عدم اطمینانِ مطرح شده در تعیین توان اکولوژیکی فراهم ساخت. هدف از این تحقیق ترکیب فنون آماری، ریاضی و تصمیم گیری چند معیاره فازی و فرایند تحلیل ...
بیشتر
از آنجایی که تعیین توان هر عرصه از سرزمین برای کاربری های مختلف دارای شرایط مبهم و نادقیق است، با به کارگیری منطق فازی به عنوان منطق مدل سازی ریاضی فرایندهای مبهم می توان بستری را برای مدل سازی عدم اطمینانِ مطرح شده در تعیین توان اکولوژیکی فراهم ساخت. هدف از این تحقیق ترکیب فنون آماری، ریاضی و تصمیم گیری چند معیاره فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی به عنوان روشی برای رفع ابهام در عدم قطعیت معیارهای اکولوژیکی به منظور اولویت بندی مراکز شهری استان آذربایجان غربی با ملاحظات اکولوژیکی است که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. با توجه به اینکه اهمیت و ارزش هر یک از معیارهای اکولوژیکی در مناطق مختلف دارای اولویت تأثیر گذاری گوناگونی هستند، در این تحقیق یک مدل تصمیم گیری چند معیاره در قالب فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP) جهت انتخاب مناسبترین مناطق برای توسعه شهری با ملاحظات اکولوژیکی اجرا شده است. برای این منظور ابتدا معیارهای ارزیابی توان اکولوژیکی برای توسعه شهری(پایداری با حفاظت و یا بهبود سیستم های یکپارچه طبیعی) بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای، تهیه پرسشنامه در قالب تحلیل سلسله مراتبی، نظرخواهی از متخصصین دانشگاهی و کارشناسان شناسایی شدند. سپس از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(روش چانگ) برای تعیین وزن معیارها، زیر معیارها و گزینه ها استفاده شد. نتایج نشان داد که جمع امتیاز شهرهای خوی، ماکو، چالدران، چایباره و پلدشت برای توسعه بیشتر است. این اولویت‌بندی مبتنی بر ویژگی های اکولوژیکی محیط این شهرها و با توجه به انطباق آنها با محتویات نقشه های منابع طبیعی به واقعیت نزدیک‌تر است.
محمود صلحی؛ عبدالله سیف؛ سینا صلحی؛ عبدالله سیف
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 251-268
چکیده
انرژی تابشی را به نوعی می‌توانیم انرژی ورودی به سیستم‌های زمینی دانست. که با نفوذ بر تمامی سیستم‌ها اثرات خود را ظاهر می‌سازد. نیروی محرکه کلیه سیستم‌ها و اکوسیستم‌های زمین انرژی خورشیدی می‌باشد که به صورت تابش از خورشید ساطع و به زمین ارسال می-گردد. محاسبات انرژی تابشی با معادلات و رابطه‌های مختلفی محاسبه می‌شود و در اکثر مواقع ...
بیشتر
انرژی تابشی را به نوعی می‌توانیم انرژی ورودی به سیستم‌های زمینی دانست. که با نفوذ بر تمامی سیستم‌ها اثرات خود را ظاهر می‌سازد. نیروی محرکه کلیه سیستم‌ها و اکوسیستم‌های زمین انرژی خورشیدی می‌باشد که به صورت تابش از خورشید ساطع و به زمین ارسال می-گردد. محاسبات انرژی تابشی با معادلات و رابطه‌های مختلفی محاسبه می‌شود و در اکثر مواقع برای سطوح افقی قابل محاسبه بوده که این یکی از مشکلات محاسباتمیزان تابش می‌باشد. ما در این مقاله سعی نمودیم ناهمواری زمین را در محاسبه میزان تابش دخالت بدهیم. برای محاسبات تابشی منطقه از مدل‌های ارتفاعی استفاده نمودیم. با در اختیار داشتن فرم زمین و دخالت داده عرض جغرافیایی، جهت شیب، میزان شیب، ارتفاع زمین محاسبات تابشی را انجام داده و نقشه‌های تابشی منطقه شامل نقشه میزان انرژی تابش مستقیم، نقشه انرژی تابشی پخش شده و مدت زمان تابش بر فراز منطقه را ترسیم نمودیم. بعد از محاسبات میزان انرژی تاثیرات انرژی بر روی تحول و تکامل مورفولوژیک بررسی شده است همچنین تاثیر میزان انرژی بر سیستم‌های هیدرولوژیک و پدوژنیک و بیولوژیک تحلیل و ارتباط آن را با فعالیت‌های آنتروپوژنیک بررسی نمودهایم.
فرهاد فنودی؛ حجت صادقی
دوره 25، شماره 4 ، اسفند 1393، صفحه 269-288
چکیده
موسسات مالی و اعتباری به عنوان یک محور اقتصادی مهم در توزیع منابع مالی کشور، به ویژه در بخش کشاورزی نقش غیرقابل انکاری در توسعه روستایی بر عهده دارند. مطالعه حاضر به دنبال شناسایی عوامل تاثیرگذار در بازپرداخت به موقع تسهیلات مالی از سوی بهره برداران کشاورز به بانک کشاورزی، بعنوان عمده ترین موسسه مالی پرداخت اعتبارات کشاورزی به روستاییان ...
بیشتر
موسسات مالی و اعتباری به عنوان یک محور اقتصادی مهم در توزیع منابع مالی کشور، به ویژه در بخش کشاورزی نقش غیرقابل انکاری در توسعه روستایی بر عهده دارند. مطالعه حاضر به دنبال شناسایی عوامل تاثیرگذار در بازپرداخت به موقع تسهیلات مالی از سوی بهره برداران کشاورز به بانک کشاورزی، بعنوان عمده ترین موسسه مالی پرداخت اعتبارات کشاورزی به روستاییان می باشد. پژوهش حاضر بر مبنای هدف دارای جنبه کاربردی و از نظر ماهیت و روش در حیطه پژوهش های توصیفی- تحلیلی قرار می گیرد. جمع آوری اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی بوده، که بر اساس فرمول کوکران، جامعه نمونه مورد پژوهش395 بهره بردار کشاورز محاسبه گردید که از طریق ابزار پرسش نامه اطلاعات جمع آوری گردید. برای تحلیل داده ها، از آزمون های کای مربع(کی دو) و رگرسیون لجستیک در نرم افزار spss استفاده گردید. نمونه متغیر های مورد استفاده در تحقیق عبارت اند از محل سکونت بهره برداران، سطح تحصیلات، بیمه محصولات، نحوه بازپرداخت، سطح زیرکشت، تامین آب زراعی و... که نسبت به بازپرداخت به موقع تسهیلات مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بر اساس آزمون کی دو، بین متغیرهای بکار برده در تحقیق و باز پرداخت به موقع تسهیلات بانک کشاورزی توسط بهره برداران یک رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. تجزیه و تحلیل لجستیک به روش گام به گام نیز نشانگر تاثیرگذاری 5 متغیر رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، بعد خانواده، بیمه و مبلغ پرداختی به میزان1/88 درصد در بازپرداخت به موقع تسهیلات می باشد.
