تخمین برفمرز در آخرین دوره یخچالی در حوضه دالاخانی

نویسندگان

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

  1- مقدمه   گسترش بیشتر برفمرز­های دائمی در دوره­های یخچالی نسبت به زمان حاضر آثار خود را به صورت سیرک­ها، دره­های عریض، خراشیدگی سنگ­های سخت دره­ها و مورن­ها در ارتفاعات پائین به جای گذاشته است. چون تعیین قلمروهای اقلیمی در نواحی کوهستانی به صورت سطوحی ارتفاعی انجام می­شود. لذا ارقام ارتفاعی بیانگر سیستم­های شکل­زایی و فرآیندهای غالب فرسایشی است. این پژوهش با هدف تعیین برفمرز در آخرین دوره سرد در حوضه دالاخانی در شمال شرقی استان کرمانشاه انجام شده است. وسعت حوضه 819 کیلومتر مربع می­باشد و شهر سنقر در این حوضه است. حداقل ارتفاع حوضه 1500 متر و حداکثر ارتفاع آن 3300 متر است.   2- روش شناسی   این پژوهش با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:25000 و 1:50000، نقشه ی زمین شناسی 1:100000 ، داده های ارتفاعی Aster ، مشاهدات میدانی و بررسی های رسوب شناسی انجام شده است. ابتدا با توجه به مشاهدات میدانی و نقشه های توپوگرافی، سیرک های موجود در منطقه شناسایی گردید وسپس بر اساس روش رایت خط برفمرز دائمی در آخرین دوره یخچالی تعیین گردید. نقشه هم دمای آخرین دوره سرد با استفاده از مدل رگرسیون میانگین دما و ارتفاع و ارتفاع معادل 60 درصد سیرک ها در منطقه تهیه شد. نمونه برداری از رسوبات منطقه (6 نقطه به منظور دانه سنجی، محاسبه پارامترهای رسوب شناسی و میکروسکوپی انجام شد. برای محاسبه پارامترهای آماری رسوبات از روش لحظه­ای فولک استفاده شد و برای منشائ یابی رسوبات، بررسیهای میکروسکپی بر روی مقاطع نازک از رسوبات 1میلی متر تا 063/ میکرون انجام شد.   3- بحث   بررسی­ها نشان داد که محدوده ارتفاع 2820 متر به بالا قلمرو یخچالی در آخرین دوره سرد بوده است چون میانگین دمای فعلی این ارتفاع 5.38 درجه می باشد لذا میانگین دمای قلمرو یخچالی 5.38- درجه سانتی گراد بوده است که احتمالا این دما در زمستان کاهش بیشتری داشته است و سبب گردیده که حرکت یخ اشکال کاوشی متعددی را ایجاد نماید. درصد بالای رسوبات زاویه دار در نمونه ها که علیرغم انتقال آنها توسط آب به دلیل کمی فاصله و ریز بودن رسوبات زوایای آنها از بین نرفته است و بیانگر منشاء یخچالی است. نمودارهای تجمعی حاصله از دانه­سنجی نمونه­های به سمت قطر ذرات درشتر کشیده شده است و شاخص­های جور شدگی حاصله از گرانولومتری نمونه­ها بیشتر از 1 است که حاکی از ترکیب ذرات درشت و ریز در رسوبات است. مطالعات میکروسکپی حدود 70-40 درصد ذرات این نمونه را زاویه­دار نشان می­دهد. گرد شدگی در اکثر ذرات ضعیف است. با توجه به تجمع رسوبات در محل نمونه ها و موقعیت نمونه ها علت زاویه دار بودن آنها بادی بودن آنها را سبب نمی شود و همچنین فرض هوازدگی فیزیکی به دلیل در تماس نبودن با فرآیندهای تخریب مانند اختلاف دمای روزانه قابل پذیرش نمی باشد. موقعیت آنها در ارتفاع پایین تر از برفمرز بیان کننده این مطلب است که در دوره های یخچالی، ارتفاع پایین تر از برفمرز بارش بیشتری را دریافت نموده است و جریانهای سیلابی رسوبات را حرکت داده و در زمینهای با ارتفاع کمتر نهشته است که اکنون بستر شهرهایی مانند سنقر است. بنابراین می توان به استناد نتایج حاصله از گرانولومتری که جورشدگی بد و ضعیف را نشان داده و همچنین نتایج میکروسکپی که درصد بالای رسوبات زاویه­دار محاسبه نموده است ، احتمال منشأ یخچالی بودن آنها را قوی دانست. این رسوبات توسط سیلابهای قلمرو مجاور یخچالی تا محدوده فعلی پایین آمده است. فاصله حمل کوتاه فرصت کافی برای از بین بردن زوایای آن را توسط جریانهای سیلابی فراهم ننموده است. لذا تحول اقلیمی و به تبع آن تحول سیستم شکل­زایی در این منطقه وجود داشته است.   4- نتیجه گیری   حوضه دالاخانی با مساحت 819 کیلومترمربع و بازه ارتفاعی بین 1500 تا 3300 متری شواهد دوره های یخچالی را به صورت سیرک های کوچک و بزرگ و دره های پهن در خود ثبت نموده است. نتایج این پژوهش نشان داد که حداکثر این شواهد در دامنه ارتفاعی بالاتر از 2820 متری قرار دارد. ارتفاع اخیر برفمرز دائمی در آخرین دوره یخچالی است که اکنون میانگین دمای 5.38 درجه سانتی گراد را دارد. به بیان دیگر میانگین دما در آخرین دوره سرد نسبت به زمان حاضر در حوضه دالاخانی 5.38 درجه سانتی گراد کاهش نموده است. پژوهش های دیگر ارتفاع برفمرز پایین تر و کاهش دمای سرد تر رادر شرایط مشابه نشان داد که احتمالا به دلیل نقش جهت گیری کوهستانها در مقابل جریانهای مرطوب غربی جهت گیری دامنه ها در مقابل خورشید باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Estimate of Snow-line in the past Glacial in Dalakhani Basin

نویسندگان [English]

  • K. Nosrati
  • Manijeh Ghahroudi
Shahdi Beheshti University
چکیده [English]

1-Introduction The expansion of permanent snow-line in glacial period left behind its evidence as cirque, valley wide, polished rocks and Moraines in low land. As considering climate zones as elevation level, the height express geomorphic system and dominant erosion processes. The goal of this research is to determine snow-line in last glacial period at Dalakhani Basin, Northeastern of Kermanshah. Area of the basin is 819 square kilometers and Songhor city is located in the basin. Minimum of its elevation is 1500 meters and the maximum is 3300 meters. 2- Methodology The materials we used include Topographical map (1:25000) and (1:5000), geological map (1:100000), elevation data of Aster, field research. At first, the cirques were detected based on field research and Topographical map. Then snow-line in the last glaciation was determined by using Wright method. Isotherm map of the last glacial period was provided by using regression of temperature and elevation and the height with 60 percent of the cirques. Sediment samples from the area (six sites) were used to calculate granulometry, deposition parameters and microscopy analyses. Statistics parameters were calculated by Folk method and microscopic studies on thin sections of sediments 1 mm to .063 micron was applied for tracking the source. 3– Discussion The result was shown that the glacial domain was located upper than 2820 meters in the last glacial period. The mean temperature of the domain is up to 5.38C at present, so the mean temperature was -5.38C at the last glacial and in winter it has probably been more reduced that caused the glaciers to create a variety of erosional land forms. The high percentage of the samples with angled deposition which despite their transport by water the angles have not been rounded because of low distance and it expresses the glacial origin. Cumulative curves obtained from the granulometry of the samples were drawn for coarse particle and the Sorting indicators of the granulometry were more than 1 so they indicated the combination of large and small particles in the sediment. Microscopy of thin sections shows about 70-40 percent angular particles. The roundness of most particles was poor. Due to the accumulation of sediments in the position and location of samples, the angled sediments do not show aeolian origin. Accordingly, the assumption that physical weathering due to lack of contact with the destruction processes such as daily temperature difference is not acceptable. The areas below the snow-line has expressed that they has received more rain in the glacial period and flood flows moved the sediment and deposited them in lower elevations on which some cities such as Songhor are located. Thus, according to the results of the granulometry that represented sorting poorly and also Microscopic result that it was calculated to have a high angular percentage of deposits, it was possibly with Glacial origin. The sediments were moved to lowland by the floods preglacier. Transport in short distances did not have enough time to eliminate the angles by the current flood. Thus climate change and the subsequent evolution of the system were acted in the region. 4– Conclusion Dalakhani Catchment with an area of 819 km and elevation ranges between 1,500 to 3,300 meters has recorded evidences of glacial periods as small or large cirques and U shape valleys. The results showed that the maximum evidences were located above 2820 meters. The elevation is the permanent snow-line in last glacial period, which the average temperature is 5.38 degrees Celsius at the present. In other words, the average temperature at the last cold period in Dalakhani basin has decreased by 5.38 degrees Celsius. Other researches have showed lower elevation on snow-line and temperatures in the same conditions probably due to the orientation of slopes in front of wet air mass and the sun.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Glacial period
  • Snow-line
  • Snow
  • line
  • Dalakhani Basin
  • climate change