ارزیابی تناسب اراضی برای کشت برنج در استان زنجان در قالب مدل فائو و با استفاده از تکنیک‌ تلفیقی AHP-TOPSIS در محیطGIS

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات کشاورزی یکی از اقدامات ابتدایی و ضروری در توسعه پایدار، جلوگیری از تخریب اراضی و حفاظت از منابع زیستی برای استفاده آیندگان است. در این زمینه و با توجه به اهمیت برنج به‌عنوان محصولی استراتژیک در کشور، اقدام به ارزیابی تناسب اراضی در استان زنجان با استفاده از قابلیت‌های ترکیبی سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDM) در قالب مدل فائو شد. در این پژوهش با توجه به نظرات کارشناسان مربوطه و مطالعه طرح‌ها و پژوهش‌های پیشین، از 4 شاخص زیست‌محیطی (منابع تأمین آب، متغیرهای اقلیمی، خاک، توپوگرافی) و 5 شاخص اجتماعی-اقتصادی (نیروی کار انسانی و ماشینی، فاصله از جاده و بازار، تعداد شرکت‌های تعاونی) برای مدل‌سازی تناسب اراضی استفاده شد. برای وزن دهی و تجمیع لایه‌ها، به ترتیب از روشAHP و روش رتبه‌بندی براساس تشابه به حد ایده‌آل (TOPSIS) استفاده و در مرحله بعدی نتایج به‌دست آمده بر اساس مدل پیشنهادی فائو و یک کلاس به‌عنوان مناطق دارای محدودیت، طبقه‌بندی شدند. در نقشه اولیه تناسب اراضی به‌دست آمدهاز شاخص‌های زیست‌محیطی 36/114 کیلومتر مربع (51/0%) و در نقشه نهایی بعد از تجزیه و تحلیل اجتماعی-اقتصادی 73 کیلومتر مربع (33/0%)، به‌عنوان کلاس کاملاً مناسب (S1) شناخته شد. دقت کلی نقشه اولیه و نهایی در مقایسه با نقشه کاربری اراضی منطقه به ترتیب 7/74% و 3/89% به‌دست آمد. بر اساس یافته­های پژوهش حاضر مهمترین پارامترهای ارزیابی تناسب اراضی برای برنج به ترتیب منابع تأمین آب، اقلیم، خاک، ماشین‌آلات کشاورزی و توپوگرافی بوده، همچنین کمبود منابع آبی و شوری خاک از مهمترین موانع کشت برنج در منطقه مورد مطالعه به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Land Suitability Evaluation for Rice Cultivation Using AHP-TOPSIS Methods Based on FAO Model in GIS Environment (Case study: Zanjan province)

نویسندگان [English]

  • Hossein Soleymani 1
  • Mohammad Taleai 2
1 Tarbiat modares university
2 K.N.Toosi University
چکیده [English]

Land suitability evaluation for agricultural products is one of the important initial works for sustainable development, prevent land degradation and biological resources conservation for the future. With respect to theimportance of rice as a strategic product in the country, this paper presents a land suitability evaluation model based on FAO framework in Zanjan province using of Geographic Information System (GIS) and multi-criteria decision-making. In this study, 4 environmental parameters (water resources, climate, soil, topography) and 5 social-economic parameters (human and machine labor, distance from roads and markets, the number of cooperatives) were used for land suitability evaluation. AHP and TOPSIS method were used respectively for determining the relative weight of factors and their aggregation. Next, the resulted map was classified based on FAO framework and a class as constraints area. According to the results, from environmental perspective 114.36 km2 (0.51%), and after removing unsuitable environmental areas, from thetotal suitable area, from socio-economic perspective 73 km2 (0.33%) were identified as ahigh suitable class (S1). The overall accuracy of the first and final map compared to land use map 74.7% and 89.3% was obtained. According to our finding, most important parameters in land suitability evaluation for rice cultivation are water resources, climate, soil, machinery labor and topography and also the lack of water and soil salinity are the main obstacles to rice cultivation in the province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: land suitability
  • Rice
  • Zanjan
  • GIS
  • MCDM