مسعود صفایی پور؛ هادی علیزاده؛ صفیه دامن باغ
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 1-20
چکیده
هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش وضعیت مؤلفههای سرمایه اجتماعی در محله عامری اهواز است که در قالب دو هدف فرعی تشخیص میزان تحقق و اولویت این مؤلفهها از دیدگاه کارشناسی و ساکنان محله به انجام رسیده است. مؤلفههای مطرح شده برای سنجش و ارزیابی وضعیت سرمایه اجتماعی در محله عامری در سه بعد درون گروهی (سرمایه اجتماعی هم پیوندی)، بین گروهی (سرمایه ...
بیشتر
هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش وضعیت مؤلفههای سرمایه اجتماعی در محله عامری اهواز است که در قالب دو هدف فرعی تشخیص میزان تحقق و اولویت این مؤلفهها از دیدگاه کارشناسی و ساکنان محله به انجام رسیده است. مؤلفههای مطرح شده برای سنجش و ارزیابی وضعیت سرمایه اجتماعی در محله عامری در سه بعد درون گروهی (سرمایه اجتماعی هم پیوندی)، بین گروهی (سرمایه اجتماعی اتصالی) و فراگروهی (سرمایه اجتماعی مربوط کننده) تنظیم شدهاند. در این راستا، روش شناسی پژوهش، «توصیفی – تحلیلی» است که در آن مبنای گردآوری دادهها در قالب روش پیمایشی و به صورت پرسشنامهای است. بدین صورت که ابتدا از نظرات 15 نفر از کارشناسان برای تعیین میزان تحقق مؤلفههای سرمایه اجتماعی در محله و سپس به صورت تصادفی ساده و بر مبنای جمعیت محله از نظرات 322 نفر از ساکنان محله عامری برای تعیین میزان اولویت این مؤلفهها در محله عامری استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها متناسب با اهداف یاد شده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) برای ارزیابی نظرات کارشناسان و آزمون آماری T برای ارزیابی نظرات ساکنان محله در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج به‌دست آمده نشان میدهد که از دیدگاه کارشناسان شاخص سرمایه اجتماعی هم‌پیوندی با توجه به میزان 0/474 وزن فازی در مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی نسبت به دیگر ابعاد، در محله بهتر تحقق یافته است. ارزیابی میزان اولویت مؤلفههای سرمایه اجتماعی از دیدگاه شهروندان محله نشان میدهد که بعد سرمایه اجتماعی اتصالی با توجه به مقدار ویژه به‌دست آمده و میزان اختلاف از میانگین پایین 0/63در آزمون آماری T دارای اولویت بیشتری جهت پرداخت به بهبود وضعیت آن در محله است.
سعید موحدی؛ محمد براتی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 21-40
چکیده
در این مطالعه به بررسی همدید و سه‌بعدی مراکز چرخندزایی و همبستگی آنها با بارش کشور به شیوه مقایسهای در ترازهای مختلف جو در سال 1372 پرداخته شده است. بررسی چرخندها در مقیاسهای مختلف و به شیوههای گوناگون و با استفاده از انواع معیارها در جهت شناسایی توده هواهای بارشزا، طوفانها و ... در یک منطقه صورت میگیرد تا از این طریق ...
بیشتر
در این مطالعه به بررسی همدید و سه‌بعدی مراکز چرخندزایی و همبستگی آنها با بارش کشور به شیوه مقایسهای در ترازهای مختلف جو در سال 1372 پرداخته شده است. بررسی چرخندها در مقیاسهای مختلف و به شیوههای گوناگون و با استفاده از انواع معیارها در جهت شناسایی توده هواهای بارشزا، طوفانها و ... در یک منطقه صورت میگیرد تا از این طریق الگوهای جوی موجد این تودههای هوا و چرخندها مطالعه و مسیرهای چرخندی و عوامل گوناگون تأثیرگذار بر روی آن تحلیل شود. برای شناسایی و مکانیابی چرخندها از الگوریتم طراحی شده در محدوده مورد مطالعه؛ یعنی طول جغرافیایی 30 درجه غربی تا 80 درجه شرقی و عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجه شمالی و از دادههای بازکاوی شده ارتفاع ژئوپتانسیل پایگاه دادهای NCEP/NCAR با تفکیک زمانی 6 ساعته روزانه (00 و 06 و 12 و 18 زولو) و تفکیک مکانی 2/5 در 2/5درجه استفاده شده است. برای مکانیابی چرخندها از نرمافزار گردز و برای واکاوی و ترسیم نقشهها از نرمافزار مت‌لب، سرفر و اکسل استفاده شده است. نتایج مطالعه حاکی از آنست که در ترازهای 500 و 1000 هکتوپاسکال چرخندهای بیشتری نسبت به ترازهای مابین آنها وجود دارد. در ترازهای بالائی جو همبستگی بیشتری بین چرخندها و بارش در مناطق شمال‌غربی و غربی کشور دیده میشود. همچنین در مناطق جنوب‌شرق و شرق کشور همبستگی بین بارش و چرخندها در ترازهای پایین جو نمود بیشتری دارد.
موسی عابدینی؛ معصومه چراغی کارمرانی؛ محمد رضا اقبال
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 41-62
چکیده
پهنههای کارستی در برخورد با عوامل مؤثر متنوع و پیچیدگی مکانیسم آنها در ارتباط باهم و با توجه به نقش آنها در تحول و حساسیت کارستزایی واکنش متفاوتی بروز می‌دهند؛ بنابراین امروزه در برنامهریزیهای محیطی به مطالعات اولیه و تهیه نقشههای ممیزی استعداد شکل‌گیری اشکال کارستی، اهمیت خاصی داده میشود. ناهمواریهای بیستون-پرآو ...
بیشتر
پهنههای کارستی در برخورد با عوامل مؤثر متنوع و پیچیدگی مکانیسم آنها در ارتباط باهم و با توجه به نقش آنها در تحول و حساسیت کارستزایی واکنش متفاوتی بروز می‌دهند؛ بنابراین امروزه در برنامهریزیهای محیطی به مطالعات اولیه و تهیه نقشههای ممیزی استعداد شکل‌گیری اشکال کارستی، اهمیت خاصی داده میشود. ناهمواریهای بیستون-پرآو به‌عنوان منطقه مورد پژوهش با سازندهای آهکی بخشی از زون چین‌خورده و تکتونیزه شده بوده که مستعد شکل‌گیری اشکال متنوع کارستی است. لذا هدف اصلی این پژوهش مطالعه عوامل مؤثر در توسعه کارست با تأکید بر فروچالهها و پهنهبندی استعداد توسعه و حساسیت منطقه کارستی بیستون- پرآو است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و همبستگی بوده و نوع آن کاربردی است. متغیرهای پژوهش شامل یک متغیر وابسته (فروچالهها) و هفت متغیر مستقل (بارش، دما، شیب، جهات شیب، ساختار زمینشناسی، گسل و ارتفاع) بوده است که در برای سنجش ارتباط بین این متغیرها تمام لایههای مؤثر در تشکیل کارست با استفاده از نرمافزارهای GIS مورد پردازش و کدگذاری قرارگرفته و با استفاده از مدل رگرسیون خطی چند متغیره در محیط SPSS روابط آنها مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از معادله رگرسیونی و نتیجهی تأثیر دادن ضرایب رگرسیونی متغیرها در ماتریس دادهها بر اساس روابطی (استعداد وقوع فروچالهها) به‌صورت طیفی از اعداد مثبت و منفی درآمده است. اعداد مثبت بیانگر وجود شرایط لازم برای توسعه کارست و اعداد منفی بیانگر نبودن شرایط مناسب برای توسعه کارست است. دامنه این طیف عددی، به‌صورت کیفی به سه کلاس، استعداد کم، استعداد متوسط و استعداد زیاد تقسیم‌شده است. تفسیر ضرایب و نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که لیتولوژی مهمترین نقش را در توسعه کارست بر عهده دارد و بعد از آن به ترتیب لایههای گسل، بارش، ارتفاع، دما، شیب و جهات شیب در درجات بعدی اهمیت قرار میگیرند.
عقیل مددی؛ عطا غفاری؛ الناز پیروزی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 63-80
چکیده
ناپایداری دامنهها و ریزشها از خطرات اصلی در مناطق کوهستانی است. حوضه آبخیز آق لاقان چای با داشتن چهره کوهستانی و با توجه به وضعیت زمین شناسی، لیتولوژی و اقلیمی، عمده شرایط لازم جهت شکل گیری حرکات ریزشی را دارد. این پدیده همه ساله موجب به مناطق مسکونی، تخریب راه ارتباطی و رسوبزایی گسترده و پر شدن مخزن سد یامچی و بستر رودخانه ...
بیشتر
ناپایداری دامنهها و ریزشها از خطرات اصلی در مناطق کوهستانی است. حوضه آبخیز آق لاقان چای با داشتن چهره کوهستانی و با توجه به وضعیت زمین شناسی، لیتولوژی و اقلیمی، عمده شرایط لازم جهت شکل گیری حرکات ریزشی را دارد. این پدیده همه ساله موجب به مناطق مسکونی، تخریب راه ارتباطی و رسوبزایی گسترده و پر شدن مخزن سد یامچی و بستر رودخانه از رسوب میشود. بنابراین هدف تحقیق حاضر تهیه نقشه پهنهبندی خطر ریزش است. در این مطالعه ابتدا با بررسیهای میدانی و مطالعه منابع، دوازده عامل به عنوان عوامل مؤثر برای ایجاد ریزش در منطقه شناسایی شدند. این عوامل شامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، فاصله از آبادی، بارش، تعداد روزهای یخبندان، نوسان دما، کاربری اراضی و خاک است. سپس لایهها اطلاعاتی توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. تحلیل و مدل سازی نهایی با استفاده از روش ویکور به عنوان یکی از روشهای تحلیل تصمیم گیری چند معیاره، انجام شد. در نهایت نقشه پهنهبندی در پنج طبقه با خطربسیار کم تا بسیار زیاد تهیه شد. طبق نتایج به دست آمده 12 درصد از مساحت حوضه در طبقه بسیار پرخطر و 48 درصد در طبقه پرخطر قرار دارد. طبقه بسیار پرخطر و پرخطر درمنطقه کوهستانی قسمت شمالی و جنوب غربی حوضه مورد مطالعه قرار دارد. این مناطق خطراغلب دارای شیبهای بالای 40 درصد، دیوارههای عمودی و پرتگاهی و سنگهای آتش فشانی و آذرین هستند. به طور کلی نتایج مطالعه نشان میدهد که حوضه آق لاقان چای دارای توان بسیار بالا از لحاظ رخداد حرکات ریزشی است. لذا انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی در حوضه مطالعاتی ضروری به نظر میرسد.
حمید نوری؛ علیرضا ایلدرومی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 81-96
چکیده
مدیریت و برنامهریزی در مناطق حفاظت شده ایران، مستلزم داشتن اطلاعات کافی از تغییرات آب و هوا، منابع آب و خاک و شرایط رشد و توسعه اکوسیستم‌ها و زیستگاه‌های حیات وحش در آینده است. اقلیم یکی از ستون‌های شکل گیری و اساس تغییرات این زیست بوم‌ها محسوب میشود. در پژوهش حاضر، دادههای HadCM3 با استفاده از مدل LARS-WG و تحت سه سناریوی B1، A2 و A1B ...
بیشتر
مدیریت و برنامهریزی در مناطق حفاظت شده ایران، مستلزم داشتن اطلاعات کافی از تغییرات آب و هوا، منابع آب و خاک و شرایط رشد و توسعه اکوسیستم‌ها و زیستگاه‌های حیات وحش در آینده است. اقلیم یکی از ستون‌های شکل گیری و اساس تغییرات این زیست بوم‌ها محسوب میشود. در پژوهش حاضر، دادههای HadCM3 با استفاده از مدل LARS-WG و تحت سه سناریوی B1، A2 و A1B در منطقه حفاظت شده لشکردر ملایر در استان همدان ریز مقیاس نمایی شد. سپس تغییرات پارامترهای بارش، کمینه دما، بیشینه دما و تابش در سال‌های 2011 تا 2039 برای فصول مختلف پیش بینی گردید. نتایج نشان داد که بیشترین تغییرات بارش در فصول بهار و زمستان و بیشترین تغییرات مربوط به دما در فصول تابستان و بهار رخ میدهد. بیشترین تغییرات ساعات آفتابی در فصل تابستان و کمترین تغییرات در فصل پاییز و زمستان رخ خواهد داد. بارش در اکثر ماه‌ها روند افزایشی داشته که بیشترین آن در ماه‌های مارس، آوریل و دسامبر و کمترین آن مربوط به ماه‌های می و ژانویه است. پارامترهای هواشناسی دمای کمینه و دمای بیشینه در تمام ماه‌ها روند افزایشی خواهند داشت. تغییرات ساعت آفتابی در ماه‌های آوریل، اوت، سپتامبر و دسامبرکاهشی و در بقیه ماه‌ها افزایشی است. به طور کلی نتایج نشان میدهد با تغییر سناریوهای اقلیمی که ریشه در مدیریت انسانی دارد پارامترهای هواشناسی در فصل زمستان روند کاهشی بیشتری نسبت به سایر فصول خواهند داشت. این درحالی است که فصل تابستان همواره دارای روند افزایشی در این پارامترهاست. بنابراین شرایط رشد و نمو و فنولوژی گیاهان، حاصلخیری ماهیانه و سالیانه، متابولیسم میکروبی خاک و شرایط رطوبتی زیست بوم تغییر یافته، بنابراین لزوم تغییر برنامه‌های مدیریتی در 30 سال آینده این منطقه حفاظت شده ضرورت می‌یابد.
پیمان حیدریان؛ کاظم رنگزن؛ سعید ملکی؛ ایوب تقی زاده
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 97-118
چکیده
پایداری در توسعه شهری به علت سطوح بالای شهرنشینی تقریباً در کل بخشهای جهان، به یک موضوع مهم تبدیل شده است. بنابراین برای رسیدن به توسعه پایدار شهری و همچنین تصمیمگیری بهتر برای جهتدهی توسعه در آینده، بازبینی دائمی فرآیندهای دینامیک شهری با توجه به توسعه در گذشته و پیشبینی آن در آینده، اجتنابناپذیر است. هدف پژوهش حاضر، ...
بیشتر
پایداری در توسعه شهری به علت سطوح بالای شهرنشینی تقریباً در کل بخشهای جهان، به یک موضوع مهم تبدیل شده است. بنابراین برای رسیدن به توسعه پایدار شهری و همچنین تصمیمگیری بهتر برای جهتدهی توسعه در آینده، بازبینی دائمی فرآیندهای دینامیک شهری با توجه به توسعه در گذشته و پیشبینی آن در آینده، اجتنابناپذیر است. هدف پژوهش حاضر، مدلسازی و پیشبینی توسعه کلانشهر تهران با استفاده از روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی (OLS) و مدل شبکه عصبی مصنوعی (پرسپترون چندلایه (MLP)) با در نظر گرفتن دوره 11 ساله 1385_1374 است. برای این منظور ابتدا، معیارهای موثر در فرآیند توسعه شهری از سازمانهای مربوط جمع‌آوری، آنالیز و آمادهسازی شدند و نقشههای کاربری زمین برای سال‌های موردنظر از تصاویر ماهواره لندست استخراج شد و با استفاده از دادههای اتوکد سازمان نقشهبرداری و نقشههای موجود بهبود داده شدند. سپس صحتسنجی نقشهها و آشکارسازی تغییرات انجام شد. نتایج آشکارسازی تغییرات با ضریب کاپای 85/91% نشان میدهد که بیشترین افزایش مساحت در مناطق ساخته شده (38/5886 هکتار) و بیشترین کاهش مساحت در زمین باز (89/5328 هکتار) رخ داده است. بر مبنای این تغییرات و برای اجتناب از روش سعی و خطا در انتخاب بهترین ترکیب معیارهای ورودی به مدل، با استفاده از روش OLS پیشپردازشی روی این معیارها صورت گرفت. در مرحله بعد با درنظرگرفتن خروجی روش OLS، 11 متغیر مستقل بعنوان ورودی به مدل انتخاب شدند. سپس مدلسازی پتانسیل تبدیل کاربری برای سال 1396، با استفاده از روش MLP انجام شد و با روش زنجیره مارکف نقشه کاربری اراضی برای سال 1396 پیشبینی شد. در نهایت نتایج نشان داد که پیشبینی صورت گرفته نسبت به مطالعات گذشته به واقعیتهای زمینی نزدیکتر است و بیشترین میزان توسعه در سال 1396 در بخشهای شرقی، شمال غرب و غرب کلانشهر تهران رخ خواهد داد. 2- روش‌شناسی برای دستیابی به اهداف این مطالعه، ابتدا معیارهای موثر در فرآیند توسعه شهری از سازمانهای مربوط جمع‌آوری، آنالیز و آماده سازی شدند. نقشههای کاربری زمین برای دوره مورد مطالعه (1385-1374) از تصاویر ماهواره لندست استخراج شد و با استفاده از داده اتوکد و نقشههای موجود بهبود داده شدند. سپس صحتسنجی نقشهها و آشکارسازی تغییرات انجام گرفت و بر مبنای این تغییرات، به منظور اجتناب از روش سعی و خطا در انتخاب بهترین ترکیب معیارهای ورودی به مدل، با استفاده از روش OLS پیش‌پردازش روی این معیارها صورت گرفت. در مرحله بعد با در نظر گرفتن خروجی روش OLS، متغیرهای مستقل به عنوان ورودی به مدل انتخاب شدند. در نهایت، با استفاده از روش MLP مدلسازی پتانسیل تبدیل هر کاربری انجام‌گرفته و با به‌کارگیری روش زنجیره مارکوف نقشه کاربری اراضی برای سال 1396 پیشبینی شد.
3- بحث در مطالعه حاضر، رگرسیون حداقل مربعات معمولی (OLS) و مدل شبکه عصبی پرسپترون چند لایه (MLP) برای شناسایی و بهبود درک ما از نیروهای اجتماعی- اقتصادی، فیزیکی و کاربری زمین که بر توسعه شهری تأثیر می‌گذارند، و نیز برای یافتن تأثیرات نابرابر این عوامل و محتمل‌ترین مکان‌ها برای توسعه شهری آینده کلانشهر تهران مورد استفاده قرار گرفتند. با توجه به تنوع و تعداد بالای عوامل تأثیرگذار در این فرآیند و نتایج تحقیق می‌توان این‌گونه بیان کرد، که فناوری‌های RS و GIS تولید و تجزیه و تحلیل حجم عظیمی از دادههای مکانی و غیر مکانی را امکان‌پذیر و تسریع می‌بخشند و یک خروجی با درجه بالایی از صحت و دقت را در کوتاه‌ترین زمان ممکن امکان‌پذیر می‌سازند. برتری این مطالعه نسبت به مطالعات گذشته در این است، که از فرآیند پیش‌پردازش متغیرهای مستقل ورودی به مدل با استفاده از روش OLS استفاده شد و در نتیجه از بین دادههای موجود بهترین ترکیب انتخاب شد. در مطالعات گذشته پیشپردازشی روی متغیرهای ورودی به مدل صورت نگرفته و اگر هم انجام‌شده، بیشتر از روش سعی و خطا استفاده شده است. از آن جمله می‌توان به تحقیق طیبی و همکاران در سال 1390در زمینه پیشبینی توسعه شهری گرگان و تحقیق کرم و یعقوب نژاد اصل در سال 1392 در زمینه توسعه کالبدی شهر کرج اشاره کرد. همچنین با بررسیهای میدانی و دور کاوی با استفاده از ابزارهای موجود، نتایج نشان داد که پیشبینی صورت گرفته نسبت به مطالعات گذشته به واقعیتهای زمینی نزدیکتر است و روند توسعه موجود را دنبال می‌کند.
4- نتیجه‌گیری نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد که بیشترین میزان توسعه شهری کلانشهر تهران برای چشم‌انداز 1396 در بخشهای غربی و شرقی خواهد بود. این نتایج نشان‌دهنده اعتبار و صحت مدل بوده که با واقعیت کاملاً سازگار و منطبق است و می‌تواند به عنوان مدلی اجرایی در برنامهریزیهای چشم‌انداز آینده کلانشهر تهران بسیار راه گشا بوده و مورد استفاده قرار گیرد. البته برای ارتقاء و افزایش هر چه بیشتر ضریب اطمینان مدل، در مطالعات آتی می‌توان از معیارهای تأثیرگذار بیشتری مانند مالکیت، قیمت زمین و مراکز تجاری استفاده کرد که به دلیل وجود محدودیت‌هایی استفاده نشده‌اند، و می‌توانند در فرآیند توسعه و رشد شهری کلانشهر تهران بسیار تأثیرگذار باشند.
افسانه بارانی پور؛ امیر محمودزاده
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 119-134
چکیده
افزایش پدیده ریزگردها با پاره‌ای از شرایط جدید اقلیمی پیوند داده میشود وافزایش فرکانس آن در پاره‌ای از مناطق و شهرهای ایران از جمله شهرهای ساحلی استان خوزستان وبوشهر مشکلات جدی در حوزه‌های مختلفی چون تردد، بهداشت عمومی؛ بروز پاره‌ای امراض، و... بوجود آورده است. همواره بر این نکته تأکید شده است که کانون‌های عمده تأمین کننده اصلی ...
بیشتر
افزایش پدیده ریزگردها با پاره‌ای از شرایط جدید اقلیمی پیوند داده میشود وافزایش فرکانس آن در پاره‌ای از مناطق و شهرهای ایران از جمله شهرهای ساحلی استان خوزستان وبوشهر مشکلات جدی در حوزه‌های مختلفی چون تردد، بهداشت عمومی؛ بروز پاره‌ای امراض، و... بوجود آورده است. همواره بر این نکته تأکید شده است که کانون‌های عمده تأمین کننده اصلی ریزگردها در ایران واقع در کشورهای عراق، سوریه، عربستان است و اگر چه به صورت کلی علت تشدید چنین پدیده‌ای به تغییرات اقلیمی، تغییرات بنیادی در آبگیرها و خشکسالی‌های اخیر نسبت داده میشود، ولی همواره این سوال اساسی مطرح بوده است که تغییرات فرکانس وتفاوت‌های ماهوی ذرات حمل شده نشان دهنده حقایق دیگری می‌تواند باشد. این مقاله که برگرفته از یک طرح پژوهشی در دانشگاه اصفهان است با اتکا به تحلیل فرکانس وشدت روزهای گردو غباری در ایران و دو روش مورفوسکوپی و گرانولومتری نمونه‌های برداشت شده در شهرهای ماهشهر، گناوه، اهواز، کرمانشاه و بهبهان نسبت به ارزیابی منشأ، تعیین سهم کانون‌های تولید و علت بروز چنین پدیده‌ای در سواحل جلگه خوزستان و بوشهر مبادرت و موارد زیر را می‌توان به عنوان نتیجه این طرح مطرح نمود. بیش از 58 درصد روزهای گرد و غباری در استان خوزستان و بوشهر منشأ ساحلی دارد و به کانون‌های تولید ریز گرد خارجی معطوف نیست. عملیات عمرانی و بویژه ساحل سازی و از همه مهمتر ایجاد جاده‌های ساحلی عامل اصلی در ایجاد ریز گرد‌های این دو استان است. توقف عملکرد مکانیسم جاذبه ماه و خورشید و جلوگیری ازخیس خوردگی اراضی ساحلی عامل اصلی در آماده سازی بسترهای تولید ریزگرد در این مناطق است.
وکیل حیدری ساربان؛ ابراهیم بهشتی جاوید؛ محمد حسین فتحی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 135-150
چکیده
با توجه به توسعه فیزیکی روز افزون شهرهابه ویژه شهرهای جاذب جمعیت مثل شهرهای توریستی و صنعتی، کنترل توسعه فیزیکی متناسب شهری در زمینهای پیرامونی شهرها یکی از مهمترین دغدغههای مدیران وبرنامهریزان شهری و محیطی است. برای انجام چنین کاری لازم است تناسب زمین با استفاده از متغیرهای مختلف مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در ...
بیشتر
با توجه به توسعه فیزیکی روز افزون شهرهابه ویژه شهرهای جاذب جمعیت مثل شهرهای توریستی و صنعتی، کنترل توسعه فیزیکی متناسب شهری در زمینهای پیرامونی شهرها یکی از مهمترین دغدغههای مدیران وبرنامهریزان شهری و محیطی است. برای انجام چنین کاری لازم است تناسب زمین با استفاده از متغیرهای مختلف مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در این پژوهش با استفاده از دو مدل منطق فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) تناسب زمین برای توسعه فیزیکی شهر سرعین مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج به دست آمده از مدل‌ها با توجه به وضعیت موجود توسعه شهر مورد بررسی و صحتسنجی قرار گرفته است. برای این کار از هشت معیار طبیعی استفاده شده که عبارتند از: شیب،کاربری زمین،تناسب خاک، سنگشناسی، لندفرمها، فاصله از شبکه ارتباطی، فاصله از گسلو فاصله از شبکه زهکشی. نتایج بدست آمده در پنج کلاس کیفی (تناسب خیلی کم، کم، متوسط، زیاد وخیلی زیاد) طبقه‌بندی و مورد تحلیل قرار گرفتند. در مدل منطق فازی از سه مقدار مختلف گاما (7/0، 8/0 و9/0) برای انجام مدل استفاده شد و نتایج بدست آمده نشان داد که گامای 8/0بیشترین انطباق را با شرایط موجود دارد و طبق آن حدود 67 در صد از توسعه شهر بین سال‌های 1368 تا 1390 در زمینهای با تناسب متوسط تا زیاد بوده است. حدود 7 درصد در زمینهای با تناسب خیلیکم توسعه داشته است. در مدل AHP درصد زمینهای با تناسب زیاد و متوسط زیاد نشان داده شده است و مقدار زمینهای نامساعد(مثل مناطق شمال شرقی شهر) بسیار کم نشان داده شده است. نتایج ارزیابی نشان داد که مدل منطق فازی و عملگر گامای آن نتایج بهتری را نسبت به مدل AHP ارائه میدهد.
الهه اکبری؛ مجید ابراهیمی؛ بختیار فیضی زاده؛ حمید نژاد سلیمانی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 151-170
چکیده
دمای سطح زمین همواره به دلیل عوامل انسانی و طبیعی در حال تغییر است که می‌تواند منجر به تغییرات قابل توجهی در میزان محصولات کشاورزی و فرایندهای خاکسازی در سطح زمین شود. در این راستا استفاده از سنجش از دور به عنوان یک تکنولوژی کارآمد در مطالعات تغییرات کاربری اراضی و نیز بررسی دمای سطح زمین همواره مورد نظر کارشناسان بوده است. در این ...
بیشتر
دمای سطح زمین همواره به دلیل عوامل انسانی و طبیعی در حال تغییر است که می‌تواند منجر به تغییرات قابل توجهی در میزان محصولات کشاورزی و فرایندهای خاکسازی در سطح زمین شود. در این راستا استفاده از سنجش از دور به عنوان یک تکنولوژی کارآمد در مطالعات تغییرات کاربری اراضی و نیز بررسی دمای سطح زمین همواره مورد نظر کارشناسان بوده است. در این مطالعه از روش سبال (SEBAL) (الگوریتم تعدیل یافته انرژی سطح برای زمین) در حوضه آبخیز طالقان به منظور مدل نمودن دمای سطح زمین (LST) و تعیین ارتباط آن با کاربری/پوشش اراضی (LULC) استفاده شده است. برای این منظور از تصاویر TM (1987) و ETM+ (2010) استفاده شده و پس از انجام مراحل مختلف پردازش تصاویر نسبت به استخراج نقشههای کاربری اراضی بر اساس روش ماشین بردار پشتیبان (SVM) در دوره زمانی23 ساله اقدام گردید. دقت طبقه‌بندی به روش SVM با بررسی از طریق دادههای حقایق زمینی، در تصویر TM و ETM+ برحسب ضریب آماری کاپا به ترتیب 83/0 و 89/0 و براساس دقت کلی 37/88 و 86/92 درصد بدست آمده است. بیشترین تغییرات کاربری اراضی در اراضی مرتعی به چشم میخورد که به اراضی مرتعی با اهمیت پایینتر یا اراضی بایر تبدیل شدهاند. علاوه بر این، افزایش بیابان‌زایی و کاهش پوشش گیاهی، روند افزایش دمای سطح زمین (LST) را تحت تأثیر قرار میدهد. بیشترین LST در مناطق مسکونی و اراضی بایر با رخنمون سنگی مشهود است که با گذشت سالیان متمادی نیز روند افزایش دما قابل تأمل است. نتایج این پژوهش در مطالعات حفاظت منابع طبیعی بسیار کاربردی بوده و می‌تواند راهگشای برنامهریزیهای حفاظت منابع طبیعی قرار گیرد.
مرتضی احمدی اردکانی؛ محمد رجبی؛ علی سرکارگر اردکانی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 171-198
چکیده
جنگل‌ها یکی از منابع طبیعی مهمی هستند که انسان برای ادامه حیات به آن وابسته است. امروزه جنگل‌ها به دلایل مختلفی از قبیل گرم شدن زمین، بی دقتی گردشگران و سوزاندن عمدی درختان توسط افراد محلی برای ایجاد اراضی با قابلیت کشت، دچار آتش سوزی شده و بخش زیادی از آنها از بین می‌روند. از فواید مهم جنگل افزایش میزان نفوذ پذیری آب در خاک و ذخیره ...
بیشتر
جنگل‌ها یکی از منابع طبیعی مهمی هستند که انسان برای ادامه حیات به آن وابسته است. امروزه جنگل‌ها به دلایل مختلفی از قبیل گرم شدن زمین، بی دقتی گردشگران و سوزاندن عمدی درختان توسط افراد محلی برای ایجاد اراضی با قابلیت کشت، دچار آتش سوزی شده و بخش زیادی از آنها از بین می‌روند. از فواید مهم جنگل افزایش میزان نفوذ پذیری آب در خاک و ذخیره آن، جلوگیری از فرسایش خاک، تصفیه هوای آلوده و زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری مختلف است. بدیهی است که نبود جنگل مشکلات زیادی را برای زندگی بشر ایجاد می‌نماید. برای حفظ این منبع مهم و ارزشمند باید از وقوع این حادثه تا حد امکان جلوگیری شود و در صورت وقوع آن به هر دلیلی باید از پیشرفت و گسترش آن جلوگیری گردد. این پیشگیری از آتش سوزی و مهار آن در زمان وقوع، نیازمند تعیین مناطق پر خطر آتش سوزی و ایجاد تمهیدات لازم برای جلوگیری از گسترش آن است. تاکنون مطالعات مختلفی در رابطه با تهیه نقشه پهنهبندی خطر آتش سوزی جنگل‌ها انجام شده است که از روش تلفیق خطی وزن‌دار، نقشههای معیار با هم جمع شده که نتایج مطلوبی حاصل گردیده است. در این پژوهش با استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره و تحلیل‌های مکانی مورد نیاز، نسبت به پیش بینی مناطق با ریسک باﻻی آتش سوزی اقدام گردید. روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) یکی از پرکاربردترین روشهای وزن دهی است که به طور گسترده استفاده میشود و دلیل آن سادگی روش و ساختار سلسله مراتبی آن است که با شکستن مسایل پیچیده به ساده و مقایسه دودویی معیارها با هم به محاسبه وزن‌ها می‌پردازد. در این مقاله از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای وزن دهی و برای تلفیق لایهها از دو روش فازی و میانگین وزنی مرتب شده (OWA) با کمیت سنج‌های مفهومی فازی، استفاده شده و نتایج حاصل از آن با استفاده از روش جمع کیفی(QS) با یکدیگر مقایسه گردید. به نظر میرسد استفاده از روش AHP-OWA برای پهنهبندی منطقه مورد مطالعه از نظر میزان خطر آتش سوزی نسبت به روش فازی از دقت بالاتری برخوردار است. در نهایت بهترین QS برای روش AHP-OWA با آلفای 4 به دست آمد که با توجه به قرار گرفتن درصد قابل توجهی از پهنههای آتش سوزی اتفاق افتاده در مناطق پرخطر و بسیار پرخطر و دقت 0874/0، QS این روش مقدار بالاتری را نسبت به روش فازی گاما نشان میدهد که بیانگر تفکیک بهتر بین پهنههای خطر و در نتیجه نقشههای پهنهبندی خطر با دقت بالاتری تولید میشود.
حسین سلیمانی؛ محمد طالعی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 199-218
چکیده
ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات کشاورزی یکی از اقدامات ابتدایی و ضروری در توسعه پایدار، جلوگیری از تخریب اراضی و حفاظت از منابع زیستی برای استفاده آیندگان است. در این زمینه و با توجه به اهمیت برنج به‌عنوان محصولی استراتژیک در کشور، اقدام به ارزیابی تناسب اراضی در استان زنجان با استفاده از قابلیت‌های ترکیبی سیستم اطلاعات مکانی ...
بیشتر
ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات کشاورزی یکی از اقدامات ابتدایی و ضروری در توسعه پایدار، جلوگیری از تخریب اراضی و حفاظت از منابع زیستی برای استفاده آیندگان است. در این زمینه و با توجه به اهمیت برنج به‌عنوان محصولی استراتژیک در کشور، اقدام به ارزیابی تناسب اراضی در استان زنجان با استفاده از قابلیت‌های ترکیبی سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و روشهای تصمیمگیری چندمعیاره (MCDM) در قالب مدل فائو شد. در این پژوهش با توجه به نظرات کارشناسان مربوطه و مطالعه طرح‌ها و پژوهش‌های پیشین، از 4 شاخص زیستمحیطی (منابع تأمین آب، متغیرهای اقلیمی، خاک، توپوگرافی) و 5 شاخص اجتماعی-اقتصادی (نیروی کار انسانی و ماشینی، فاصله از جاده و بازار، تعداد شرکت‌های تعاونی) برای مدلسازی تناسب اراضی استفاده شد. برای وزن دهی و تجمیع لایهها، به ترتیب از روشAHP و روش رتبه‌بندی براساس تشابه به حد ایده‌آل (TOPSIS) استفاده و در مرحله بعدی نتایج به‌دست آمده بر اساس مدل پیشنهادی فائو و یک کلاس به‌عنوان مناطق دارای محدودیت، طبقه‌بندی شدند. در نقشه اولیه تناسب اراضی به‌دست آمدهاز شاخص‌های زیستمحیطی 36/114 کیلومتر مربع (51/0%) و در نقشه نهایی بعد از تجزیه و تحلیل اجتماعی-اقتصادی 73 کیلومتر مربع (33/0%)، به‌عنوان کلاس کاملاً مناسب (S1) شناخته شد. دقت کلی نقشه اولیه و نهایی در مقایسه با نقشه کاربری اراضی منطقه به ترتیب 7/74% و 3/89% به‌دست آمد. بر اساس یافتههای پژوهش حاضر مهمترین پارامترهای ارزیابی تناسب اراضی برای برنج به ترتیب منابع تأمین آب، اقلیم، خاک، ماشین‌آلات کشاورزی و توپوگرافی بوده، همچنین کمبود منابع آبی و شوری خاک از مهمترین موانع کشت برنج در منطقه مورد مطالعه به شمار می‌آیند.
پیمان محمودی؛ محمود خسروی؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ بهلول علیجانی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 219-246
چکیده
یخبندان یکی از پدیده‌های مهم مورد مطالعه در اقلیم شناسی است که از تغییر دما در طول زمان ناشی میشود. در این مطالعه هدف بر این است که از طریق طبقه بندی الگوهای همدید مرتبط با یخبندان‌های فراگیر ایران، مکانیزم‌های دینامیکی موجد این پدیده شناسایی شوند. لذا بر اساس یک اصل مکانی روزهایی که 65 درصد و بیشتر از مساحت ایران دمای صفر و زیر صفر ...
بیشتر
یخبندان یکی از پدیده‌های مهم مورد مطالعه در اقلیم شناسی است که از تغییر دما در طول زمان ناشی میشود. در این مطالعه هدف بر این است که از طریق طبقه بندی الگوهای همدید مرتبط با یخبندان‌های فراگیر ایران، مکانیزم‌های دینامیکی موجد این پدیده شناسایی شوند. لذا بر اساس یک اصل مکانی روزهایی که 65 درصد و بیشتر از مساحت ایران دمای صفر و زیر صفر درجه سانتیگراد داشته‌اند به عنوان روزهای همراه با یخبندان فراگیر ایران انتخاب شدند. تعداد این روزها در کل دوره مورد مطالعه به 835 روز رسید. لذا جهت شناسایی و بررسی الگوهای گردشی تراز 500 هکتوپاسکال (فشار سطح دریا)، دادههای میانگین روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل (فشار سطح دریا) برای محدوده مورد مطالعه استخراج و تحلیل مؤلفههای مبنا بر روی ماتریس آنها اجرا شد. نتیجه این تحلیل نشان داد که با 15 مؤلفه می‌توان 6/89 درصد تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل و 9/84 درصد تغییرات فشار سطح دریا را در زمان وقوع یخبندان‌های فراگیر ایران تبیین کرد. سپس برای شناسایی الگوهای گردشی مرتبط با یخبندان‌های فراگیر ایران، خروجی‌های تحلیل مؤلفههای مبنا به عنوان ورودی‌های تحلیل خوشه‌ای مورد استفاده قرار گرفت و در نهایت پنج الگو برای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و سه الگو برای فشار سطح دریا شناسایی شد. نتایج نشان داد رای اینکه یک یخبندان فراگیر در ایران رخ دهد باید در تراز 500 هکتوپاسکال یک پشته عمیق در حوالی دریای سیاه تشکیل و در سطح زمین نیز گسترش زبانه شرقی پرفشار اروپایی و یا گسترش زبانه غربی پرفشار سیبری را داشته باشیم.
فاطمه پورقاسم؛ امیرحسین علی بیگی؛ کیومرث زرافشانی
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 247-262
چکیده
پژوهش کیفی حاضر با هدف شناسایی وضعیت بهینهمدیریت ضایعات دامی توسط دامداران استان کرمانشاه انجام شد. نمونهها بر اساس دو معیار سابقه زیاد در پرورش دام و مالکیت تعداد دام زیاد بر اساس عرف منطقه انتخاب شدند. با استفاده از مصاحبه عمیق، گروههای متمرکز و مشاهده مستقیم اطلاعات موردنیاز کسب شد و سپس با روش تئوری بنیانی تجزیهوتحلیل ...
بیشتر
پژوهش کیفی حاضر با هدف شناسایی وضعیت بهینهمدیریت ضایعات دامی توسط دامداران استان کرمانشاه انجام شد. نمونهها بر اساس دو معیار سابقه زیاد در پرورش دام و مالکیت تعداد دام زیاد بر اساس عرف منطقه انتخاب شدند. با استفاده از مصاحبه عمیق، گروههای متمرکز و مشاهده مستقیم اطلاعات موردنیاز کسب شد و سپس با روش تئوری بنیانی تجزیهوتحلیل شد. نتایج نشان داد که نحوه پرورش دام، عدم وجود برنامه مناسب در تغذیه دام، عدم مراقبت و نوع و نژاد دام مهمترین عوامل ایجاد ضایعات دامی هستند. ضایعات تولیدی به همراه پسماندهای دامی جهت حاصلخیزی خاک، تهیه صنایع دستی، استفاده به عنوان بستر دام، فروش و دفع حشرات به کار برده شده و مقداری هم دفع میشود. دفع ضایعات روش نامناسبی برای مدیریت ضایعات و پسماندهاست لذا توصیه میشود اصلاح بیولوژیکی با روشهای تولید بیوگاز و کمپوست جایگزین آن گردد.
شهرزاد قلی زاده سرابی؛ محمد رحیم رهنما
دوره 26، شماره 4 ، اسفند 1394، صفحه 263-286
چکیده
امروزه مفهوم ظرفیت تحمل زیستمحیطی در برنامهریزی و مدیریت شهری، یکی از مهمترین ابزارها در جهت نیل به پایداری شهری است. در این مقاله تراکم مطلوب توسعه شهری با رویکرد ظرفیت تحمل زیست محیطی در منطقه 9 شهری تعیین و در آن مفهوم ظرفیت تحمل به دو مفهوم اساسی ظرفیت تحمل حیاتی و مقاومت محیط تقسیم گردید. به منظور تعیین ظرفیت تحمل در ابتدا ...
بیشتر
امروزه مفهوم ظرفیت تحمل زیستمحیطی در برنامهریزی و مدیریت شهری، یکی از مهمترین ابزارها در جهت نیل به پایداری شهری است. در این مقاله تراکم مطلوب توسعه شهری با رویکرد ظرفیت تحمل زیست محیطی در منطقه 9 شهری تعیین و در آن مفهوم ظرفیت تحمل به دو مفهوم اساسی ظرفیت تحمل حیاتی و مقاومت محیط تقسیم گردید. به منظور تعیین ظرفیت تحمل در ابتدا پتانسیل بهرهوری هریک از منابع موجود و بار عملکردی هریک از تاسیسات شهری در پاسخ به نیازهای واقعی شهرنشینان براساس هفت عامل آب، فاضلاب، زباله، انرژی، راه، حمل و نقل همگانی و سطوح سبز برآورد شد و سپس بر مبنای استانداردهای زیستمحیطی و آستانههای مجاز آلودگی تراکم مطلوب توسعه تعیین شد. برای ارزیابی ظرفیت تحمل از مدل عدد فشار در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهره گرفته شد و ظرفیت تحمل در سه بازه تحت عنوان آستانه مطلوب، آستانه مجاز و فشار بحرانی توزیع گردید. نتایج نشان داد که جمعیت و تراکم توسعه منطبق بر ظرفیت تحمل منطقه توزیع نیافته است و در بازه فشار بحرانی برابر با بیشترین مقدار فشار وارده بر سرزمین قرار دارد. در ادامه عامل مصرف و بهره وری از منابع آب و تصفیه فاضلاب به عامل محدودکننده ظرفیت تحمل منطقه انتخاب شد و برمبنای آن حداقل و حداکثر توان جمعیتپذیری منطقه برابر با 109862 و 125913 نفر با متوسط ضریب سطح زیربنای 6/90 درصد و تراکم خالص و ناخالص 76 و 114 نفر در هکتار تعیین شد. در نهایت پیشنهاد میشود مفهوم ظرفیت تحمل زیستمحیطی به عنوان ابزار جامع برنامهریزی، پیش از بروز عوارض منفی ناشی از فشار جمعیت، در فرآیند مدیریت و برنامهریزی کلانشهر مشهد و به ویژه در توسعههای جدید بکار گرفته شود.
