هدفمند نمودن تخصیص اعتبارات احداث سدهای سنگی- ملاتی در مهندسی آبخیزداری با استفاده ازسیستم تصمیم‌گیری چند معیاره

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشته مهندسی منابع طبیعی رشتهآبخیزداری دانشگاه ارومیه

2 استادیار دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ایران

چکیده

با توجه به این که احداث سدهای اصلاحی در پروژه­های آبخیزداری اعتبارات زیادی را دربر می­گیرد،  لذا مطالعات مکان‏یابی و اولویت­بندی مناطق بحرانی قبل از اجرای سدها باید به طور دقیق و جامع انجام شود. شناسایی دقیق مناطق فرسایش پذیر در زیرحوضه ها امری ضروری است و می‌توان با اقدامات مناسب آبخیزداری اعم از سازه‌ای و غیرسازه‌ای و یا تلفیقی از آنها شدت خسارات ناشی از فرسایش و رسوب زیرحوضه­ها را کاهش داد. بنابراین توجه به زیر حوضه­ها در اجرای فعالیت­های سازه­ای حوضه­های آبخیز، در تعیین اولویت­بندی­ها و سیاست گذاری­های لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش تعداد 11 معیار موثر در اجرای سدهای سنگی- ملاتی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد و با استفاده از نرم افزار Expert Choice وزن­دهی گردید. سپس به کمک روش TOPSIS1  اولویت­بندی زیرحوضه­ها برای اجرای سدهای سنگی­- ملاتی انجام شد. با توجه به نتایج، معیارهای موثر برای مکان­یابی سدهای سنگی- ملاتی  به ترتیب معیارهای فرسایش، رسوب ویژه و دبی­ ویژه به ترتیب با وزن­های0/132، 0/103و 0/1 بیشترین وزن را به خود اختصاص دادند. نهایتاَ زیر حوضه­ها برای اجرای سدهای سنگی- ملاتی به کمک روش TOPSIS اولویت­بندی شدند. با توجه به نتایج، زیر حوضه S1با فرسایش 61/14 تن بر هکتار رتبه اول و زیرحوضه S3-n به عنوان آخرین زیرحوضه برای اجرای سد‏های سنگی- ملاتی معرفی شدند. تعیین اولویت اجرایی احداث سازه در زیرحوضه ها گام مهمی در هدفمند نمودن اعتبارات بخش آبخیزداری است.در اجرای فعالیت‌های سازه‌ای حوضه‌های آبخیز، در تعیین اولویت‌بندی‌ها و سیاست گذاری‌های لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش تعداد 11 معیار موثر در اجرای سدهای سنگی- ملاتی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد و با استفاده از نرم افزار Expert Choice وزن‌دهی گردید. سپس به کمک روش TOPSIS اولویت‌بندی زیرحوضه‌ها جهت اجرای سدهای سنگی‌- ملاتی انجام شد. با توجه به نتایج معیارهای موثر جهت مکان‌یابی سدهای سنگی- ملاتی به ترتیب معیارهای فرسایش، رسوب ویژه و دبی‌ ویژه به ترتیب با وزن‌های0/132، 0/103و 0/1بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند و نهایتاَ زیر حوضه‌ها جهت اجرای سدهای سنگی- ملاتی به کمک روش TOPSIS اولویت‌بندی شدند. نتایج نشان داد که زیر حوضه S 1 با فرسایش 61/14 تن بر هکتار رتبه اول و زیر حوضه S3-n به عنوان آخرین زیرحوضه جهت اجرای سد های سنگی- ملاتی معرفی شدند. تعیین اولویت اجرایی احداث سازه در زیر حوضه ها گام مهم در هدفمند نمودن اعتبارات بخش آبخیزداری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Targeted credit allocation dams stone - the mortar Watershed Engineering Using Multi-criteria Decision

نویسندگان [English]

  • khadijeh Tork 1
  • Hirad Abghari 2
  • Mahshid Souri 3
1 urmia university
2 assistant Orumieh university
3 assistant Orumieh university
چکیده [English]

According to amendment of The project dams requires many credits for watershed management. Locating studies and prioritizes critical areas are Necessary before the dams must be done accurately and comprehensively. Accurately identify erosion areas in the sub watershed is essential and appropriate measures, including structural, non-structural subject or a combination of them can reduce the severity of the damage caused by erosion and sedimentation. Accordingly the following watershed basins in the execution of construction activities, determine priorities and policy requirements are, the most importance. In this study, 11 effective measures of the performance of Dams stone - mortar in the area identify. Weight by Expert Choice software, and implement dam priority sub watershed stone - mortar by the TOPS IS. According to the results of effective criteria for locating Dams stone–mortar, the criteria erosion, including sedimentation, and discharge in particular is the most importance with the weight of 0.132, 0.103 and 0.1. Finally the watershed dams to carry stone-mortar TOPSIS methods were prioritized. The results show that the erosion of the basin S 1 with 61.14 ton/ha in the first one and sub-basin S3-n is the last one for the implementation of stone-mortar dams. The administrative priority of structures is important in allocating targeted credits for the watershed step

کلیدواژه‌ها [English]

  • sit selection
  • TOPSIS
  • Expert choice
منابع
امیری، فاضل، بصیری، مهدی، چای چی، محمد رضا، (1386)، کاربردروش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)  در اولویت‏بندی روش های اندازه گیری بهره برداری در گونهEurotia ceratoides ، مجله منابع طبیعی ایران، جلد ٦٠.، شماره 2، صفحات( 537- 651)
آذر، عادل، رجب زاده، علی، (1381)، تصمیم گیری کاربردی، رویکرد M.A.D.M، نشر نگاه دانش، چاپ اول، تهران، صفحات( 127-130)
بختیاری فر، مهرنوش، مسگری، محمد.سعدی، کریمی، محمد، (١٣٨٧)، مدلسازی تعیین میزان مناسبت کاربری اراضی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره مکانی، همایش ژئوماتیک، تهران.
توانگر، شهلا، اسدالهی، ذکریا، دوستی سیاب، اسد،کبیری، احمد، (1391)، شناسایی اولویت­های اجرایی در احداث سدهای رسوب­گیر گابیونی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، هشتمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، لرستان
جاویدی صباغیان، رضا، شریفی، محمد، باقر، رجبی، مشهدی، حببیب، (1389)، مقایسه دو روش تعیین وزن شاخص ها در تصمیم گیری چندشاخصه در اولویت بندی و انتخاب ساختگاه مناسب سد، پنجمین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشگاه فردوسی مشهد.
خداشناس، سعید.رضا، یاراحمدی، نیلوفر، (1389)، مکان یابی سدهای مخزنی با استفاده از رویکر تصمیم گیری چند معیاره، نهمین کنفرانس هیدرولیک ایران، دانشگاه تربیت مدرس، صفحات (227-232)
خوانساری، مهدی، (1393)، مکان­یابی مناطق مناسب اجرای سدهای گابیونی با استفاده از سیستم پشتیبانی تصمیم گیری (فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP)) و روش TOPSIS)، دهانزاده، بهروز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه عمران
دستورانی، محمدتقی،کریمیان، علی اکبر، براهیمی، محمود رضا، رستم، محمد حسین، (1391)، مروری بر روش تاپسیس TOPSIS و کاربرد آن در ارزیابی توان اکولوژیکی حوضه ها به منظور مدیریت جامع آبخیز، هشتمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری، لرستان.
سوری، مهشید، جعفری، محمد، آذرنیوند، حسین، قدوسی، جمال، فرح پور، مهدی، (1391)، مکان یابی اجرای پروژه های بند سنگ-سیمان و بند گابیونی به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)، پژوهش های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، دوره 25، شماره  4، صفحات 83 تا 91.
 شفقتی، مهدی، صنوبر، ناصر، (1386)، تأثیرگذاری فعالیت­های آبخیزداری در مدیریت حوزه­های آبخیز، چهارمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران،5 ص.
عباسی، علی، اکبر، (1384)، بررسی نقش فاصله و ارتفاع بندهای اصلاحی در هزینه و عملکرد آنها، سومین همایش ملی فرسایش و رسوب، 3 ص.
فتحی، گلاویژ، سلاجقه، علی، (1387)، مکان یابی صحیح احداث مخازن و سازه های آبی، پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران مدیریت پایداری بلایای طبیعی.
مهرگان، محمد رضا، (1383)،  پژوهش عملیاتی پیشرفته ، انتشارات کتاب دانشگاهی، چاپ اول، صفحات 170تا 173.
کمالی، بهاره، موسوی، سید، جمشید، (1389)،کالیبراسیون خودکار مدل مفهومی HEC-HMS رویکرد شبیه­سازی بهینه­سازی، پنجمین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشگاه فردوسی مشهد، 8 ص.
Andana, J, (2007), Implementing participatory decision making in forest planning, Environmental, 39, 534 -544.
Chen, M, F, Tzeng, G, H, Ding, C, G,  (2003), Fuzzy MCDM approach to select service provider, IEEE International Conference on Fuzzy Systems, 572–577.
Chen, C,(2006), Applying the analytical hierarchy process (AHP) approach to convention site selection,  Travel Research, 45, 167-174.
Duk, J,M, and Hyde, R, A,(2002), Identifying public preferences for land preservation using the analytic hierarchy process. J. Ecological Economics,42(1-2),131-145.
Honxiong, Z, (1998), The Use of silt trap dams in Zingzi river basin. Trans,ASAE 1064-1069.
Hwang, C, L, Yoon, N, (1981), Multiple attributes Decision making methods and application. Berlin, Springer-Verlag.
Jabr, W.M, and El-Awar, F,A, (2004), GIS and Analytic Hierarchy Process for Sitting Water Harvesting reservoir , The department of land and water resources at the faculty of agriculture and food sciences of the American University of Beirut-Lebanon.
Jazbec, A, Ksenija, A, Ivankovic, M, Marjanovic, H, Peric, S, (2007), Ranking of European beech provenances in Croatia using statistical analysis and analytical hierarchy process. J of Forestry. 80, 2, 151-162.
Mc Coll, Ch, G, Aggett,(2006), Land use forecasting and hydrologic model integration for improved land use decision support, Journal Of Environmental Management, 32p.
Min Wu, (2007), TOPSIS-AHP Simulation Model and Its Application to Supply Chain
Management, World Journal of Modeling and Simulation. Vol 3, 196-201.
Moore, RJ, Bell U.A, jones,S,A,(2005), External Geophysics, Climate and Environment fore casting for flood warning C.R Geoscience,337,203-217.
Srdjevici, B, et al, (2004), An Object Multi-Criteria Evaluation of Water Management Scenarios, Water Resources Management Journal, 18,35-54.
Tikniouine, A, Elfazziki, A, Agouti, T, (2006), A hybrid model of the MCDA for the GIS, Application to the localization of a site for the implantation of a dam , World Scientific and Engineering Academy and Society (WSEAS), USA.