شناسنامه علمی شماره
دوره 27، شماره 1 ، خرداد 1395
خدیجه ترک؛ هیراد عبقری؛ مهشید سوری
چکیده
با توجه به این که احداث سدهای اصلاحی در پروژههای آبخیزداری اعتبارات زیادی را دربر میگیرد، لذا مطالعات مکانیابی و اولویتبندی مناطق بحرانی قبل از اجرای سدها باید به طور دقیق و جامع انجام شود. شناسایی دقیق مناطق فرسایش پذیر در زیرحوضه ها امری ضروری است و می‌توان با اقدامات مناسب آبخیزداری اعم از سازهای و غیرسازه‌ای ...
بیشتر
با توجه به این که احداث سدهای اصلاحی در پروژههای آبخیزداری اعتبارات زیادی را دربر میگیرد، لذا مطالعات مکانیابی و اولویتبندی مناطق بحرانی قبل از اجرای سدها باید به طور دقیق و جامع انجام شود. شناسایی دقیق مناطق فرسایش پذیر در زیرحوضه ها امری ضروری است و می‌توان با اقدامات مناسب آبخیزداری اعم از سازهای و غیرسازه‌ای و یا تلفیقی از آنها شدت خسارات ناشی از فرسایش و رسوب زیرحوضهها را کاهش داد. بنابراین توجه به زیر حوضهها در اجرای فعالیتهای سازهای حوضههای آبخیز، در تعیین اولویتبندیها و سیاست گذاریهای لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش تعداد 11 معیار موثر در اجرای سدهای سنگی- ملاتی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد و با استفاده از نرم افزار Expert Choice وزندهی گردید. سپس به کمک روش TOPSIS1 اولویتبندی زیرحوضهها برای اجرای سدهای سنگی- ملاتی انجام شد. با توجه به نتایج، معیارهای موثر برای مکانیابی سدهای سنگی- ملاتی به ترتیب معیارهای فرسایش، رسوب ویژه و دبی ویژه به ترتیب با وزنهای0/132، 0/103و 0/1 بیشترین وزن را به خود اختصاص دادند. نهایتاَ زیر حوضهها برای اجرای سدهای سنگی- ملاتی به کمک روش TOPSIS اولویتبندی شدند. با توجه به نتایج، زیر حوضه S1با فرسایش 61/14 تن بر هکتار رتبه اول و زیرحوضه S3-n به عنوان آخرین زیرحوضه برای اجرای سدهای سنگی- ملاتی معرفی شدند. تعیین اولویت اجرایی احداث سازه در زیرحوضه ها گام مهمی در هدفمند نمودن اعتبارات بخش آبخیزداری است.در اجرای فعالیتهای سازهای حوضههای آبخیز، در تعیین اولویتبندیها و سیاست گذاریهای لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش تعداد 11 معیار موثر در اجرای سدهای سنگی- ملاتی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد و با استفاده از نرم افزار Expert Choice وزندهی گردید. سپس به کمک روش TOPSIS اولویتبندی زیرحوضهها جهت اجرای سدهای سنگی- ملاتی انجام شد. با توجه به نتایج معیارهای موثر جهت مکانیابی سدهای سنگی- ملاتی به ترتیب معیارهای فرسایش، رسوب ویژه و دبی ویژه به ترتیب با وزنهای0/132، 0/103و 0/1بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند و نهایتاَ زیر حوضهها جهت اجرای سدهای سنگی- ملاتی به کمک روش TOPSIS اولویتبندی شدند. نتایج نشان داد که زیر حوضه S 1 با فرسایش 61/14 تن بر هکتار رتبه اول و زیر حوضه S3-n به عنوان آخرین زیرحوضه جهت اجرای سد های سنگی- ملاتی معرفی شدند. تعیین اولویت اجرایی احداث سازه در زیر حوضه ها گام مهم در هدفمند نمودن اعتبارات بخش آبخیزداری است.
زهره رجبی؛ حسنعلی غیور؛ محمدباقر بهیار؛ امیر گندمکار؛ ویکتوریا عزتیان
چکیده
با توجه به شرایط خاص اقلیمی استان اصفهان که آب یکی از عوامل محدودکننده در توسعه کشاورزی است، زعفران گیاه مناسبی برای کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد زیرا هم در دوران خواب زمستانی به آب نیازی ندارد و هم فصل رویش آن همزمان با شروع بارندگی ها در ایران مرکزی می باشد. در این تحقیق عناصر اقلیمی و عوامل محیطی موثر در کشت زعفران با استفاده ...
بیشتر
با توجه به شرایط خاص اقلیمی استان اصفهان که آب یکی از عوامل محدودکننده در توسعه کشاورزی است، زعفران گیاه مناسبی برای کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد زیرا هم در دوران خواب زمستانی به آب نیازی ندارد و هم فصل رویش آن همزمان با شروع بارندگی ها در ایران مرکزی می باشد. در این تحقیق عناصر اقلیمی و عوامل محیطی موثر در کشت زعفران با استفاده از مدل نسبت دهی در نرم افزارGIS مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و مناطق مستعد کشت زعفران در استان مشخص شد. عناصر اقلیمی دما، بارش، رطوبت نسبی روزانه( به منظور مشخص شدن نیاز آبی گیاه در دوره گل دهی) در دوره آماری 1993-2008 میلادی با برنامه calculate.xlsx در نرم افزارexcel محاسبه شد و نقشه های سطوح ارتفاعی و شیب منتج شده از DEM استان، نقشه عوارض سطح زمین و نقشه های منابع آب زیرزمینی رستری تهیه شده از داده های نقطه ای شرکت آب منطقه ای استان، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت . در مدل نسبت دهی، بر اساس نسبت اثرگذاری هر یک از طبقات نقشه ها در کشت زعفران امتیاز داده شد سپس با تابع weighted sum در نرم افزارGIS همه لایه ها امتیازبندی و با هم تلفیق شد و در نهایت نقشه نهایی که استعداد منطقه برای تولید و سطح زیر کشت زعفران است، تهیه شد. نتایج این تحقیق نشان داد از بین عوامل موثر در کشت زعفران، شرایط اقلیمی مهم ترین نقش را در رویش گل زعفران دارند. در نقشه نهایی مناطق مناسب کشت زعفران در استان اصفهان مناطق شرقی و شمال شرقی تشخیص داده شد که حدود 15.6 % از کل مساحت استان را پوشش می دهد.
محمد دارند
چکیده
پایش زمانی بسامد رخدادهای فرین بزرگ بارش با بهرهگیری از دنباله توزیع فراوانیها بر روی یک نقطه و مکان از جمله نمایههای واکاوی تغییر اقلیم در آن مکان به شمار میرود. بزرگی گستره پیامدهای وردایی در ویژگیهای نمایه یاد شده بسیار فراگیرتر از تغییرات در میانگین بارش است. در این پژوهش دادههای میانیابی شدهی بارش ...
بیشتر
پایش زمانی بسامد رخدادهای فرین بزرگ بارش با بهرهگیری از دنباله توزیع فراوانیها بر روی یک نقطه و مکان از جمله نمایههای واکاوی تغییر اقلیم در آن مکان به شمار میرود. بزرگی گستره پیامدهای وردایی در ویژگیهای نمایه یاد شده بسیار فراگیرتر از تغییرات در میانگین بارش است. در این پژوهش دادههای میانیابی شدهی بارش پایگاه داده اسفزاری[i] طی بازهی زمانی 1/1/1340 تا 11/10/1383 به مدت 15992 روز بر روی یاختههای 1515 کیلومتر به کار گرفته شد. یک پایگاه داده گاهجای در ابعاد 718715992 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(روز) و بر روی ستونها مکان(یاختهها) قرار داشتند. برای هر روز تقویمی از سال، صدک 90، 95 و 99اُم بارش برای هر کدام از یاختهها جداگانه حساب شد. طی دوره آماری مورد مطالعه روزی که بارش بر روی یاخته مورد نظر برابر یا بیشتر از صدکهای محاسبه شده بود، به عنوان روز همراه با بارش سنگین در نظر گرفته شد. بسامد ماهانه و سالانه برای هر یاخته جداگانه شمارش شد. به کمک روش ناپارامتریک منکندال روند بسامد رخداد بارشهای سنگین در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شد. یافتهها نشان داد که بسامد رخداد بارشهای سنگین بر روی ایران زمین روند معناداری در سطح اطمینان 95 درصد از خود نشان میدهند. در ماه شهریور گسترۀ روند منفی در ایران زمین به اوج خود میرسد. در تیرماه روند رخداد بارشهای سنگین در نیمۀ شمالی کشور روبه افزایش است. در ماههای آذر و اسفند بسامد رخداد بارشهای سنگین در نیمۀ غربی و جنوبغرب کشور افزایش یافته است.
محمدرضا محمدپور پنچاه؛ حسین ملکوتی؛ سمیرا باباحسینی
چکیده
توفان گرد و غبار ازجمله پدیده‌هایی است که در سالهای اخیر مشکلات فراوانی را برای مناطق مختلف کشور ایجاد کرده است. شناسایی چشمه این نوع توفان‌ها از اولین گام‌ها در مقابله با این پدیده مخرب است. از جمله روش‌هایی که برای این منظور استفاده میشود مدل‌سازی عددی است. در این مطالعه سعی شده است رویکرد مناسبی برای شناسایی چشمه توفانهای ...
بیشتر
توفان گرد و غبار ازجمله پدیده‌هایی است که در سالهای اخیر مشکلات فراوانی را برای مناطق مختلف کشور ایجاد کرده است. شناسایی چشمه این نوع توفان‌ها از اولین گام‌ها در مقابله با این پدیده مخرب است. از جمله روش‌هایی که برای این منظور استفاده میشود مدل‌سازی عددی است. در این مطالعه سعی شده است رویکرد مناسبی برای شناسایی چشمه توفانهای گردوغبار با استفاده از مدل‌های عددی معرفی شود. برای این منظور توفان گردوغبار شدیدی که در روزهای 17-14 تیر 1388 (8 - 5 جولای 2009) انتخاب شد که تقریبا اکثر نقاط کشور را تحت تاثیر قرار داده بود.سپس با استفاده از مدل عددی مطالعه و پیشبینی جوی WRF و مدل محاسبه مسیرهای برگشت و پخش HYSPLT توفان مورد نظر،مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا مدل WRF برای شبیه‌سازی شرایط جوی حاکم بر توفان اجرا گردید و شرایط همدیدی حاکم بر این توفان با استفاده از تحلیل خروجی‌های این مدل به دست آمد. سپس خروجی‌های به دست آمده برای دستیابی به چشمه‌های احتمالی و تحلیل مسیر انتقال گردوغبار به مدل HYSPLT داده شد. سرانجام رویکرد پخش ذرات از مناطق احتمالی به دست آمده، برای دقیق‌تر شدن روی مناق چشمه، بکار گرفته شد. نتایج نشان داد که اغلب مسیرهای به دست آمده، از مناطق شمالی و مرکزی عراق و سوریه گذشته و منشا توفان گردوغبار ذکر شده، مناطق کویری و خشک شمال عراق و سوریه است. این نتایج مطابقت خوبی با مطالعات گذشته بر اساس سنجش از دور داشته و بیانگر این است که مدل‌های عددی ذکر شده توانایی پیشبینی توفانهای گردوغبار را دارند.
حسین نظم فر؛ ابراهیم بهشتی
چکیده
نقشه های حساسیت وقوع زمین لغزش یکی از مهمترین ابزارهای لازم برای برنامه ریزان و تصمیم گیران محیطی به ویژه در مناطق کوهستانی است. مدل فرآیند تحلیل شبکه(ANP) از جمله مدل‌های تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش است. این مدل با حفظ قابلیتها و محاسن موجود در مدل AHP، معایب مربوط به آن را رفع کرده و به همین دلیل در سالهای اخیر استفاده از آن نسبت ...
بیشتر
نقشه های حساسیت وقوع زمین لغزش یکی از مهمترین ابزارهای لازم برای برنامه ریزان و تصمیم گیران محیطی به ویژه در مناطق کوهستانی است. مدل فرآیند تحلیل شبکه(ANP) از جمله مدل‌های تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش است. این مدل با حفظ قابلیتها و محاسن موجود در مدل AHP، معایب مربوط به آن را رفع کرده و به همین دلیل در سالهای اخیر استفاده از آن نسبت به AHP فزونی گرفته و جایگزین آن شدهاست. در این پژوهش با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه، پهنهبندی حساسیت زمینلغزش در حوضه آبخیز چلیچای استان گلستان انجام شدهاست. برای انجام این کار از 10 پارامتر طبیعی و انسانی(سنگشناسی، بارش، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، تراکم زهکشی، درجه و برای شیب، کاربری زمین، تراکم پوشش گیاهی(NDVI) و فاصله از جاده) استفاده شده است. نرم افزارهای super decision، Arc map و ENVI از جمله ابزارهای هستند که برای انجام مقایسات زوجی، تهیه دادهها و اجرای مدل مورد استفاده قرار گرفتهاند. نقشه نهایی به دست آمده از مدل در پنج کلاس خطر طبقهبندی و با استفاده از زمینلغزههای رخ داده در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج ارزیابی نشان داد که 70 درصد زمین لغزههای رخ داده در منطقه در کلاسهایی با خطر زیاد و خیلی زیاد قرار گرفتهاند. این مناطق اغلب در نیمه شمالی و بخش های مرکزی حوضه قرار گرفتهاند. با توجه به نتیجه ارزیابی، مدل قابلیت مناسبی را برای پیشبینی حساسیت زمین لغزش نشان میدهد. طبق نقشه پهنهبندی حساسیت زمین لغزش نواحی پر خطر حوضه عمدتاً دامنههای جنوبی، جنوب غربی و غربی را تشکیل میدهند. با توجه به نقشه پهنهبندی حساسیت وقوع زمین لغزش، امکان شناسایی مناطق مستعد وقوع زمین لغزش در بخشهای مختلف حوضه مشخص شده است و استفاده از آن میتواند در زمینه مدیریت حوضه و پایدارسازی دامنهها مفید باشد.
امیر کرم؛ فریده صفاکیش؛ طیبه کیانی
چکیده
امروزه با افزایش رشد جمعیت مناطق حفاظت‌شده مورد تخریب قرارگرفته‌اند، دریاچه بختگان، پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده اطراف آن به‌عنوان بخشی از تالاب نی‌ریز از این قاعده مستثنی نیستند. حضور انسان و فعالیتهای او مهمترین شکل تعرض و اختلال بر روی مناطق حفاظت‌شده تلقی میشود. با توجه به پویا بودن و پیچیدگی و توسعه سریع و نامتوازن کالبدی ...
بیشتر
امروزه با افزایش رشد جمعیت مناطق حفاظت‌شده مورد تخریب قرارگرفته‌اند، دریاچه بختگان، پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده اطراف آن به‌عنوان بخشی از تالاب نی‌ریز از این قاعده مستثنی نیستند. حضور انسان و فعالیتهای او مهمترین شکل تعرض و اختلال بر روی مناطق حفاظت‌شده تلقی میشود. با توجه به پویا بودن و پیچیدگی و توسعه سریع و نامتوازن کالبدی شهرها استفاده از مدل در برنامه‌ریزی‌ها در سطح شهرها امری اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شوند. امری که ایجاب میکند ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین قبل از مداخله در اراضی انجام گیرد.شهر نی‌ریز در جنوب ناحیه حفاظت‌شده بختگان واقع‌شده است، ناحیه‌ای که ازنظر زیست‌محیطی و اکولوژیک اهمیت بسیار زیادی دارد اما امروزه به دلیل افزایش فعالیتهای اقتصادی و کشاورزی همراه با رشد جمعیت شاهد خشکاندن تالاب‌ها و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی هستیم که نتیجه آن چیزی جزء یک اکوسیستم کویری نیست. بنابراین در این پژوهش برای ارزیابی توان اکولوژیک جهت توسعه آینده شهر نی‌ریز و مناطق مجاور آن با استفاده از منطق فازی جهات مناسب و نامناسب با توجه به عوامل زیست‌محیطی و شرایط طبیعی مشخص گردید.نقشه نهایی به دست آمده از مدل پیشنهادی نشان میدهد شمال شهر نی‌ریز به دلیل وجود زمین‌های مناسب جهت کشاورزی آبی فاقد توان جهت توسعه شهری است ولی بخشهای غرب و شرقی با توجه به معیارهای مدنظر از بالاترین توان برخوردار است. همچنین اکثر محدوده مجاور منطقه حفاظت‌شده بختگان دارای توان متوسط جهت توسعه شهری بوده است. به‌طور کلی مناطق با توان‌های عالی حدود 16/5 درصد، مناطق با توان زیاد 42/12 درصد، مناطق با توان متوسط 46/23 درصد، مناطق با توان کم 18/22 درصد و در نهایت مناطق با توان بسیار کم 75/36 درصد منطقه را تشکیل میدهد، به عبارتی حدود 59 درصد از مساحت ناحیه برای توسعه شهری نامناسب می‌باشد. این نقاط با امتیاز صفر بر روی نقشه نشان داده شده‌اند.
مقاله پژوهشی
داریوش رحیمی؛ یونس رحیمی
چکیده
چکیده: مخاطرات هیدرولوژیکی در نتیجه تغییر فراوانی و شدت بارش،افزایش دما و تغییرات کاربری اراضی رخ می دهند. استان گلستان در ساحل جنوبی دریای خزر در سالهای اخیر با مخاطره سیلاب در حد شدید روبرو بوده است(سیلاب نکا).جهت بررسی علل رخداد سیلاب ها در این استان حوضه آبی مادرسو با مساحت 4485 کیلومتر مربع انتخاب گردید.در این مورد فرضیات ...
بیشتر
چکیده: مخاطرات هیدرولوژیکی در نتیجه تغییر فراوانی و شدت بارش،افزایش دما و تغییرات کاربری اراضی رخ می دهند. استان گلستان در ساحل جنوبی دریای خزر در سالهای اخیر با مخاطره سیلاب در حد شدید روبرو بوده است(سیلاب نکا).جهت بررسی علل رخداد سیلاب ها در این استان حوضه آبی مادرسو با مساحت 4485 کیلومتر مربع انتخاب گردید.در این مورد فرضیات همچون تغییرات اقلیمی(به ویژه تغییر بارش ها)و عناصر اقلیمی دیگری مانند دما و تغییرات کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر در بزرگی این سیلاب ها مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های استفاده شده شامل داده های دما و بارش در دوره زمانی (1387-1350)، داده های دبی(1387-1350)،فراوانی لکه های خورشیدی(1387-1350)و تصاویر چند زمانه لندست 5 (1386-1366) می باشند. تکنیک های استفاده شده در این مقاله مشتمل بر آزمون روند داده های اقلیمی و هیدرلوژی در آزمون من-کندال، ریزمقیاس گردانی داده های لکه های خورشیدی با عناصر هیدرواقلیمی با روش رگرسیون و بررسی تغییرات کاربری اراضی به کمک تصاویر چند زمانه لندست با روش فازی می باشد. بر این اساس داده های مجموع و فراوانی بارش ،دما و دبی دارای روند معنی داربوده که با فراوانی لکه های خورشیدی در چرخه های 5/11 ساله قابل توجیه می باشند.علاوه برآن بررسی تصاویر ماهواره ای حاکی از تغییرات کاربری گسترده اراضی می باشد. حدود 60000 هکتار از اراضی حوضه طی دوره 20 ساله (1386-1367)از جنگل به سایر کاربری‌های تغییر کرده که با توجه به نقش پوشش گیاهی در ایجاد رواناب،این تغییر کاربری منجر به افزایش رواناب و رخداد سیلاب‌های بزرگ در حوضه شده است.در نتیجه مشخص گردید که سیلاب های رخ داده در حوضه آبی مورد بررسی بیشتر ناشی از تغییرات کاربری ارضی وبه ویژه تخریب جنگل ها می باشد.بنابراین با اعمال مدیریت آمایش مبتنی بر توان‌های محیطی حوضه آبخیز ،تقویت جنگلداری و جلوگیری از تخریب آنها جلوگیری نمود و از خسارات ناشی سیلاب در سطح حوضه کاست.
مقاله پژوهشی
محسن سقائی؛ غلامرضا امینی نژاد؛ غلامرضا صبوحی
چکیده
چکیده
پتانسیلهایگردشگری از سرمایههای منحصر به فرد هر کشور و منطقه به شمار میرود که شناسایی، طبقهبندی و برنامهریزی آن جهت توسعه گردشگری دارای اهمیت بالایی است. امروزه زندگی شهری به عنوان زندگی برتر تبدیل شده، در کشور ایران در چند دههی اخیر شهرنشینی رشد بالای داشته که نسبت این رشد در مناطق مختلف کشور متفاوت ...
بیشتر
چکیده
پتانسیلهایگردشگری از سرمایههای منحصر به فرد هر کشور و منطقه به شمار میرود که شناسایی، طبقهبندی و برنامهریزی آن جهت توسعه گردشگری دارای اهمیت بالایی است. امروزه زندگی شهری به عنوان زندگی برتر تبدیل شده، در کشور ایران در چند دههی اخیر شهرنشینی رشد بالای داشته که نسبت این رشد در مناطق مختلف کشور متفاوت است. استان بوشهر یکی از استانهاییاست که بیش از 60% جمعیت آن در شهرها ساکن هستند، شهر بوشهر مرکز استان بوشهر، دارای پتانسیلهای متعدد گردشگری در زمینههای توریستی، تاریخی، اقتصادی است. این تحقیق با هدف شناسایی پتانسیلهای گردشگری شهر ساحلی بوشهر و بررسی موانع موجود در راه گردشگری شهری صورت پذیرفته است. روش به کارگرفته شده به شیوه توصیفی- تحلیلی بوده و پس از گردآوری، طبقهبندی و سازماندهی دادهها به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. برای این منظور با تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها براساس مدل SWOT به ارائه راهبرد، در جهت توسعه گردشگری شهر ساحلی بوشهر پرداخته شده است. همچنین با استفاده از مدل تاپسیس رتبه بندی و سطح بندی پتانسیلهای گردشگری بوشهر از نظر پاسخ دهندگان مناطق 8 گانه شهر بوشهر صورت گرفته، که نتایج به دست آمده نشان داد که برخورد مناسب مردم با ضریب نزدیکی5347. در اولویت اول، ساحل زیبا و شنی با ضریب نزدیکی 5339. در اولویت دوم و مراسممذهبی- سنتیباضریبنزدیکی3436.دراولویتسومقرارگرفتهودر جذب گردشگر به این شهر تأثیرگذار هستند. تحلیل فرضیات بر اساس روش تحلیل عاملی نیز نشان می دهد، به دلیل وجود همبستگی بالا و مناسب بین عوامل و متغیرها، تمامی پتانسیل های گردشگری در شهر بوشهر در توسعه اجتماعی و فرهنگی آن تأثیر می گذارند و همچنین کمبود امکانات و خدمات، مانع توسعه گردشگری در شهربوشهر شده است.
مقاله پژوهشی
کیومرث زرافشانی؛ فاطمه مرام؛ علی اصغر میرک زاده؛ امجد ملکی
چکیده
چکیده بدون تردید نخستین گام در مسیر دستیابی به توسعه پایدار به ویژه در بخش کشاورزی شناخت توان محیطی و پتانسیل اراضی هر منطقه خواهد بود. به بیان دیگر توسعه پایدار زمانی محقق خواهد شد که از سرزمین به تناسب قابلیتها و توانمندیهای آن استفاده شود. در حال حاضر برنامهریزان برای رسیدن به این مقصود از روشها و تکنیکهای مختلف استفاده ...
بیشتر
چکیده بدون تردید نخستین گام در مسیر دستیابی به توسعه پایدار به ویژه در بخش کشاورزی شناخت توان محیطی و پتانسیل اراضی هر منطقه خواهد بود. به بیان دیگر توسعه پایدار زمانی محقق خواهد شد که از سرزمین به تناسب قابلیتها و توانمندیهای آن استفاده شود. در حال حاضر برنامهریزان برای رسیدن به این مقصود از روشها و تکنیکهای مختلف استفاده میکنند. لذا با توجه به اهمیت استفاده بهینه از پتانسیل اراضی، مطالعه حاضر با هدف ارزیابی و رتبهبندی دهستان‌های مستعد توسعه کشاورزی در شهرستان کرمانشاه انجام شد. در مرحله نخست با استفاده از نظر متخصصان و مطالعات اسنادی، معیارهای مؤثر در انتخاب مناطق مستعد توسعه کشاورزیدر شهرستان کرمانشاه شناسایی شدند. در ادامه از تکینک تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و نرم افزار(EC) برای رتبهبندی معیارهای شناسایی شده بهرهگرفته شد. در گام بعدی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) سیزده دهستان شهرستان کرمانشاه از نظر پتانسیل کشاورزی به 5 طبقه کاملاً مساعد، مساعد، نسبتاً مساعد، نسبتاً نامساعد و نامساعد تفکیک شدند. نتایج مطالعه نشان داد به ترتیب معیارهایی نظیر منابع آبی، وضعیت خاک منطقه، شرایط اقلیمی و نیز کاربری اراضی در ارزیابی و رتبهبندی مناطق مستعد کشاورزی در شهرستان کرمانشاه تأثیرگذارند. همچنین طبقهبندی سیزده دهستان شهرستان کرمانشاه بر مبنای پتانسیل اراضی کشاورزی نشان داد، دهستان میاندربند به دلیل وجود منابع آبی مکفی، اقلیم مناسب، وضعیت خاک مطلوب و نیز نوع کاربری اراضی در منطقه کاملاً مساعد قرار دارد. نتایج این مطالعه میتواند توصیههایی برای برنامهریزان بخش کشاورزی استان کرمانشاه داشته باشد. بدین صورت که برنامهریزان میتوانند با انتخاب منطقه میاندربند علاوهبر استفاده بهینه از منابع طبیعی و پیاده کردن سیاستهای مناسب کشت به تولید بیشتر دست یابند.
مقاله پژوهشی
سعید موحدی
چکیده
چکیدهدا شراقلیمرشنبس ردرخت ،رمبر رحرکردنراثراتراقلیر ر وجودردررحلق رهبطرسبلیب ردرختبن،رشنبخترعنبصرراقلیر رادناررگذشت ررارمویژ رمراطر نبطق رک رازرداد رهبطراقلیر رکوتب ر دت رمرخوردار د،رفراهمر رسبزد.رازرجرل راینر نبطق،رن ق رد براست.رم رهرینردلیلردرراینر بلع ،راقدامرم رمبزسبزطر یب گینرکرین رد بطر بهب ر یر رسردرسب ر ن ق رد ب،رم ...
بیشتر
چکیدهدا شراقلیمرشنبس ردرخت ،رمبر رحرکردنراثراتراقلیر ر وجودردررحلق رهبطرسبلیب ردرختبن،رشنبخترعنبصرراقلیر رادناررگذشت ررارمویژ رمراطر نبطق رک رازرداد رهبطراقلیر رکوتب ر دت رمرخوردار د،رفراهمر رسبزد.رازرجرل راینر نبطق،رن ق رد براست.رم رهرینردلیلردرراینر بلع ،راقدامرم رمبزسبزطر یب گینرکرین رد بطر بهب ر یر رسردرسب ر ن ق رد ب،رم رکرکرپهنبطرحلق رهبطرسبلیب رگو رملوطرایرا ،رتوسطررگرسیونرخ رسبد رنردرج ردن،رشد راست.رمبراینرهدف،رس رارتفبعررنیش ردررجنگلرهبطر ن ق رد برا تخببرنر 52 ر رو ررنیش رازر 26 رپبی ردرخت،راستخراجرنرپهنبطردنایرررنیش رسبلیب رآ هبرتوسطر رمرافیارراتوکدرمبردقتر 3 ر یکرننرا داز رگیرطرشد د.رمعدرازر رحل رت بمقرز ب ،رمراطرحذفراثراترغیراقلیر ،رترب رپبرا ترهبطراقلیر رنرسرطرز ب رحلق هبطررنیش راستب داردرشد د.رازر یبنرچهبررگب رشنبس رتهی رشد رتوسطر رمرافیاررARSTAN ،رگب رشنبس رمبقیرب د ر) RES (رمبرکرین رد برط ردنر ر 1390 - 1361 رناسنج رنرهربستگ ر عنبدارر ثبترد برمبرپهنبطردنایرررنیش رتأییدرشد.رمرراسبسررنامطرنرهربستگ رمینرگب رشنبس رمبقیرب د رنرداد هبطراقلیر ردنر رآ برطر شترک،رکبررمبزسبزطرکرین رد بطر بهب رمیشرازر 131 رسب رگذشت ر ن ق را جبمرنر شخصرشدردررس رده راخیر،رکرین رد بطر بهب ریر رسردرسب ،ر سبترم ریکرقرنرقبلرازرخود،ریکررن درافیایش ررارداشت رنرتبرحدندطرازرسر بطرفصلرسردرکبست رشد راست.
مقاله پژوهشی
رضا الهویردی زاده؛ زهرا احمدی پور؛ مهدی کریمی؛ عبدالله صفری
چکیده
چکیده تبیین رابطه دیالکتیک توسعه با فضای جغرافیای منشاء مباحث نظری متفاوتی در علوم جغرافیا شده است. کشور ایران جامعه متنوعی از حیث انسانی و طبیعی دارد، لذا توجه به توسعه ملی با این بافت جغرافیایی موضوعی قابل تامل است. مقاله حاضر سعی در تبیین رابطه بین توسعهیافتگی سرزمینی با سازههای انسانی مستقر در فضای جغرافیایی ایران دارد. ...
بیشتر
چکیده تبیین رابطه دیالکتیک توسعه با فضای جغرافیای منشاء مباحث نظری متفاوتی در علوم جغرافیا شده است. کشور ایران جامعه متنوعی از حیث انسانی و طبیعی دارد، لذا توجه به توسعه ملی با این بافت جغرافیایی موضوعی قابل تامل است. مقاله حاضر سعی در تبیین رابطه بین توسعهیافتگی سرزمینی با سازههای انسانی مستقر در فضای جغرافیایی ایران دارد. منظور از سازههای انسانی، اقوام حاضر در ایران است. بحث نظری در قالب «رویکردی انتقادی به مقوله توسعه» - با تاکید بر جغرافیای انتقادی و انسانگرا – همراه با توجه به «نظریه نوسازی» است. وضعیت توسعه یافتگی اقوام در ایران در هر سه بعد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سوال پژوهش حاضر است. تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانهایی است؛ استفاده از منابع کتابخانهایی، مقالات، اطلاعات و دادههای ثانویه مورد توجه قرار گرفته است. یافتههای تحقیق بیانگر آن است که مشارکت اقوام در قالب استانهای پیرامونِ جغرافیایی در انتخابات ریاست جمهوری در مقایسه با استانهای مرکزی از میزان کمتری برخوردار است؛ لکن این وضعیت در هر دوره رو به بهبودی میرود. حضور اقوام در مدیریت سیاسی کشور، در سطح هیات دولت، بیانگر آن است که به غیر از آذربایجانیها، بقیه اقوام حضور کمرنگی در مدیریت سیاسی کشور در سطح ملی دارند. وضعیت نهادهای مدنی در سطح محلی و منطقهایی از وضعیت خوبی برخوردار نیست و باید تشکلها و نهادهای مدنی در مقام مولفهایی از توسعه سیاسی مورد توجه بیشتری قرار گیرند. در زمینه توزیع امکانات رفاهی و مادی در سطح استانهای کشور و مناطق مرزی اقدامات خوبی انجام یافته است؛ لکن وضعیت توسعه مرکز- پیرامون همچنان در کشور باقی است. بودجهریزی و برنامهریزی به دلیل تک ساخت بودن نظام سیاسی ایران، بطور متمرکز برای تمامی واحدهای فروملی انجام میگیرد و این رویه برای توسعه اقتصادی کشور ضعف اساسی است. گسترش شبکه ارتباطی در کشور به شکل شعاعی است و این نوع شبکه ارتباطی، پیوند و ارتباط مناطق پیرامونی را با هم ضعیف میکند. در زمینه توسعه فرهنگی و اجتماعی، متغیرهایی چون ارزشها و هنجارهای قومی، تعامل و روابط بین قومی مورد تحلیل قرار گرفته است، یافتهها نشان میدهد، این بعد توسعه هم با وضعیت مطلوب فاصله دارد.
مقاله پژوهشی
حشمت اله آقارضی؛ علی اکبر داوودی راد؛ مهدی مردیان؛ رضا بیات
چکیده
چکیده
فرسایش خاک در حوزههای آبخیز باعث تضعیف پوشش اراضی و کاهش کمیت و کیفیت منابع آبی میشود. بنابراین ضرورت دارد که با شناسایی منابع تولید رسوب در مقیاس سطحی (دامنه) و خطی (آبراهه و رودخانه)، نوع و حجم عملیات آبخیزداری اصلاحی- تکمیلی به منظور کاهش فرسایش و رسوبدهی در مکانهای بحرانزا مشخص شود. هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی ...
بیشتر
چکیده
فرسایش خاک در حوزههای آبخیز باعث تضعیف پوشش اراضی و کاهش کمیت و کیفیت منابع آبی میشود. بنابراین ضرورت دارد که با شناسایی منابع تولید رسوب در مقیاس سطحی (دامنه) و خطی (آبراهه و رودخانه)، نوع و حجم عملیات آبخیزداری اصلاحی- تکمیلی به منظور کاهش فرسایش و رسوبدهی در مکانهای بحرانزا مشخص شود. هدف از تحقیق حاضر نیز ارزیابی توزیع مکانی برنامههای آبخیزداری اجرایی سالهای 74-1371 در حوزه آبخیز هفتان تفرش به منظور ارائه الگوی اصلاحی- تکمیلی این برنامهها است. بدین منظور امتیاز عاملهای مدل تجربی MPSIAC به کمک GIS برای شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری تعیین شد. سپس با مقایسه تغییر امتیاز عاملها، اثرگذارترین برنامههای آبخیزداری مشخص گردید. همچنین با مقایسه تغییر مساحت کلاسهای درجه رسوبدهی، ارزیابی از توزیع مکانی عملیات آبخیزداری انجام شد تا با تعیین نقاط ضعف پروژه، عملیات اصلاحی- تکمیلی پیشنهاد شود. نتایج تحقیق نشان داد امتیاز عامل فرسایش رودخانهای با 8/30 درصد، بیشترین تأثیر را در کاهش 1/4 درصدی رسوبدهی داشته است. همچنین از مساحت کلاس درجه رسوبدهی 75-50، مقدار 4/8 درصد کم شده است که عمدتاً این شدت رسوبدهی مربوط به اراضی بالادست حوضه است. با توجه به معنیدار بودن تغییرات رسوبدهی زیرحوضهها در سطح 05/0، نتایج حاکی از کارا بودن برنامههای آبخیزداری در کاهش رسوبدهی است. به منظور مدیریت منابع آب و خاک و اثرگذاری بیشتر برنامه های آبخیزداری در کاهش فرسایش و رسوب حوزه آبخیز هفتان، الگوی اصلاحی- تکمیلی برنامهها شامل بانکت توأم با بادامکاری در دامنههای بحرانی، بذرپاشی و کپه کاری در دامنههای با شیب تند و عمق کم خاک، تقویت پوشش گیاهی دامنههای مارنی و همچنین پایدارسازی کناره رودخانه پیشنهاد میشود.
مقاله پژوهشی
حسین مختاری هشی؛ داریوش رحیمی
چکیده
چکیده مبسوط 1- مقدمه سیل یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیرقابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه‌خیزی برخی مناطق آن، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل موجب خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری شده است. بخش اعظم مراکز انسانی کشور به‌لحاظ برخورداری از موقعیت ...
بیشتر
چکیده مبسوط 1- مقدمه سیل یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیرقابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه‌خیزی برخی مناطق آن، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل موجب خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری شده است. بخش اعظم مراکز انسانی کشور به‌لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه‌ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، که در آن بارشها اغلب بصورت ناگهانی و سیل‌آسا بوده و پس از یک بارش بلافاصله روان آب‌ها ایجاد میشود، کشور را مستعد سیل‌خیری زیاد کرده است که سالانه خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم وارد می‌آورد. استان خراسان جنوبی نیز به‌دلیل اقلیم نیمه بیابانی و خشک و بارشهای نامنظم و سیل‌آسا، از پتانسیل سیل‌خیزی قابل توجهی برخوردار است که فعالیتهای انسانی و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیک نیز موجب افزایش میزان خسارات شده است. لزوم مطالعه این استان از جهت پهنهبندی خطر سیل و مشخص کردن مراکز انسانی و اقتصادی و زیربنایی در معرض سیل یکی از گامهایی است که میتواند موجب افزایش آگاهی نسبت به این امر و چاره‌جویی برای آن باشد. 2- روش‌شناسی با توجه به هدف پژوهش حاضر، دادههای مورد نیاز شامل دادههای اقلیمی، هیدرولوژی، توپوگرافی، کاربری اراضی، مناطق در معرض خطر سیلاب شامل قنوات، چاه، چشمه، مراکز فعالیت اقتصادی و سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. دادههای اقلیمی مورد نیاز از پایگاه دادههای سازمان هواشناسی کشور در دوره آماری 1975-2010 و استان خراسان جنوبی تهیه گردیده است. دادههای هیدرولوژی از پایگاه دادههای شرکت منابع آب ایران استفاده شده است. همچنین دادههای مربوط به خسارات ناشی از سیلاب در سطح استان از سازمان جهاد کشاورزی و پایگاه دادههای مخاطرات وزارت کشور استخراج شده است. برای تهیه نقشه‌های پهنهبندی خطر سیلاب از روش‌های زمین آمار و تحلیل‌های فضایی و رتبهبندی فاکتورهای مؤثر در سیلاب فازی و با کمک نرم‌افزار GIS انجام شده است. 3- بحث خسارات سیل در استان خراسان جنوبی در گذر زمان و با افزایش فشار جمعیت و فعالیتهای انسانی به اکوسیستم و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیکی تشدید شده است. عوامل مختلف مؤثر در پهنهبندی خطر سیل‌خیزی استان خراسان جنوبی تحت تأثیر چهار گروه زیر می‌باشد: گروه اول: شامل مشخصات توپوگرافی و موفولوژیک حوضه های آبی و کاربری اراضی. گروه دوم: شامل مشخصات اقتصادی و تأسیسات زیربنایی که بیشترین خسارات را در رخدادد سیلاب‌ها متحمل می‌شوند. گروه سوم: شامل متغییرهای دبی سالانه، دبی لحظه‌ای، بارش 24 ساعته، میزان احتمال وقوع، مقدار دبی در دوره برگشت‌های مختلف. گروه چهارم: شامل متغییرهای میانگین دما، حداقل و حداکثر متوسط دما و نوع اقلیم می‌باشد. لایه‌های مؤثر در سیلاب نیز شامل: شیب، شبکه زهکشی طبیعی و شرایط اقلیمی می‌باشند. وزندهی به لایه‌های مؤثر در سیلاب، در چارچوب منطق فازی صورت گرفته است. شاخص‌های استفاده شده در این مورد شامل شاخص Dunn Index، FCM و ASW می‌باشد. که شاخص ASW در بین گروه‌های موثر بر خطر سیلاب به صورت زیر است: گروه 1: 79%؛ گروه 2: 8/79%؛ گروه 3: 83%؛ گروه 4: 17%. طبقهبندی حوضههای آبریز استان خراسان جنوبی از نظر خطر سیل‌خیزی و خسارات ناشی از آن نیز بصورت زیر است: 1- خطر شدید (قائن- موسویه- خوسف-سرایان)، 2- خطر نسبتاً شدید (فردوس- درح-زهان-طبس سینا)، 3- خطر متوسط (مرزی-شاهرخت- نهبندان-شاسکوه) و 4- خطر کم (قلعه زری-ده‌سلم- بندان). 4- نتیجه گیری نتایج پهنهبندی خطر سیل‌خیزی در استان خراسان جنوبی نشان میدهد که بخش زیادی از جوامع انسانی ساکن در آن شامل 9 شهر و 153 روستا با مجموع بیش از 250 هزار نفر جمعیت که بیش از 37 درصد جمعیت استان را تشکیل میدهد، در معرض خطر سیل قرار دارند و علاوه بر آن شمار زیادی از مراکز مهم و حیاتی این استان از جمله فرودگاه، دانشگاه، نیروگاه برق و بیمارستان نیز در خطر قرار گرفتهاند. این امر نشان میدهد که در گذشته فعالیتهای توسعه‌ای و مکانیابی و تخصیص کاربری‌های اراضی با اصول و ضوابط علمی و آمایشی انجام نشده است.
مقاله پژوهشی
تیمور علیزاده؛ قاسم عزیزی؛ علیرضا محب الحجه؛ فرامرز خوش اخلاق
چکیده
چکیده در این پژوهش اثر تغییر دما بر میزان روند و فراوانی مراکز چرخندی در مدیترانه مطالعه شد. برای این منظور از دادههای ERA-Enterim در بازه زمانی 1980 تا 2013 با تفکیک نیم درجه طول و عرض جغرافیای، بهصورت 6 ساعته استفاده شد. از الگوریتم عددی مراکز کمینه به همراه میانگین تاوایی نسبی برای آشکارسازی چرخندها استفاده، سپس روند ماهانه آنها ...
بیشتر
چکیده در این پژوهش اثر تغییر دما بر میزان روند و فراوانی مراکز چرخندی در مدیترانه مطالعه شد. برای این منظور از دادههای ERA-Enterim در بازه زمانی 1980 تا 2013 با تفکیک نیم درجه طول و عرض جغرافیای، بهصورت 6 ساعته استفاده شد. از الگوریتم عددی مراکز کمینه به همراه میانگین تاوایی نسبی برای آشکارسازی چرخندها استفاده، سپس روند ماهانه آنها به صورت دو دوره زمانی از 1980 تا 1996 و 1997 تا 2013 مطالعه گردید. نتایج بیانگر این است که روند دمای فصل زمستان در تراز 1000 هکتوپاسکال، مثبت بوده و در ماه ژانویه شدت کمتری نسبت به سایر ماهها داشته است. اختلاف میانگین دمای دوره 17 سال اول نسبت به 17 سال دوم 0.64 درجه سانتیگراد، و این مقدار در ماه مارس 1.3 درجه سانتیگراد است. روند فراوانی چرخندها نشان داد که با افزایش دما فراوانی آنها کاسته شده است. همچنین در ماه ژانویه که روند افزایش دمایی کمتر بوده، تعداد مراکز چرخند افزایش یافتهبا این تفاوت که چرخندهای قوی کاهش یافتهاند. تحلیل مکانی چرخندها نشان داد که مراکز چرخندی آشکار شده، بر روی ایران عمدتاً با شدت تاوایی کمتر از بودهاند. این مراکز چرخندهای قوی مسیریابی شده مدیترانه نبوده بلکه با عبور کمفشارهای تضعیف شده مدیترانه از نواحی مرتفع ایران، تقویت شده که عمدتاً در دشت های ایران مرکزی قرار داشته و از شدت کمتری برخوردار هستند.
