نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه موزه و گردشگری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشجوی دکتری گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی گرایش برنامه ریزی توسعه، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Abstract
Searching in family roots and traveling to discover genealogy with a leisure motivation is called tourism, which can not only create opportunities to introduce and preserve family heritage, but also diversify the tourism market. The present study pursued the following 3 objectives: 1) identification of the potentials of Isfahan City for promoting ancestral tourism, 2) introduction of suitable travel packages of ancestral tourism in Isfahan Province, and 3) identification of appropriate strategies for promoting ancestral tourism. This research was of an exploratory type with qualitative method associated with thematic analysis. The statistical population of the study consisted of the experts in the fields of history, tourism, and culture. The findings of this research illustrated that Isfahan City had the potential of promoting ancestral tourism due to the presence of famous families, who had migrated to this city throughout history, families, who were known for their professions, royal families, neighborhoods called other cities in Isfahan;, and immigrants and refugees throughout the history, as well as different past divisions of the country. In addition, the incoming and outgoing travelers and city tour packages could be introduced as the revenue-generating opportunities in the ancestral tourism sector in this province. Lastly, the 4 strategies of market penetration, product development, horizontal integration, and collaboration could be introduced as suitable strategies for the prosperity of ancestral tourism in Isfahan City.
Keywords: ancestral tourism, Isfahan, genealogical tourism, roots tourism
Introduction
Nowadays, searching in family roots, as well as traveling and discovering genealogy with a leisure motivation is one of the aspects of tourism that can not only create opportunities to introduce and preserve family heritage, but also diversify the tourism market. Ancestral tourism has been proposed as one of the rapidly growing segments of the heritage tourism market (Basu, 2004; Santos and Yan, 2010), which was not noticed by academics in 2005 and was just introduced under the umbrella of cultural heritage tourism. The existing research literature demonstrate that the genealogical tourists are not a homogeneous group whose activities have been described by presenting a set of terms. Ancestral tourism is variously classified into genealogical tourism, heritage tourism, diaspora tourism, cultural tourism, and roots tourism (McCain and Ray, 2003, pp. 713-17; Timothy and Teye, 2004; Basu, 2004; Gaudry, 2007).
It is noteworthy that Isfahan Province has been invaded by many foreigners throughout history and many ethnic groups, such as Georgians, Armenians, etc. have immigrated to Isfahan. In addition, Chaharmahal and Bakhtiari Province and Yazd Province have been parts of Isfahan. Historical evidence has demonstrated that Isfahan has a great potential to organize ancestral tours. Therefore, the current research sought to identify suitable travel packages for the development of ancestral tourism in Isfahan Province and identify suitable solutions and strategies for the development of this new niche market of tourism from the experts’ points of view.
Methodology
The present study pursued the following 3 objectives: 1) identifying the potentials of Isfahan City for promoting ancestral tourism, 2) introducing suitable travel packages of ancestral tourism in Isfahan Province, and 3) identifying appropriate strategies for promoting ancestral tourism. This research was of an exploratory type with a qualitative method based on thematic analysis. MAXQDA software was used as a tool for data analysis. The statistical population of the study included the experts in the fields of history, tourism, and culture. The data were gathered through snowball sampling or chain-referral sampling as a non-probability sampling technique. After each interview, the data were coded until the codes reached a saturation point in the 16th interview and no new codes were added to the previous codes.
Results and discussion
The research findings indicated that Isfahan had the potential of promoting ancestral tourism due to the presence of famous families, who had migrated to this city throughout history, families, who were known for their professions, royal families, neighborhoods called other cities in Isfahan, and immigrants and refugees throughout the history, as well as different past divisions of the country. In addition, the incoming and outgoing people and city tour packages could be introduced as the revenue-generating opportunities in the ancestral tourism sector in this province. Lastly, the 4 strategies of market penetration, product development, horizontal integration, and collaboration could be introduced as suitable strategies for the prosperity of ancestral tourism in Isfahan.
Conclusion
Ancestral tourism is a journey that is done with the motivation of discovering and searching family genealogies. The results of our data analysis indicated that famous families, such as Kazeruni, Homayi, Sheikh Baha'i, etc., who had migrated to this city throughout history live in Isfahan City. In addition, being the capital of Iran, especially during the Safavid dynasty, and the 34-year rule of Mass'oud Mirza Zell-e Soltan, the first son of Naser al-Din Shah Qajar, had made this city suitable for ancestral tours. There were also families in Isfahan, who were famous for their professions. Moreover, there existed some neighborhoods in Isfahan called other cities. The presence of immigrants and refugees throughout the history and different past divisions of the country were the other potentials that attracted visitors and genealogical tourists to Isfahan.
The second purpose of the present study was to identify travel packages with the subject of genealogy. The results of data analysis using a qualitative method based on thematic analysis demonstrated that the design of packages for visits to this city and province with the subject of genealogy, including itinerary designs for the incoming and outgoing tourists, especially for Armenians, Georgians, and Iraqis, would not only help diversify the tourism market of the province, but also be a source of income for travel agencies and tour guides. It is worth mentioning most of the researches in the field of ancestral tourism (Pelliccia et al., 2018; Murdy et al., 2018) emphasized on incoming travel packages, while the city of Isfahan and Isfahan province had the potential of outgoing packages and city tours as well.
The third goal of the current research was to identify appropriate strategies for the prosperity of ancestral tourism in Isfahan City. Ultimately, the 4 strategies of market penetration, product development, horizontal integration, and collaboration were introduced as suitable strategies for the prosperity of ancestral tourism in this city. Birtwistle (2005) also emphasized marketing strategy for ancestral tourism boom, which was confirmed by the results of this investigation.
References
- Agoes, A. and Par, M. M. (2016, May). Tourism Management in Cikondang Ancestral Hamlet. In Asia Tourism Forum 2016-the 12th Biennial Conference of Hospitality and Tourism Industry in Asia (pp. 78-84, Atlantis Press.
- Alexander, M., Bryce, D., & Murdy, S. (2017). Delivering the past: Providing personalized ancestral tourism experiences. Journal of Travel Research, 56(4), 543-555.
- Basu, P. (2004). My own island home: The Orkney homecoming. Journal of Material Culture, 9(1), 27-42.
- Basu, P. (2005). “Roots Tourism as Return Movement: Semantics and the Scottish Diaspora.” In Emigrant Homecomings: The Return Movement of Emigrants 1600-2000, edited by M. Harper, 131-50, Manchester: Manchester University Press.
- Basu, P. (2007). Highland homecomings: Genealogy and heritage tourism in the Scottish diaspora., London: Routledge.
- Birtwistle, M. (2005). Genealogy tourism: The Scottish market opportunities. In M. Novelli (Ed.), Niche tourism: Contemporary issues, trends, and cases (pp. 59-72). Oxford: Elsevier.
- Coles, T. E. and Timothy, D. J. (Eds.) (2004). Tourism, diasporas, and space London: Routledge. Fowler, S. (2003). Ancestral tourism. Insights, 2003, D31-D36
- Fowler, H. W. and Fowler, F. G. (1974). The concise Oxford dictionary of current English. Oxford: Oxford University Press.
- Gaudry, L. (2007). What Clan Are You? An Exploration of Heritage and Ancestral Tourism with Canadian Scottish Descendents (Master's thesis, University of Waterloo), Ontario, Canada.
- Garrod, B. and Fyall, A. (2000). Managing heritage tourism. Annals of tourism research, 27(3), 682-708.
- Gergelyova, M. (2007). An investigation of the potential of genealogy tourism as a catalyst for regional development in County Galway. Unpublished thesis (Master of Arts in Heritage Studies), Galway-Mayo Institute of Technology. Galway, Ireland. http://hdl.handle.net/10759/314245
- Harraway, D.J. (1997), Modest Witness. London: Routledge
- Higginbotham, G. (2012). Seeking roots and tracing lineages: Constructing a framework of reference for roots and genealogical tourism. Journal of Heritage Tourism, 7(3), 189-203.
- Hjorthén, A. (2021). Old World Homecomings: Campaigns of Ancestral Tourism and Cultural Diplomacy (1945–66). Journal of Contemporary History, 56(4), 1147-1170.
- Luke, C. (2013). Cultural sovereignty in the Balkans and Turkey: The politics of preservation and rehabilitation. Journal of Social Archaeology, 13(3), 350-370.
- McCain, G. and Ray, N. M. (2003). Legacy tourism: The search for personal meaning in heritage travel. Tourism Management, 24(6), 713-717.
- Maruyama, N. U., Weber, I., & Stronza, A. L. (2010). Negotiating identity. Experiences of Tourism Culture & Communication, 10(1), 1-14.
- Murdy, S., Alexander, M., & Bryce, D. (2018). What pulls ancestral tourists ‘home’? An analysis of ancestral tourist motivations. Tourism Management, 64, 13-19.
- Nash, C. (2005). Geographies of relatedness. Transactions of the Institute of British Geographers, 30(4), 449-462.
- Russell, D. W. (2008). Nostalgic tourism. Journal of Travel & Tourism Marketing, 25(2), 103-116.
- Stephenson, M. L. (2002). Travelling to the ancestral homelands: The aspirations and experiences of a UK Caribbean community. Current Issues in Tourism, 5(5), 378-425.
- Pelliccia, A. (2018). In the family home: Roots tourism among Greek second generation in Italy. Current Issues in Tourism, 21(18), 2108-2123.
- Scottish Parliament (2000). The Scottish Tourism Industry. The Information Center Research Notes. Database online: Available at
www.scottishparliament.uk/SI/whats_happening/research/pdf-res-notes/rn00-77. pdf
- Santos, C. A. and Yan, G. (2010). Genealogical tourism: A phenomenological examination. Journal of Travel Research, 49(1), 56-67.
- Sim, D. and Leith, M. (2013). Diaspora tourists and the Scottish Homecoming 2009. Journal of Heritage Tourism, 8(4), 259-274.
- Wilson, F. R., Pan, W., & Schumsky, D. A. (2012). Recalculation of the critical values for Lawshe’s content validity ratio. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 45(3), 197-210.
کلیدواژهها [English]
مقدمه
گردشگری شجرهنامه بهعنوان یکی از بخشهای بهسرعت در حال رشد بازار گردشگری میراث مطرح شده است
(Basu, 2004; Santos & Yan, 2010) که در سال 2005 موردتوجه دانشگاهیان قرار نگرفت و به دلیل نوپابودنش، زیر چتر گردشگری میراث فرهنگی معرفی شد. ادبیات تحقیق موجود نشاندهندۀ آن است که گردشگران شجرهنامه گروهی همگن نیستند و مجموعهای از اصطلاحات برای توصیف فعالیتهای آنها ارائه شده است. گردشگری شجرهنامه، بهطور متفاوتی در گردشگری تبارشناسی[1]، میراث[2]، میراث شخصی[3]، دیاسپورا[4]، فرهنگی و ریشه[5] طبقهبندی شده است (McCain & Ray, 2003, 713–17; Timothy & Teye, 2004; Basu, 2004; Gaudry, 2007). بر این اساس میتوان گفت که جایگاه گردشگری شجرهنامه زیر چتر گردشگری فرهنگی و میراث (نسل دوم گردشگری) است. بعضی از پژوهشگران نیز این شاخه از گردشگری را نوعی گردشگری نوستالژیک میدانند (Russell, 2008: 103-116). شایان ذکر است که براساس پژوهشهای انجامگرفتۀ گردشگری شجرهنامه، یکی از بازارهای با علایق ویژه ( گوشه) است که بر نیازهای مخاطبان خاص توجه دارد (Birtwistle, 2005: 59-72).
مککین و ری (2003:717)، «افرادی را که برای شرکت در فعالیتهای تبارشناسی، جستجوی اطلاعات دربارۀ اجداد یا ارتباط با اجداد و ریشههای اجدادی سفر میکنند» گردشگران شجرهنامه تعریف میکنند. بهطور مشابه باسو (2005:124) گردشگری شجرهنامه را بخشی از گردشگری میراث فرهنگی میداند و متشکل از گردشگرانی است که برای جستجوی اطلاعات دربارۀ اجداد و ریشههای اجدادی خود یا احساس ارتباط با آنها سفر و در اقدامات تبارشناسی مشارکت میکنند. به گفتۀ باسو، گردشگری شجرهنامه، نوعی گردشگری است که با انگیزۀ جستجوی اصل و نسب و میل به بازگشت به وطن انجام، به سفر به سرزمین آبا و اجدادی منجر و بهعنوان زیارت[6] و تجربه و همچنین «سفر برای کشف[7]» و «تجربۀ زندگی در حال تغییر[8]» مطرح میشود (2004:151). الکساندر و همکاران (2017:543-555)، معتقدند که گردشگری شجره بر گردشگرانی متمرکز است که به مکانهایی سفر میکنند که ازنظر آنها «وطن» است؛ جایی که در طول بازدید سعی میکنند، اطلاعات بیشتری دربارۀ میراث خود کشف کنند و گادی (2007: 69) گردشگری شجرهنامه را بهعنوان انتخاب سفر به کشور میزبان براساس خاستگاه اجدادی و علایق شجرهنامهای تعریف میکند.
تعاریف دیگر شامل سفر به کشورهای مبدأ برای اهدافی مانند اوقات فراغت، ملاقات با خانواده و دوستان، کشف فرهنگ و جامعۀ اجدادی، بدون قصد اقامت دائم است (Maruyama et al., 2010:1). در ادبیات تحقیق، اصطلاحات دیگری وجود دارد که بسیار شبیه به گردشگری اصل و نسب[9] هستند؛ مانند گردشگری پراکندگی[10] (Coles & Timothy, 2004, 14-15; Sim & Leith, 2013, 259–274)، اجدادی (Fowler, 2003: 31-36)، شجرهنامه[11] (Birtwistle, 2005, 59-72; Higginbotham, 2012, 189–203 ) و میراث[12] ( McCain & Ray, 2003, 713–117; Garrod & Fyall, 2000, 682–708)». اگرچه این اصطلاحات ممکن است باعث سردرگمی شود، چندین جنبۀ مشترک دارد: حس دلتنگی برای سرزمین مادری، میل بازگشت به خانه و نیاز به حفظ روابط با سابقۀ خانوادگی (Sim & Leith, 2013, 269). سایر اشکال مربوط به جستجوی ریشهها و اصل و نسب، گردشگری شجرهنامه یا تاریخی خانوادگی[13] نامیده میشوند (Coles and Timothy, 2004, 14-15)؛ با این حال، برخلاف گردشگر اصل و نسب، گردشگران شجرهنامه جزئیتر و هدفمندتر دیده میشوند و تجربۀ گردشگری شجرهنامه را براساس انگیزههای درونی مدنظر قرار میدهند (Santos and Yan, 2010, 56–67). گردشگری شجرهنامه پدیدهای است که تجربیات عمیق شخصی را ارائه میکند و روی برخوردها و تعاملات شدید و اغلب طولانی بین بازدیدکنندگان و جاذبه متمرکز است. این برخوردها برحسب ضرورت در سطح خرد (محلی) اتفاق میافتد و درنتیجه چالشهایی را برای ارائهدهندگان ایجاد میکند. گردشگری شجرهنامه ممکن است با توجه به مقیاس، مکان و زمینه متفاوت باشد. گردهمایی خانوادگی در منطقهای خاص ممکن است تجربۀ گردشگری شجرهنامۀ محلی در نظر گرفته شود. سفر از مانیتوبا به کیپ برتون، نوا اسکوشیا، برای کشف ریشههای سلتیک ممکن است تجربۀ گردشگری شجرهنامه در نظر گرفته شود. هنگامی که یک کانادایی تصمیم میگیرد، برای بازیابی نسب خانوادگی خود به اسکاتلند سفر کند، ممکن است تجربۀ گردشگری شجرهنامه را در سطح بینالمللی رقم بزند (Coles and Timothy, 2004, 14-15). کولز و تیموتی (2004:14) در کتاب خود دربارۀ گردشگری و پراکندگیهای جهانی، از اصطلاح گردشگری دیاسپورا (گردشگری پراکندگی) استفاده میکنند که در آن اعضای جوامع دیاسپورایی «در جستجوی ریشهها و نسب خود با هدف تأیید مجدد و تقویت هویت خود سفرهایی انجام میدهند.» این چشمانداز گسترده، بهعنوان گردشگری اصل و نسب شناخته میشود، که ارتباط نزدیکی با پژوهشهای باسو (2004 & 2005) دارد و بهطور خاص به سفرهای انجامشده از سوی افراد با تبار کوهستانی اسکاتلند (یا تبار پارتیلند)[14] مربوط میشود که اغلب در ایالات متحده، کانادا، استرالیا، نیوزلند و سایر مناطقی که اسکاتلندیها بهطور تاریخی در آن ساکن شدهاند یا در مکانهای مرتبط با اجدادشان در «کشور قدیمی» زندگی میکنند (Basu, 2005: 132-131).
در سال 2000، دولت واگذارشدۀ اسکاتلند، کنار گردشگری فرهنگی و گلف[15]، گردشگری شجرهنامه را یکی از سه نوع گردشگری برتر برای این کشور معرفی کرد (Scottish Parliament, 2000). دو عنصر اساسی که گردشگری شجرهنامه را منحصر به گردشگری میراث فرهنگی میکند، عبارت است از: 1. مفهوم دیاسپورا؛ 2. نقش تبارشناسی. گردشگران شجرهنامه ممکن است گردشگران فرهنگی در نظر گرفته شوند؛ ولی با این حال در بخش خود منحصربهفرد هستند. گردشگری شجرهنامه به نوآوری و خلاقیت/ محصولات نوآورانه نیاز دارد که داستان مهاجرت ملت را در قرنهای گذشته بازگو میکند و به یقین برای تقویت توسعۀ منطقهای از طریق ایجاد فرصتهای شغلی جدید مؤثر است (Basu, 2007: 6)؛ همچنین باسو حمایت دولت را از گردشگری شجرهنامه، احیا و ارتقای جاذبههای مربوط به تبارشناسی و شجرهنامۀ ایرلند، توسعۀ محصولات جدید در قالب نمایشگاههای موقت و تورهای اکتشافی و اتخاذ بهترین شیوه برای بازاریابی آنها، بررسی محصولات گردشگری تبارشناسی موجود و بازاریابی آنها، توجه به انجمنها بهعنوان بخشی از صنعت گردشگری شجرهنامه برای توسعۀ گردشگری شجرهنامه مؤثر میداند. در ادامه، به استراتژیهای بازاریابی (استراتژی توسعۀ محصول) برای رونق گردشگری شجرهنامه توجه میکند که شامل شناسایی انواع نسبشناسی گردشگران، بهبود محصول گردشگری شجرهنامۀ موجود و عرضۀ بهتر آن به بازار، بهبود محصولات موجود و بازاریابی، بازدید از مکانهای اجدادی و ساختن شجرهنامه، داستانهایی دربارۀ اجداد، ایجاد کمپینهای بازاریابی با هدف جذب گردشگران از کشورهای دیگر بهمنظور گردشگری شجرهنامه، اتخاذ آمیختۀ بازاریابی (قیمت، مکان، ترویج (شامل تبلیغات- برندسازی- ایمیل مستقیم- بازاریابی دهان به دهان)، روابط عمومی و..) اشاره دارد.
استان اصفهان در طول تاریخ مورد هجوم بیگانگان بسیاری بوده است و اقوام بسیاری به اصفهان مهاجرت داده شدهاند (مانند گرجیها و ارامنه و ...)؛ همچنین در گذشته تقسیمات کشوری به گونۀ دیگری بوده است، برای مثال، استان یزد در سال ۱۳۵۲ از استان اصفهان جدا شد و منطقۀ چهارمحال همواره از بلوکات اصفهان به شمار میرفته است. استان چهارمحال و بختیاری تا پیش از سال ۱۳۳۲ خورشیدی در قالب شهرستان شهرکرد و بختیاری از شهرستانهای استان اصفهان بوده و در مصوبۀ سال ۱۳۵۲ هیئت وزیران، فرمانداری کل چهارمحال و بختیاری به استانداری چهارمحال و بختیاری ارتقا یافت. گفته میشود، شواهد تاریخی نشاندهندۀ آن است که استان اصفهان ظرفیت برگزاری تورهای گردشگری شجرهنامه ( ورودی و خروجی) را دارد؛ بنابراین پژوهش حاضر بهدنبال شناسایی بستههای سفر مناسب رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان و شناسایی راهکارها و استراتژیهای مناسب بهمنظور رونق این شاخۀ گردشگری در استان اصفهان از دیدگاه خبرگان و کارشناسان است.
شایان ذکر است که سند چشمانداز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مورخ 16/6/1399 نیز تأکید ویژهای بر تنوعبخشی به فعالیتهای گردشگری در مقاصد دارد که تمرکز بر پژوهش حاضر گامی برای حل چالشهای مربوط به صنعت گردشگری در ایران است.
پیشینۀ پژوهش
با اینکه نویسندگان به نسبت کمی وجود دارند که بهصورت علمی و جامع دربارۀ ماهیت شجرهنامه در گذشته و حال و نقش شجرهنامه در گردشگری میراث نظریهپردازی کرده باشند، با این حال، نویسندگانی هستند که به این اندیشیدهاند که چگونه پیوند شجرهنامه و گردشگری یا هر دو به رشد و توسعۀ یکدیگر کمک میکنند (Harraway, 1997: 21-49; Nash, 2005: 449-462). ادبیات گردشگری شجرهنامه به نسبت جدید است و نمونههایی از گردشگری شجرهنامه در سراسر جهان غرب و شرق یافت میشود (Coles and Timothy, 2004: 14-15 ). در سالهای اخیر، گردشگری شجرهنامه بهویژه میان مردم ایرلند، اسکاتلند، یهودی و آفریقایی-آمریکایی تبار ساکن در آمریکای شمالی و استرالیا بهطور فزایندهای موردتوجه قرار گرفته است.
جوردن (2021)، چگونگی رشد گردشگری شجرهنامه را در اروپا بهمنظور گسترش صنعت گردشگری پس از سال 1945 بهعنوان شکلی از دیپلماسی فرهنگی بررسی میکند و همچنین به نقش حمایتی دولت برای سرمایهگذاری و درنتیجه برانگیختن اشتیاق افراد به سرزمینهای اجدادی متمرکز میشود. او استدلال میکند، بررسی دو نکته حائز اهمیت است: اشتیاق فردی نسبت به اصل و نسب بهعنوان نیروی محرکۀ گردشگری شجرهنامه و چگونگی تقویت اشتیاق توسط بازیگران این صحنه. نتایج نشاندهندۀ آن است که گردشگری شجرهنامه نهتنها به تجارب فردی، به اقتصاد ملی و روابط بینالملل نیز کمک میکند؛ همچنین به نقش و حمایت مؤثر سازمانهای ملی گردشگری، سازمانهای بخش دولتی، گروههای فرهنگی و انجمنهای بشردوستانه نیاز دارد. موردی و همکاران (2018: 13-19)، به تجزیهوتحلیل انگیزههای گردشگران شجرهنامه و دستیابی به درک وسیعتر بازار گردشگری شجرهنامه توجه میکند. آنها معتقدند که در ادبیات تحقیق گردشگری توجه محدودی به تبار و شجرهنامه شده است؛ اما نشان داده شده است که نقش مهمی در گردشگری میراث، بهویژه برای کشورهای دارای پراکندگی گسترده اقوام و گروهها مانند ایرلند، ایتالیا، هند، چین و اسکاتلند ایفا میکند. در این پژوهش، سه عامل کلیدی شناسایی شد: انگیزۀ گردشگر شجرهنامه، گردشگر میراث و گردشگری انبوه. بهعلاوه، بر چهار بخش شجرهنامه تمرکز شد: تمرکز کامل بر میراث، مشتاق به شجرهنامه، منافع عمومی و میراث.
پلیسیا (2018:2108-2123)، تلاش میکند تا سهمی در حوزۀ ادبیات تحقیق گردشگری شجرهنامه[16] و پیوند گردشگری و مهاجرت داشته باشد. هدف از این پژوهش، تحلیل رابطۀ بین دلبستگی مهاجران یونانی نسل دوم در ایتالیا به سرزمین مادریشان است. در این پژوهش، فراوانی و دلایل سفر، درک آنها در طول اقامت در یونان و تعریفشان از «خانه» بررسی شده است. نتایج نشاندهندۀ آن است که سفرهای مکرر مهاجران یونانی در ایتالیا به یونان به کسب معنای عمیقتر منجر شده است؛ زیرا این سفرها به هدف دیدار اقوام و دوستان، میل به کشف ریشههای فرهنگی و تغییر هویت فرهنگی بوده است.
الکساندر و همکاران (2017:543-555)، به ارائۀ تجارب شخصی گردشگری شجرهنامه و روابط بین گردشگران و مکانهای بازدیدشده در اسکاتلند توجه کردند. یافتهها بر سه موضوع متمرکز شدهاند: ماهیت ارتباط بین گردشگر و مکان، نحوۀ ارائۀ تجربیات گردشگری شجرهنامه و چالشهایی که ارائهدهندگان با آن مواجه هستند. نتایج نشاندهندۀ آن است که تعاملات شدید و اغلب طولانی، بین بازدیدکنندگان و ارائهدهندگان وجود دارد و تجارب گردشگری شجرهنامه نیز اغلب بر ارائۀ گردشگری در جوامع محلی متمرکز است که چالشهایی را برای ارائهدهندگان و گردشگران ایجاد میکند. آگوس و پار (2016: 78-84)، به مبحث مدیریت گردشگری در دهکدههای اجدادی در سیکوندانگ اندونزی[17] توجه کردند. هدف این پژوهش، شناسایی پتانسیلهای گردشگری میراث در دهکدههای اجدادی سیکوندانگ و یافتن مدلی از مدیریت گردشگری است که فرهنگ ساندانی سیکوندانگ را حفظ و در عین حال به ارتقای سطح زندگی مردم و کسب حداقل درآمد اضافی چشمگیر برای برخی فصول کمک میکند؛ بنابراین تلاشی که برای رسیدن به این اهداف انجام میشود، تقویت ارزشهای سنتی و مدیریت آن برای تبدیلشدن به فعالیتهای گردشگری جذاب قابل ارائه به بازدیدکنندگان است. در ترکیه، دولت فعلی در بازسازی و مرمت مکانهای میراث اسلامی در سرتاسر سرزمینهای عثمانی سابق در بالکان و همچنین مکانهای مسیحی و یهودی در خود ترکیه مشارکت دارد. این تمرین در دیپلماسی فرهنگی برای بازکردن فرصتهایی برای «بازگشت» توریستی فرزندان پناهندگان از جنگهای بالکان در اوایل قرن بیستم طراحی شده است (Luke, 2013: 350-370).
مطالعۀ مارویاما و همکاران (2010: 1-14) دربارۀ بازگشت آمریکاییهای چینی به چین و تأثیرات بعدی بر هویت درکشدۀ آنهاست؛ بنابراین پژوهش ایشان بر بستههای سفر ورودی متمرکز شده است.
گادی (2007:130)، در پژوهش خود، به کاوش در زمینۀ گردشگری میراث و شجرهنامه برای نوادگان اسکاتلندی و کانادایی توجه کرده است. این پژوهش، نشاندهندۀ ماهیت و اهمیت گردشگری شجرهنامه برای نوادگان اسکاتلندی کانادایی در انتاریو، کاناداست. وی ابتکار گردشگری شجرهنامه را از بعد تقاضا و عرضه بررسی کرد. یافتههای طرف تقاضا نشاندهندۀ آن بود که نوادگان اسکاتلندی کانادایی بیشتر با میراث اجتماعی خود در سطح محلی هم ذات پنداری مشارکت میکنند. بیشتر نوادگان اسکاتلندی کانادایی بهعنوان گردشگران تکمیلی شجرهنامه معرفی شدند و نشان دادند که سفر به اسکاتلند، برای تجربۀ گردشگری شجرهنامه، یکی از انگیزههای مهم برای سفر به وطن خواهد بود. یافتههای طرف عرضه، گردشگری شجرهنامه را سرشار از پتانسیل توصیف و به چالشهای پیش روی دستاندرکاران تسهیل و بازاریابی تجربۀ گردشگری شجرهنامه نیز اشاره میکند. او اظهار میدارد که رشد گردشگری شجرهنامه به افزایش بازدیدکننده و گردشگر، رشد گردشگری و ایجاد فرصتهای شغلی جدید برای جوامع محلی منجر میشود. درنهایت، نتایج پژوهش توصیههای کلیدی را برای علاقهمندان به گردشگری شجرهنامه ارائه میکند که شامل افزایش هماهنگی بین ذینفغان در سطح منطقهای، افزایش بودجه و ظرفیتهای عملکردی برای داوطلبان، بررسی مجدد استراتژیهای بازاریابی فعلی برای سطح داخلی، گسترش فعالیت بازاریابی و حفظ گردشگری شجرهنامه است.
یکی از فعالیتها بهمنظور رونق گردشگری شجرهنامه در ایرلند ساخت درختان خانوادگی و ارائۀ داستانها یا خاطرات نویسندگان ایرلندی است؛ مثل داستانهای بینچی، مک کورت و اوکانر که هویتهای تبارشناسی را بازتاب میدهند؛ همچنین به تهیۀ بستههای سفر برای میلیونها نفر در آمریکای شمالی، بریتانیا، استرالیا و جاهای دیگر اشاره میکند که تبار ایرلندی دارند (گردشگری ورودی) (Gergelyova, 2007:100).
استفنسون (2002: 378-425) موضوع سفر به سرزمینهای اجدادی: آرزوها و تجربیات جامعۀ کارائیب بریتانیا را بررسی و بیان میکند، این شکل از سفر برحسب «اجتماع قومی» تعریف میشود که شامل سفر با هدف دیدار دوستان و اقوام یا جستجوی ریشههای فرهنگی فرد است. نتایج نشاندهندۀ آن است که اگرچه تجربیات در سرزمین آبا و اجدادی هویت افراد را یادآور میشوند، شکلگیری هویت درنتیجۀ آموزش والدین و تأیید گروه همسالان تکامل مییابد و بازدید از وطن اجدادی، هویتهای جایگزین ایجاد میکند.
روش تحقیق
این پژوهش، بهدنبال شناسایی بستههای سفر مناسب رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان و راهکارهای مناسب برای رونق این شاخۀ گردشگری در استان اصفهان از دیدگاه خبرگان و کارشناسان است. پژوهش حاضر، ازلحاظ روش، کیفی، از نوع تحقیق، اکتشافی و ازنظر هدف، کاربردی است. شایان ذکر است که از تکنیک تحلیل مضمون بهمنظور تجزیهوتحلیل دادهها استفاده شده است. جامعۀ آماری، کارشناسان، خبرگان حوزۀ فرهنگ، تاریخ و گردشگری هستند که به روش گلوله برفی از آنها مصاحبه شد. فرم مصاحبه، نیمه ساختار یافته شامل سه سؤال باز بوده است: 1. به نظر شما پتانسیلهای اصفهان برای ایجاد و رونق گردشگری شجرهنامه چیست؟ 2. به نظر شما پکیجهای مناسب رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان کدام است؟ 3. راهکارها و استراتژیهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان کدام است؟
برای تعیین روایی محتوای مصاحبه، فرم مصاحبه در اختیار 8 خبره در حوزۀ تاریخ، فرهنگ و گردشگری قرار گرفت و با توضیح اهداف پژوهش از آنها خواسته شد تا سؤال موجود را در فرم مصاحبه براساس طیف لیکرت سه بخشی طبقهبندی کنند. این سه طیف عبارت است از: گویه ضروری است، گویه مفید است؛ ولی ضروری نیست و گویه ضرورتی ندارد. سپس از فرمول شاخص نسبت روایی محتوایی (فرمول 1)، روایی فرم مصاحبه سنجیده شد. براساس فرمول، ([18]CVR=1) نشاندهندۀ آن بود که فرم مصاحبه روایی مناسبی دارد؛ زیرا هر 8 نفر، گویۀ «ضروری است» را انتخاب کردند و براساس تعداد متخصصانی که سؤالها را ارزیابی کردند، حداقل مقدارCVR مقبول برای 8 متخصص 75/0 است (Wilson et al., 2012: 197-210).
|
CVR
|
|
=
|
|
تعداد متخصصانی که گزینۀ ضروری را انتخاب کردهاند
|
|
-
|
|
تعداد کل متخصصان
|
|
2
|
|
تعداد کل متخصصان
|
|
2
|
سپس مصاحبه با خبرگان به روش گلوله برفی انجام شد. بهگونهای که پس از هر مصاحبه، دادهها کدگذاری شد تا زمانی که کدها در مصاحبۀ 16 به اشباع رسید و دیگر کد جدیدی به کدهای قبلی اضافه نشد. افراد مورد مصاحبه عبارت بودند از 3 نفر دکترای تاریخ و مدرس، 1 نفر دکترای گردشگری و عضو هیئتعلمی، 1 نفر دانشجوی دکترای گردشگری و مدرس، 1 نفر روزنامهنگار و فعال حوزۀ میراث و گردشگری، 4 نفر راهنمای تورهای فرهنگی شهر اصفهان، 1 نفر راهنمای تخصصی تورهای تخت فولاد، 1 نفر معاونت هنری شهرداری وقت اصفهان، 4 نفر کارشناس ارشد گردشگری و فعال در حوزۀ گردشگری فرهنگی.
در مرحلۀ اول، پژوهشگران پس از انجام هر مصاحبه یا مطالعۀ هر متن دادههای حاصل را مطالعه و کدهای مفهومی را از آن استخراج کردند (جدول 1).
جدول (1) نمونۀ کدگذاری اولیۀ سؤال اول مصاحبۀ شمارۀ 5 ( منبع: نویسندگان، 1401)
Table (1) The sample of initial coding of the first question of interview No. 5 (Source, authors: 2022)
|
متن مصاحبه شمارۀ 5 |
کدهای مفهومی |
|
شهر و استان اصفهان پتانسیل زیادی برای رونق گردشگری شجرهنامه و ساماندهی تورهای شهری با موضوع شجرهنامه دارد. در اصفهان خاندانهای مشهوری مانند صیرفیان، هراتی، بهشتی، کلباسی و ... زندگی میکنند و حتی بعضی از خانوادهها به پیشه مشهور هستند؛ مانند عصارزادگان، علافباشی، گیوهچی و ... همچنین بازماندگان ظل السلطان نیز هنوز در اصفهان زندگی میکنند و همسر و دختر امیرکبیر در امامزادۀ احمد اصفهان دفن شدهاند. بهعلاوه، ارامنه سالهاست که از دوران صفویه تا به امروز در استان اصفهان اقامت دارند |
- خاندان صیرفیان - خاندان بهشتی - خاندان هراتی - خاندانهایی که به پیشه شهرت دارند - نوادگان سلسلۀ قاجار - وجود مهاجران ارامنی |
شایان ذکر است که پژوهشگران از کتابها، مقالات و منابع اینترنتی نیز بهمنظور جمعآوری داده استفاده کردند. درنهایت، دادههای حاصل از فرم مصاحبه، متون و منابع اینترنتی به روش کیفی تحلیل مضمون با بهرهگیری از تکنیک کدگذاری باز و محوری تجزیهوتحلیل شد و پس از استخراج مضامین فرعی به کمک نرمافزار MAXQDA آنها در دستههای مضامین اصلی با توجه به ارتباط معنایی قرار گرفتند. در گام بعدی، بهمنظور قابلیت اعتبار کدگذاری از روش درصد توافق ساده[19] برای تعیین پایایی از سوی 2 کدگذار استفاده شده است (جدول 2). در هرکدام از مصاحبهها، کدهایی که در نظر 2 نفر مشابه بودند، با عنوان «توافق» و کدهایی که غیرمشابه بودند، با عنوان «نبودِ توافق» مشخص شد. شایان ذکر است که کدگذران بهطور میانگین 95 درصد بر کدگذاری انجامشده توافق داشتند؛ بنابراین کدگذاری از اعتبار زیادی داشت.
جدول (2) پایایی کدهای بهدستآمده به روش درصد توافق ساده (منبع: نویسندگان، 1401)
Table (2) Reliability of codes obtained by simple percent agreement method (Source, authors: 2022)
|
موضوع |
تعداد کدها |
تعداد کدهای مورد توافق |
درصد توافق ساده |
|
پتانسیل اصفهان برای رونق گردشگری و بازدیدهای شهری شجرهنامه در اصفهان |
26 |
24 |
92/3 |
|
بستههای سفر و اوقات فراغت مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان |
15 |
15 |
100 |
|
راهکارهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در شهر و استان اصفهان |
14 |
13 |
8/92 |
تحلیل دادهها:
نتایج تجزیهوتحلیل دادهها به کمک نرمافزار نشاندهندۀ آن است که شهر و استان اصفهان پتانسیل بسیار زیادی برای رونق گردشگری شجرهنامه، فعالیتهای اوقات فراغت و شجرهنامه و بازدیدهای شهری درخصوص درخت خانوادگی دارد (جدول 3 و شکل 1). به موجب خاندانهای مشهوری که در طول تاریخ به اصفهان مهاجرت کردهاند (مانند خاندان کازرونی، رکن الملک، مشیرالملک، شیخ بهایی، شفتی و ...)، خاندانهای اصفهانی که به دلیل خدمات یا پیشۀ خود شهرت داشتند، وجود بازماندگان خاندانهای سلطنتی در اصفهان (خاندان مسعود بازماندگان سلسلۀ قاجار و نواب صفوی، صفوی، خلیفۀ سلطان و ... بازماندگان سلسلۀ صفوی)، وجود محلههایی به اسم شهرهای دیگر در اصفهان، حضور مهاجران و پناهندگان در طول تاریخ و گذشتۀ متفاوت تقسیمات کشوری، گفته میشود، اصفهان پتانسیل زیادی برای جذب بازدیدکنندگان و گردشگران تبارشناس دارد؛ گردشگرانی که بهدنبال اطلاعات اولیه در زمینۀ مشاغل، سبک و راه زندگی اجداد خود هستند. بهعلاوه، کدگذاری باز و بستۀ دادها به کمک تکنیک تحلیل مضمون برای هدف دوم پژوهش، که شناسایی بستههای سفر و اوقات فراغت مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان بود، سه مضمون اصلی (طراحی بستههایی برای بازدیدهای داخل شهر و استان با موضوع شجرهنامه، طراحی بستههایی برای گردشگران ورودی با موضوع شجرهنامه و طراحی بستههایی برای گردشگران خروجی با موضوع شجرهنامه) شناسایی کرد (جدول 4 و شکل 2). شایان ذکر است که شناسایی این بستههای سفر و اوقات فراغت نهتنها به معرفی محورهای جدید گردشگری فرهنگی در شهر و استان اصفهان منجر خواهد شد و تنوع گردشگری فرهنگی را بهدنبال خواهد داشت، زمینه برای کارآفرینی گردشگری و اشتغالزایی در شهر و استان خواهد بود.
جدول (3) پتانسیل اصفهان برای رونق گردشگری و بازدیدهای شهری شجرهنامه (منبع: نویسندگان، 1401)
Table (3) The potential of Isfahan for promoting ancestral Tourism and urban visits (Source, authors: 2022)
|
مضامین اصلی |
مضامین فرعی |
برگرفته از |
|
خاندانهای مشهور اصفهان |
خاندان شیخ بهایی (شیخ بهایی فقیه، حکیم و ریاضیدان دوران صفویه که در بعلبک لبنان متولد شد و در زمان شاه طهماسب اول بههمراه خانواده به ایران مهاجرت کرد. آثار باقیمانده از فعالیت ایشان در اصفهان عبارت است از: حمام شیخ بهایی، بنای چل ستون، بقعۀ بابا رکنالدین، مسجد شیخ لطفالله، خانۀ منسوب به شیخ بهایی، منارجنبان، مادیهای اصفهان، گنبد مسجد امام اصفهان، کاریز بزرگ نجفآباد (قنات زرین کمر)، طراحی مسجد چهارباغ |
- فرم مصاحبه - حسینی( 1389: 75-59) - خداقلی و زارع (1396 : 1-8) |
|
خاندان کازرونی (محمد حسین کازرونی از تجار دورۀ قاجار که در مذاکرات تأسیس بانک ملی اثرگذار بود و مؤسس شرکت مسعودیه (توتون و تنباکو) و شرکت اسلامیه بوده است) |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان شیخالاسلام (علامه محقق سبزواری، امامجمعۀ اصفهان و زادۀ روستای نامن در سبزوار، از فقهای شیعه در قرن 11 هجری) |
- فرم مصاحبه - مهدوی (1371:237) |
|
|
خاندان رکنالملک (سلیمان خان رکنالملک شیرازی اصفهانی نایب الحکومۀ شهر اصفهان در دوزان ظل السلطان از سلسلۀ خلف بیگی فارس، بانی مسجد رکنالملک و مؤسس انجمن صفاخانه در محلۀ جلفا بوده که مرکز گفتگوی ادیان است) |
- فرم مصاحبه - سایت مجتمع فرهنگی دینی رکن الملک (1401) |
|
|
خاندان شفتی (محمدباقر شفتی متولد روستای چرزه در زنجان که ساخت مسجد سید منسوب به اوست) |
- فرم مصاحبه - مهدوی (445-98: 1368)
|
|
|
خاندان نجفی اصفهانی (نورالله نجفی اصفهانی معروف به ثقه الاسلام و نویسندۀ رسالۀ مقیم و مسافر و از مشروطهخواهان اصفهان که در حال حاضر خانه مشروطیت اصفهان منسوب به ایشان است) |
- فرم مصاحبه - صادقی ( 1400)
|
|
|
خاندان هراتی (یکی از طایفههای بزرگ سیستانی که به اصفهان آمدند و مدرس ماندگار هراتی توسط محمد شیخ زادۀ هراتی یزدی تأسیس شد) |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان صیرفیان (از خاندانهای شرشناس که به صرافی اشتغال داشتند، ازجمله عبدالکریم صیرفیان پور که بنیانگذار حملونقل در ایران بوده و مؤسس کارخانۀ ریسندگی و بافندگی پروین و همچنین محمد صیرفیان که دارای برند مشهور فرش صیرفیان بود و خالق فرش نفیس کاخ نیاوران و فرش نصبشده در سازمان ملل است که شهر بنی آدم اعضای یک پیکرند روی آن است. |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان بهشتی (محمد حسینی بهشتی سیاستمدار و فقیه ایرانی) |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان بهشتیان (خانۀ تاریخی بهشتیان متعلق به ایشان است و در گذشته دارای شغل عصاری بودند) |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان مشیر (مشیرالملک انصاری از خانههای اشرافی دورۀ صفویه از مستوفیان دربار صفویه که از شیراز به اصفهان مهاجرت کردند) |
- فرم مصاحبه
|
|
|
خاندان شهناز، همایی، کلباسی، امام جمعه، امامی، رجالی، ساکت اصفهانی، سلامت و خاندانهایی که به پیشۀ خود شهرت داشتند: نظیر مکاریانها که در اصل چهاروادار بودند |
- فرم مصاحبه - جناب ( 200-1: 1385)
|
|
|
خانوادههای سلطنتی در شهر اصفهان |
نوادگان سلسلۀ قاجار ( مانند خانوادۀ مسعود و ...) |
- فرم مصاحبه
|
|
نوادگان سلسله صفویان (خانوادههای شاه زاده صفوی، نواب صفوی، نواب صفا، صفوینژاد، صفوی زاده، خلیفۀ سلطانی، مرعشی صفوی، صفوی سهی) |
||
|
مهاجران و پناهندگان |
گرجها |
- فرم مصاحبه - درهوهانیان (1379: 200) |
|
ارمنیها |
||
|
عربهای عراق |
||
|
افغانها |
||
|
زرتشتیان اصفهان که در زمان شاه سلطان حسین به هند و یزد مهاجرت کردند |
||
|
مهاجرت خوزستانیها در دوران جنگ تحمیلی به اصفهان و اسکان در شاهینشهر، ملکشهر، ویلاشهر، فولادشهر خانههای تاریخی مانند خانۀ مشیرالملک انصاری و ... |
||
|
محلههایی که در اصفهان است، به نامهای شهرهای دیگر استانها |
محلۀ تبریزیها (خیابان حکیم نظامی و عباسآباد) |
- فرم مصاحبه |
|
محلههای لنبان و فروغی که محل سکونت لرهای بختیاری بوده است (شیرانی، شیروانی، بختیاری لنبانی و ...) |
||
|
کوچۀ خرم محل اسکان لرای خرمآباد |
||
|
گذشۀ متفاوت تقسیمات کشوری |
زندگی بختیاریهای چهارمحال و بختیاری در اصفهان (تکیۀ بختیاریها در تخت فولاد و مدفونبودن مشاهیر مشروطۀ بختیاریها در آن ازجمله: بی بی مریم، بی بی لیلا، سردار اسعد، حسین قلی خان ایلخانی، صمصام السلطنه و ....) |
- فرم مصاحبه |
|
خانوادههای یزدی ساکن اصفهان (مانند خانوادۀ یزدی، هراتی یزدی و ...) |
||
|
زندگی قشقاییها در شهر اصفهان |
شکل (1) پتانسیل اصفهان برای رونق گردشگری و بازدیدهای شهری شجرهنامه در اصفهان خروجی نرمافزار MAXQDA(منبع: نویسندگان، 1401)
Figure (1) The potential of Isfahan for promoting ancestral Tourism and urban visits obtained from MAXQDA software (Source, authors: 2022)
جدول (4) بستههای سفر و اوقات فراغت مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان (منبع: نویسندگان، 1401)
Table (4) Suitable travel and leisure packages for promoting ancestral Tourism and urban visits in Isfahan province (Source, authors: 2022)
|
مضامین اصلی |
مضامین فرعی |
|
طراحی بستههایی برای بازدیدهای داخل شهر و استان با موضوع شجرهنامه
|
بازدید شهری آثار معماری شیخبهایی در اصفهان (دعوت از خاندان معروف شیخبهایی در اصفهان و بازدید از آثار بهجایمانده از شیخبهایی در شهر) |
|
بازدید شهری خاندان چهارصدسالۀ شیخالاسلام (دعوت از خاندان معروف، بازدید از خانۀ شیخالاسلام و ...) |
|
|
بازدید از تکیههای خانوادگی در تخت فولاد اصفهان ( مانند سید العراقین، خوانساریها، خاتون آبادیها و ...) |
|
|
بازدید شهری بههمراه خانوادۀ سلطنتی قجری در شهر و استان اصفهان (بازدید از امامزاده احمد، عمارت رکیبخانه (موزۀ هنرهای تزیینی و معاصر)، قلعۀ قمشلو و ....) |
|
|
بازدید شهری بههمراه خانوادههای سلطنتی باقیمانده از دوران صفویه |
|
|
بازدید شهری با عنوان خاندانهای اثرگذار و مؤسسهای کارخانههای نساجی اصفهان (و بازدید از میراثهای رو به فراموشی نساجی در اصفهان) |
|
|
بازدید شهری با موضوع خاندانهای اثرگذار در رونق فرش اصفهان |
|
|
طراحی بستههایی برای گردشگران ورودی با موضوع |
دعوت از بازماندگان زرتشتیان اصفهان که در زمان شاه سلطان حسین به هند و یزد مهاجرت کردند |
|
دعوت از بختیاریها برای بازدید از تکیه بختیاریها در تخت فولاد و بازدید از خانۀ مشروطۀ اصفهان و ... |
|
|
دعوت از خاندانهای مشهور مانند کازرونی، رکن الملک و .... برای بازدید از اصفهان و آشنایی با تاریخ زندگی و بازدید از آثار بهجایماندۀ خانوادگی آنان |
|
|
ساماندهی تورهایی برای بازدید گردشگران ارمنی و گرج از محلۀ جلفا، قبرستان ارامنه، روستاهای گرج و ارمنینشین در بویین میان دشت و فریدونشهر مانند روستای سیبک (گرجستان کوچک اصفهان) روستای زرنه (تنها روستایی که همۀ ساکنان آن ارمنی هستند)، ازناوله و ... |
|
|
طراحی بستههایی برای گردشگران خروجی با موضوع |
از جلفای اصفهان تا جلفای ارمنستان |
|
از ایران تا ایروان |
|
|
از اصفهان تا کربلا و نجف |
|
|
از سیبک و آغچه (روستاهای گرجینشین استان اصفهان) تا تفلیس |
شکل (2) بستههای سفر و اوقات فراغت مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در استان اصفهان خروجی نرمافزار MAXQDA (منبع: نویسندگان، 1401)
Figure (2) Suitable travel and leisure packages for promoting ancestral Tourism and urban visits in Isfahan province obtained from MAXQDA software (Source, authors: 2022)
درنهایت، در راستای هدف سوم پژوهش که بهمنظور معرفی راهکارها و استراتژی مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در اصفهان طراحی شد، چهار مضمون اصلی استراتژی یکپارچگی افقی، نفوذ در بازار، توسعۀ محصول و مشارکت شناسایی و معرفی شد (جدول 5 و شکل 3).
استراتژی رسوخ در بازار، یکی از مؤثرترین عوامل در رشد کسبوکارها به شمار میرود. رسوخ در بازار شامل افزایش عدۀ ارائهدهندگان، افزایش هزینۀ تبلیغات، ترویج گسترده برای افزایش فروش و تقویت روابط عمومی و تبلیغات است. در پژوهش حاضر کارشناسان مورد مصاحبه چهار مضمون فرعی (ایجاد یک سایت اینترنتی شجرهنامه در ایران به زبانهای ایرانی، ارمنی، گرجی و عربی، انتشار شجرهنامهها بهصورت الکترونیکی، تبلیغ گردشگری شجرهنامه، ایجاد نیاز و ترغیب افراد به شناختن ریشههای خود به کمک ساخت فیلمهای تاریخی، مستند و ...، بازاریابی گردشگری شجرهنامه به کمک شبکههای اجتماعی و بازاریابی مستقیم در مقصد مدنظر) را معرفی کردند؛ همچنین دو مضمون فرعی شامل ارتباطگرفتن با انجمنهایی که مرتبط با گرجها، ارمنیها، زرتشتیان ایران و کشورهای دیگر است و شناسایی بازماندگان خاندانهای سرشناس و همکاری با آنها در برگزاری تورها (مانند داستان فرش اصفهان از زبان خاندان صیرفیان) بهعنوان استراتژی مشارکت برای رونق گردشگری و بازدیدهای شجرهنامه شناسایی شد. توسعۀ محصول استراتژی سومی بود که از سوی کارشناسان مطرح شد و در این راستا چهار مضمون فرعی شامل ساخت و مدیریت رویدادها و جشنوارهها، برگزاری تورهای شجرهنامه بهعنوان بازدیدهای شهری بههمراه دعوت از خاندانهای شناختهشده، برگزاری تور شجرهنامهنویسی برای کودکان و آشنایی آنها با شجرهنامه (درخت خانوادگی)، برگزاری نمایشگاههای عکس تاریخی از خاندانهای شناختهشده، خانوادههای سلطنتی، مهاجران و پناهندگان در موزهها، گالریها و ... معرفی شد. استراتژی یکپارچگی افقی ( ادغام)، استراتژی دیگری بود که بهمنظور رونق گردشگری شجرهنامه معرفی و در این راستا، 4 مضمون فرعی شناسایی و معرفی شد که عبارت بودند از: برگزاری تورهای ادغامی مانند گردشگری تاریک و گردشگری شجرهنامه در اصفهان (گردشگری شجرهنامه در آینۀ تخت فولاد)، برگزاری تورهای ادغامی تاریخی و شجرهنامه در اصفهان (درخت خانوادگی مشروطهخواهان بختیاریها، بازدید از خانههای تاریخی خاندانهای مشهور و ...)، برگزاری تورهای ادغامی خوراک و شجرهنامه در اصفهان (تاریخ گز اصفهان و خاندان کرمانی ...) و برگزاری تورهای ادغامی هنرگردی و شجرهنامه در اصفهان (تاریخ فرش اصفهان از زبان خاندان صیرفیان).
جدول (5) راهکارهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در شهر و استان اصفهان (منبع: نویسندگان، 1401)
Table (5) Appropriate solutions for promoting ancestral Tourism in the city and province of Isfahan (Source, authors: 2022)
|
مضمون اصلی |
مضمون فرعی |
|
نفوذ در بازار
|
ایجاد سایت اینترنتی شجرهنامه در ایران به زبانهای ایرانی، ارمنی، گرجی و عربی و انتشار شجرهنامهها بهصورت الکترونیکی و تبلیغ گردشگری شجرهنامه |
|
ایجاد نیاز و ترغیب افراد به شناختن ریشههای خود به کمک ساخت فیلمهای تاریخی، مستند و ... |
|
|
بازاریابی گردشگری شجرهنامه به کمک شبکههای اجتماعی |
|
|
بازاریابی مستقیم در مقصد مدنظر |
|
|
مشارکت |
ارتباطگرفتن با سفارتها و انجمنهایی که مرتبط با گرجها، ارمنیها، زرتشتیان ایران و کشورهای دیگر است |
|
شناسایی بازماندگان خاندانهای سرشناس و همکاری با آنها در برگزاری تورها (مانند تور داستان فرش اصفهان از زبان خاندان صیرفیان) |
|
|
توسعه محصول |
ساخت و مدیریت رویدادها و جشنوارههایی در راستای سفر به سرزمین آبا و اجدادی؛ خانه مادریام کجاست؟ از کجا آمدهام؟ |
|
برگزاری تورهای شجرهنامه بهعنوان بازدیدهای شهری بههمراه دعوت از خاندانهای شناختهشده |
|
|
برگزاری تور شجرهنامهنویسی برای کودکان و آشنایی آنها با شجرهنامه (درخت خانوادگی) |
|
|
برگزاری نمایشگاههای عکس تاریخی از خاندانهای شناختهشده، خانوادههای سلطنتی، مهاجران و پناهندگان در موزهها، گالریها و ... |
|
|
استراتژی یکپارچگی افقی |
برگزاری تورهای ادغامی مانند گردشگری تاریک و گردشگری شجرهنامه در اصفهان (گردشگری شجرهنامه در آینۀ تخت فولاد) |
|
برگزاری تورهای ادغامی تاریخی و شجرهنامه در اصفهان (درخت خانوادگی مشروطهخواهان بختیاریها؛ بازدید از خانههای تاریخی خاندانهای مشهور و ...) |
|
|
برگزاری تورهای ادغامی خوراک و شجرهنامه در اصفهان (تاریخ گز اصفهان و خاندان کرمانی ...) |
|
|
برگزاری تورهای ادغامی هنرگردی و شجرهنامه در اصفهان (تاریخ فرش اصفهان از زبان خاندان صیرفیان) |
شکل (3) راهکارهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در شهر و استان اصفهان خروجی نرمافزار MAXQDA
(منبع: نویسندگان، 1401)
Figure (3) Appropriate solutions for promoting ancestral Tourism in the city and province of Isfahan obtained from MAXQDA software (Source, authors: 2022)
نتیجهگیری
گردشگری شجرهنامه، سفری است که با انگیزۀ کشف و جستجو در شجرهنامههای خانوادگی انجام میشود. نتایج تجزیهوتحلیل دادهها نشاندهندۀ آن است که خاندانهای مشهوری در شهر اصفهان مانند کازرونی، همایی، شیخ بهایی و ... زندگی میکنند که در طول تاریخ به این شهر مهاجرت کردهاند. بهعلاوه، پایتختبودن اصفهان بهویژه در دوران صفویه و حکومت 34 سالۀ مسعود میرزا ظل السلطان ( اولین پسر ناصرالدین شاه و داماد امیرکبیر) این شهر را مناسب برگزاری تورهای شجرهنامه کرده است؛ همچنین در اصفهان خاندانهایی وجود دارند که به دلیل خدمات و یا پیشۀ خود شهرت داشتند و امروزه خانههایی تاریخی و جاذبههایی در شهر هست که به همین نامها هستند؛ مانند خانۀ علافچیان و ... فولر و فولر ( 1974) نیز معتقدند که گردشگران این بازار با علایق ویژه به غیر از نسبشناسی تمایل دارند، اطلاعاتی در زمینۀ مشاغل و سبک زندگی کسب کنند یا داستانهایی از آنها بشنوند. وجود محلههایی به اسم شهرهای دیگر در اصفهان، حضور مهاجران و پناهندگان در طول تاریخ و گذشتۀ متفاوت تقسیمات کشوری ازجمله دیگر پتانسیلهای اصفهان برای جذب بازدیدکنندگان و گردشگران تبارشناس است.
هدف دوم پژوهش حاضر، شناسایی بستههای سفر با موضوع شجرهنامه و نتایج تجزیهوتحلیل دادهها به کمک روش کیفی راهبرد تحلیل مضمون نشاندهندۀ طراحی بستههایی برای بازدیدهای داخل شهر و استان با موضوع شجرهنامه، بستههایی برای گردشگران ورودی و خروجی با موضوع شجرهنامه بهویژه برای ارامنه و گرجها نهتنها به متنوعکردن بازار گردشگری استان کمک خواهد کرد، زمینهای برای درآمدزایی آژانسهای مسافرتی و راهنمایان تورهای فرهنگی خواهد بود. شایان ذکر است که بیشتر پژوهشهای انجامگرفته در حوزۀ گردشگری شجرهنامه (Pelliccia et al., 2018; Murdy et al., 2018) بر بستههای سفر ورودی تأکید دارد. این در حالی است که شهر و استان اصفهان پتانسیل بستههای سفر خروجی و بازدیدهای داخل شهری و استان را با موضوع شجرهنامه دارد.
هدف سوم پژوهش حاضر، شناسایی راهکارها و استراتژیهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در اصفهان بود. نتایج تحلیل دادهها نشاندهندۀ آن بود که نفوذ در بازار، مشارکت، توسعۀ محصول و استراتژی یکپارچگی افقی، چهار استراتژی مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه است. بریتویستل (2005) نیز بر استراتژی بازاریابی برای رونق گردشگری شجرهنامه تأکید دارد و نتایج پژوهش حاضر مطالعات ایشان را تأیید میکند.
بهعلاوه، شناسایی پتانسیل ایران بهمنظور رونق گردشگری شجرهنامه، بررسی گرایش مخاطبان ( مانند گرجها، ارمنیها و ...) برای شرکت در تورهای شجرهنامه، تعیین موقعیت استراتژیک و تدوین استراتژیهای مناسب برای رونق گردشگری شجرهنامه در ایران ازجمله پیشنهادهای پژوهشگران برای تحقیقات و پژوهشهای آتی است.
[1]. genealogical tourism
[2]. legacy tourism
[3]. genealogical tourism
[4]. diaspora tourism
[5]. roots tourism
[6]. pilgrimages
[7]. a journey of discovery
[8] .life-changing experience
[9]. roots tourism
[10]. diaspora tourism
[11]. genealogy tourism
[12]. legacy tourism
[13]. family history tourism
[14]. Scottish Highland descent (or parthighland descent)
[15]. golf tourism
[16]. roots tourism
[17]. Cikondang
[18]. Content Validity Ratio
[19]. Simple percent agreement
)
